İdrar yolları taşları nedir?
Güneydoğu anadolu bölgemizde idrar yollarının en sık görülen hastalıkların başında idrar yolları taşları gelmektedir. Böbrek taşları en sık görülen ve ağrıya neden olan böbrek rahatsızlıklarından biridir. Erkeklerin 10%’unda ve bayanların 3%’ünde hayatlarının bir döneminde böbrek taşı oluşur.
Her biri yumruk büyüklüğünde olan böbrekler vücudun yan-arka kısımlarında yerleşmiş organlardır. Mesaneye (idrar torbası) üreter adı verilen dar tüplerle bağlanmışlardır. Böbrekler kanı süzen , faydalı Maddeleri tekrar vücuda geri alan , zararlı maddelerin idrarla atılımını sağlayan filtrelerdir. Böbrekten atılan idrar mesanede toplanır ve üretra adı verilen kanalla vücuttan dışarı atılır.
İdrar yolları taşları nasıl Oluşur?
Böbrek taşları, Mineral ile diğer maddelerin böbrekte, küçük parçacıklar halinde çökmesiyle oluşur. Normal durumlarda vücudun koruyucu maddeleri ile oluşum engellenir. Fakat bazı durumlarda bu koruyucu mekanizma etkisini yitirir. Oluşan parçacıklar küçükse herhangi bir şikayete sebep olmadan idrarla dışarı atılırlar. Daha büyük taşlar ise böbrekte veya idrar yolunda bir yerde takılıp tıkanmaya yol açabilirler.
Taş oluşumunda risk faktörleri ?
Ailede böbrek ve idrar yolu taşı öyküsü
Yüksek doz kalsiyum ve D vitamini alımı
Uzun dönem hareketsiz kalma
Aşırı kilolu olma
İdrar yolu enfeksiyonu
Tekrarlayan böbrek taşı atakları
Yüksek kan basıncı
Gut hastalığı
İltihabı barsak hastalığı
Böbrek hastalığı
Aşırı aktif paratiroid bezi
Bazı kanser türleri
Bazı ilaçlar
Taş hastalığının belirtileri nelerdir ?
-İdrarda kanama ve taş parçalarının görülmesi
-Özellikle yan bölgelerde olmak üzere çok şiddetli, kıvrandırıcı ağrılar
-Ağrı ile beraber bulantı ve kusma
-Sık tekrar eden idrar yolu enfeksiyonları
-Ailenizde taş hastalığının bulunması
-Çocuklarda karın ağrısı, iştahsızlık, idrar yolu enfeksiyonları
Taş hastaları neler yapmalıdır ?
-Kesinlikle her Gün yeteri kadar Sıvı alınması (2-2.5 lt, 10-12 bardak) Bölgemizde çeşme sularının aşırı mineralli olması nedeni ile arıtma yada hazır kullanımı gereklidir.
-Sık tekrar eden taş hastalığı durumunda yiyeceklerin düzenlenmesi -aşırı tuzlu, etli ve baharatlı yüyeceklerden uzak durulmalı
-Düzenli yürüyüş ve egzersizler)
-6 ayda bir idrar analizi ile ultrasonografi incelemesinin tekrarı
-Kan ve idrar örneklerinin incelenmesi ile vücutta taş oluşumuna yol açan sebeplerin aydınlatılması amacıyla ve gereken tedavinin başlatılması
-Mevcut taşların büyümeden gereken önlemlerin alınması ve taşların uygun yöntemler ile temizlenmesi
-Düşürülen taşların Analiz amacıyla biriktirilmesi ve inceleme amacıyla bu konu ile ilgilenen deneyimli merkezlere başvurulması
Nasıl anlaşılır ?
Taşların saptanmasında şikayetleri çok önemlidir. Taşların belirlenmesinde günümüzde en sık uygulanan inceleme yöntemi ultrasonografi ve röntgendir.Hastalara herhangi bir uygulama zorluğu oluşturmayan, basit ve pratik bu uygulama ile idrar yollarındaki taşların çoğu tespit edilebilmektedir. Gerekli durumlarda ilaçlı böbrek filmi (IVP) çekilmesi ile taşlar ve idrar yollarının boşlukları da görülebilmektedir.
Son yıllarda yine pratik,hızlı ve konforlu bir yöntem olarak devreye giren spiral tomografi tüm taşları çok kolay teşhis edebilmektedir. Şiddetli ağrı ile başvuran hastaların taşlarının tesbitinde tomografi günümüzde kılavuzlarca ilk tercih olarak belirlenmiştir. Hastalara ayrıca idrar tahlili yaptırmak suretiyle idrardaki kristalleri,kanama ve enfeksiyon durumunu değerlendirmekte gereklidir.
Tedavide neler yapılmalıdır ?
Böbrek ve yollarında oluşan taşlarının çoğu kendiliğinden düşme eğilimindedir. Taşın büyüklüğüne ve yerine göre taşlar büyük oranda kendiliğinden düşmektedir. Taşın düşmesini etkileyen en önemli faktör taşın büyüklüğüdür. 4 mm’nin altındaki taşın düşmesi beklenirken, 6 mm’nin üzerindeki taşlar‘a müdahale gereklidir. Ayrıca, taşların şekli ve idrar yolundaki yerleşimi de düşmeyi etkileyen önemli faktörlerdir.
