Metabolik sendrom, insülin direnciyle başlayan abdominal obezite(karın bölgesi yağlanma), glikoz intoleransı veya diyabet, dislipidemi, hipertansiyon ve koroner arter hastalığı (KAH) gibi sistemik bozuklukların birbirine eklendiği ölümcül bir hastalıktır. Metabolik sendrom yıllarca farklı isimlerle de anılmıştır bu isimlerden bazıları; sendrom X, polimetabolik sendrom, ölümcül dörtlü ve uygarlık sendromudur. Uygarlık sendromu bu hastalığı en iyi tanımlayan ifadelerden biri olmuştur. Çünkü yaşam standartları yükseldikçe, teknolojinin hayatımızdaki yeri arttıkça, iş yaşamının getirdiği stres arttıkça ve hareketsiz bir yaşam sürdükçe bu hastalığa yakalanma riski artıyor. Hastalığın sıklığı incelendiğinde kadın bireylerin erkek bireylere göre metabolik sendroma yakalanmaya daha yatkın olduğu görülmektedir. Bunu bir örnekle açıklamak gerekirse yapılan araştırmalara göre Türkiye’ de erkeklerin % 28 i, kadınların ise % 40 ı metabolik sendromludur. Bu oranlara bakıldığında ülkemiz açısından metabolik sendromun ne kadar ciddiye alınması gereken bir hastalık olduğu görülmektedir.
Abdominal obezite yani karın bölgesi yağlanmaya bağlı obezite belirlenirken bel çevresi ölçümü kullanılmaktadır. Bel çevresinin kadınlarda 88 cm erkeklerde ise 102 cm den fazla olması abdominal obezite belirtisidir.
Metabolik sendromu oluşturan çeşitli bileşenler olmakla birlikte bu bileşenlerden en önemlisi insülin direncidir. Metabolik sendrom insülin direnci merkezinde oluşan bir durumdur diyebiliriz. İnsülin direnci dışındaki bileşenler hipertansiyon, diyabet, koroner arter hastalığı ve obezitedir.
Metabolik sendromun temel bileşeni olan insülin direnci dokuların insüline karşı duyarsızlaşması ve insülinin kanda dolaşan miktarlarının artmasına karşın etkinlik gösterememesi olarak tanımlanabilir. Bozulmuş glikoz toleransı ve tip 2 diyabeti olan bireylerde görülme sıklığı daha yüksektir.
Metabolik sendromun tedavisi nedenleriyle oldukça ilgilidir. Öncelikle birey bu sendromun yaşam tarzının bir sonucu olduğunun bilincine varmalı ve tedavisinin yaşam tarzı değişikliği olacağını kabullenmelidir. Kişi yaşam tarzında yapacağı değişiklerin hayat kalitesini yükselteceğine ve kendisini sağlıklı bir birey yapacağına inanmalıdır.
Tedavi sürecindeki hedefler yaşam tarzını değiştirmek, tansiyonu kontrol altına almak, sigarayı bırakmak, diyabet varsa kan şekeri kontrolünü sağlamak, kolesterolün düşürülmesi, kilo kaybının sağlanması, olabildiğince stresten uzak durmak, düzenli egzersiz ve yeterli, dengeli bir beslenme tarzı benimsemektir.
Metabolik sendrom tedavisinde % 10 luk bir kilo kaybının sendromun tüm bileşenlerini kontrol altına alabileceği yapılan çalışmalarla gösterilmiştir. Diyetisyeniniz tarafından size özel olarak hazırlanan bir beslenme programının yanında düzenli olarak yapılan egzersizle sağlıklı bir şekilde kilo kaybı sağlamanız mümkündür. Yapılan egzersiz kilo kaybına yardımcı olmasının dışında HDL (iyi kolesterol) nin artışına da katkı sağlayacaktır. Metabolik sendromlu bireylerde yüksek olan total kolesterol ve LDL (kötü kolesterol) nin düşürülmesi için katı yağların yerine sıvı yağlar özellikle de kanola yağı, fındık yağı, zeytinyağı ve kabuklu yemişlerin (ceviz, badem vs.) içerisindeki yağlar tercih edilmelidir.
Posa tüketimi artırılarak kan şekerinin kontrol altına alınması sağlanmalıdır. Günlük alınması gereken posa miktarı 25-30 g dır. Kan şekerini düzenlemek için yapılması gereken bir diğer değişiklik glisemik indeksi düşük bir beslenme tarzı benimsemektir. Kilo kaybı ve diyette tuzun kısıtlanması ile hipertansiyon da kontrol altına alınabilir. Ayrıca ana öğünlerden yaklaşık 2 saat sonra glisemik indeksi düşük besinlerle ara öğünler yapmak kan şekerinin düzenlenmesinde ve kilo kontrolünde ve insülin direncinin düzelmesinde bize yardımcı olacaktır.
