Besin Destek Ürünleri Nelerdir?


Besin destekleri; vitaminler, mineraller, aminoasitler, esansiyel yağ asitleri, posa, çeşitli bitkiler ve bunların ekstrelerini de kapsayan geniş bir yelpazeden oluşur. Bu ürünler tablet, toz, kapsül, solüsyon, içecek vb. formlarda bulunabilmektedir. Amerika’da DSHEA (Diyet Suplemanı Sağlık ve Eğitimi Dairesi) tarafından suplemanlar; diyeti desteklemek amacıyla alınan bir veya birden fazla vitamin, mineral, şifalı bitki veya aminoasitleri içeren sigara dışındaki ürünler olarak tanımlanmıştır. Diyet suplemantasyonu, diyetle besin alımının yetersiz olması, besin ögeleri alımının önerilenin altında olması, özel durumlara bağlı olarak gereksinmede artış olması ve hücre işlevlerinin düzeltilebilmesi için farmakolojik etki beklentisinin olması gibi durumlarda uygulanır. ADA’ nın vitamin ve mineral besin desteklerinin kullanımına yönelik durum raporunda; diyetin yeterli olmadığı veya vitamin ve mineral desteğine gereksinme duyulduğu durumlarda; bilimsel olarak etkinliği ve güvenli olduğu kanıtlanmış ve kabul görmüş ise günlük diyete besin desteği (suplemantasyon) yapılmasının uygun olacağı rapor edilmektedirBesin desteklerinin amacı sağlığı geliştirmek ve korumak için diyetin eksiklerini tamamlamak ve diyeti iyileştirmektir. Ülkemizde ve dünyada en sık kullanılan besin destekleri vitamin ve mineral destekleridir.
Bunlar bir veya daha fazla vitamin ve mineral içerebilmektedir. Her bireyin vitamin ve mineral gereksinimleri birbirinden farklı olabilir. Sağlıklı bir yaşam için sağlıklı bir diyet, vitamin ve mineral destekleri almaktan daha etkilidir. Besin desteklerinin kullanımında asıl amaç; yetersiz ve dengesiz bir diyeti telafi etmektir. Toplumda en yaygın görülen besin ögesi eksiklikleri; demir, kalsiyum, iyot, D vitamini, B12 vitamini ve folat yetersizlikleridir.
Yetersiz besin alımı, diyetten bazı besin gruplarının çıkarılması, besin ögesinden zengin besinlerin diyette az olması, yaşlılık, hamilelik, emziklilik, alkolizm, vejetaryen diyet, sağlık durumu nedeniyle artmış gereksinim, besin ögesinin sindirimi, emilimi ve taşınmasını azaltan ilaç kullanımı, obezite ameliyatları besin ögesi yetersizliklerinin yaygın sebeplerindendir.
Demir eksikliği ve demir yetersizliği anemisi dünyada olduğu gibi ülkemizde de yaygın bir beslenme sorunudur. Doğurganlık çağındaki kadınlar, hamile ve emziren kadınlar, bebekler, çocuklar ve yaşlılar risk gruplarıdır. Kalsiyum ve/veya D vitamini yetersizlikleri de ülkemizde ciddi bir sorun olarak görülmektedir. Önemli kemik sağlığı sorunlarından biri olan osteoporoz
diyet kalitesiyle (kalsiyum, magnezyum, çinko, protein ile bazı vitaminlerin alım miktarı ve kullanılabilirlikleri) ve fiziksel aktivite durumu ile yakından ilişkilidir. Ülkemizde görülen kemik sağlığı sorunlarının en önemli nedenlerinden birisi olarak D vitamini yetersizliği gösterilmektedir.
Dünya Sağlık Örgütü tahminlerine göre; dünya nüfusunun %80’inden fazlası en az bir çeşit bitkisel destek kullanmaktadır. Son yıllarda, daha çok insan bitkisel tedavi yöntemlerine başvurmaya başlamıştır. Sık kullanılan bitkisel destekler; sarı kantaron, ginseng, ekinezya, ginkgo biloba ve soya özütü gibi ürünlerdir. Bu ürünlerin bitkisel kaynaklı olması zararsız olduklarını göstermemektedir. Bitkisel desteklerin önemli yan etkileri olabilir. Dahası, bitkisel destekler ilaçlar ve besin ögeleri ile etkileşime girerek istenmeyen sonuçlar doğurabilmektedir.
Makro besin ögesi içeren besin destekleri yaygınlıkla protein tozları ve omega-3 yağ asidi kapsülü olarak kullanılmaktadır. Protein tozları, özellikle yoğun egzersiz yapan bireylerde vücutta kas dokusunu arttırma amacı ile kullanılır. Unutulmaması gerek bir nokta; bilinçsiz kullanılan protein tozlarının sağlık üzerine olumsuz etkileri vardır. Omega-3 yağ asidi kapsülleri, hiç balık tüketmeyen ya da yeteri kadar tüketmediği düşünülen bireyler için alternatif olarak kullanılabilmektedir.
Araştırmalar, dünyada özellikle vitamin ve mineral besin desteklerinin yaygın ve kontrolsüz bir şekilde kullanıldığına dikkat çekmektedir. Önemli olan, doktor ve bir beslenme uzmanı eşliğinde, gerekli durumlarda ve gerekli dozlarda besin desteklerinin kullanılmasıdır.