Tedavi Yöntemleri:
- Kendiliğinden yada ilaç yardımıyla taşın düşürülmesi
- ESWL ( şok dalgası ile taşları kırmak)- ses dalgası ile kırılması
- Minimal invaziv girişimler (Kapalı böbrek taşı ameliyatı, kapalı idrar yolları - üreter taşı ameliyatı)
- Klasik açık Ameliyat yöntemi
Taşın yerine, büyüklüğüne, idrar yollarına verdiği veya verebileceği zararına ve taşın cinsine bağlı olarak tedavi seçenekleri gözden geçirilir. Günümüzde minimal invaziv tekniklerin gelişmesi sonucu klasik açık operasyonlar, en az başvurulan ve en az tercih edilen metod olarak kalmıştır.
Taş kırma yöntemi (ESWL)
Taşların tedavisinde uygulanan en kolay ve en az zahmetli yöntemdir. Vücut dışında ses ile oluşturulan şok (basınç) dalgalarının taşlar üzerine odaklanması ile taşların kırılması esasına dayanan modern,pratik ve ağrısız tedavi şeklidir. Fakat her taşın tedavisi için uygun olmayıp sadece çapı 2 cm.nin altında ve uygun hastalarda en etkili tedavidir. Bu yöntem sayesinde taş küçük parçalara ayrılarak vücuttan idrarla dışarı atılabilmektedir. Tedavi sonuçları başarılı olup, uygun hastaların seçimi çok iyi yapılmaktadır. Büyük taşlar,aşırı şişmanlık,kanama bozuklukları,idrar yollarında enfeksiyon ve idrar yollarında tıkanıklık bu yöntem için engel teşkil eden faktörlerdir.
Mardin devlet hastanemizde 1 yıl önce alınan son teknoloji eswl cihazı ile hizmet verilmektedir. Hafta içi hergün gereklilik durumunda hafta sonları deneyimli doktor ve teknisyen tarafından tedavi özenle yapılmakta olup başvuran hastalarımıza aynı gün işlem yapılmaktadır. son 1 yıl içinde yaklaşık 500 hastamıza eswl uygulanmış olup, % 90 tek seansla tedavi edilmiştir.
Endoskopik -kapalı- idrar yolları cerrahi tedavisi,üreteroskopik taş tedavisi
Böbrek ile idrar torbası arasında yer alan üreterdeki (idrar kanalı) taşların yine hemen hemen hepsi açık ameliyat yapılmaksızın endoskopik (kapalı, ameliyetsız) yoldan girişimler ile tedavi edilebilmektedir. İşlem sırasında ışıklı Alet ile önce idrar torbasına, sonra da taşın bulunduğu idrar kanalına girilerek ilerlenir ve taşın bulunduğu bölgeye gelince küçük taşlar değişik girişimler ile direkt dışarı alınır. Eğer taş büyük ise, olduğu yerde kırılarak küçük parçalara ayrılır ve bu parçalar tek tek temizlenir.Geri kalan çok küçük taşlar ise kendiliğinden dökülür. Bu yöntem sonrasında hastaya bir kesi yapılmadığı için hastanın iyileşmesi ve günlük aktivitelerine dönmesi çok hızlıdır. Bu yöntem özellikle idrar kanalının alt kısmında (idrar torbasına yakın) yerleşmiş taşların alınmasında ilk tercih edilen tedavi yöntemdir. Orta ve üst bölümde yerleşen taşların çoğu taş kırma yöntemi (ESWL) ile tedavi edilebilmektedir.
mardin devlet hastanesi üroloji kliniğimizde bölgemizinde mevcut taş hastalığı yoğunluğu nedeni ile en sık yapılan idrar yolları taş operasyonudur. deneyimli operasyon ekibi, geniş cihaz ve alet alt yapısı ile tüm idrar yolları taşlarına müdahale edilmektedir.
Perkütan Taş Cerrahisi-PNL ( Kapalı Böbrek Ameliyatı) :
Böbrek içinde taş kırma yöntemi ile tedavi edilemeyen veya kırılsa dahi dökülemeyecek büyüklükte olan taşların çoğunda hastalara açık ameliyat yapmaksızın, böbreğe endoskopik olarak tek bir açıklıktan girilerek (kapalı yoldan) tedavi yapılabilmektedir.
Perkütan yoldan taşın cerrahi tedavisi ciltte açılacak küçük bir delikten böbreğe girilerek, böbrek içinde ki taşlar gözle görülebilmekte, sayısı ve büyüklükleri net bir şekilde değerlendirebilmektedir. Küçük olan taşlar kolaylıkla dışarı alınabilirken, büyük taşlar olduğu yerde kırılarak küçük parçalar halinde temizlenebilmektedir. Sadece tek bir kanaldan girildiği için bu yöntemin böbrek fonksiyonları üzerinde ciddi hiçbir etkisi olmayıp hayat kalitesi açısından da hastaya çok az zarar veren bir yöntemdir. Bu yöntem yüksek başarı oranları ile işlem sonrasında hastaların herhangi bir ameliyat yarası olmaksızın erkenden ayağa kalkıp, çok kısa sürede iyileşerek, aktivitelerine dönmelerine müsaade etmektedir.
