Ben (nevüs), ciltte melanin (pigment) üretiminden sorumlu “melanosit” adı verilen hücrelerin çoğalmasıyla oluşur. Ben gelişiminde, esas olarak genetik yatkınlık rol oynamaktadır. Benler, doğuştan itibaren var olabileceği gibi, 45-50 yaşa kadar her yaşta ortaya çıkabilir ve sayıca artabilir. El avuç içi-ayak tabanı, saçlı deri dahil vücudun her yerinde ben görülebilir. Oral ve genital mukozalarda da ben oluşabilir. Benler sıradan (banal) olabileceği gibi, bazı benler sıradışı (atipik) özellikleriyle “melanom” adı verilen kanserlere dönüşme riski taşır. Çok sayıda ve özellikle atipik benlerinin varlığı, açık tenli/çilli olmak ve ailede melanom öyküsü olması, melanom gelişme riskini arttırmaktadır. Özellikle çocukluk çağında ciddi güneş yanıklarıyla birlikte yüksek dozda güneşe maruziyet, hem ben sayısının hem de kanserleşme riskinin artmasında önemli rol oynar.
Tüm benler şekil, renk, kenar ve boyut gibi biçimsel özellikleri ve zaman içindeki değişimleri açısından, deneyimli bir dermatolog tarafından belirli aralıklarla değerlendirilmelidir. Bu değerlendirmelerde benler “dermatoskopi” yöntemiyle en az 10 kat büyütülüp detaylı olarak incelenmektedir. Klinik ve dermatoskopik değerlendirme sayesinde bir benin, sıradan (banal) ya da riskli (atipik/sıradışı) olduğuna karar verilip, melanom ile ayırt edilmesi mümükündür. Düzenli ben muayeneleri sayesinde, melanomların erken dönemde saptanıp, cerrahi olarak çıkartılması hayat kurtarıcı olmaktadır. Sıradan benler, genel olarak zararsız kabul edilmekte ve herhangi bir cerrahi müdahale gerektirmemektedir. Ancak, sıradan benler büyüyerek, özellikle sürtünme gibi bir travmaya sürekli maruz kalan vücut bölgelerinde takılma ve kanama riski taşıdıklarında cerrahi olarak alınmaları gerekebilir. Sıradışı benlerde yaklaşım; atipinin derecesine göre riskin belirlenmesi sonucunda, düzenli aralıklarla izlem ya da cerrahi olarak çıkartılıp patolojik olarak incelenme şeklinde olabilir.
Bir benin değerlendirilmesinde ABCDE ( A:asimetri- B:border-C: color- D:diameter- E:evolution) kuralı uygulanır.
A.Asimetri: Ortasından hayali bir çizgi ile ikiye bölündüğünde her 2 tarafın benzer özellikte olmaması
B. Kenar düzensizliği: Kenarlarının düzensiz bir şekilde girintili-çıkıntılı olması
C. Renk: Siyah, koyu kahve, kırmızı vb. renk farklılılarının olması
D. Çap: 6 mm’den büyük olması
E. Değişim: Hızlı değişim göstermesi
Hangi benlerin alınması gerekir?
Kanserleşme riski yüksek olan sıradışı (atipik) benlerin cerrahi yöntemlerle alınması ve patolojik olarak incelenmesi zorunludur. Sıradan (banal) olmasına rağmen, büyüyerek travmaya maruz kalan, takılma ve kanama riski taşıyan ya da estetik olarak sorun yaratan benlerin de cerrahi olarak çıkarılması gerekebilir.
Benlerin alınması kanserleşme riskini arttırır mı?
Uygun cerrahi teknikle, tam olarak çıkarılan benlerde böyle bir risk yoktur.
Benlerin kanserleşme riskini azaltmak için neler yapılmalıdır?
Özellikle çocukluk döneminde olmak üzere, hayat boyunca güneş maruziyeti sınırlandırılmalıdır. Güneş ışınlarının en güçlü olduğu 11:00 ile 15:00 saatleri arasında mümkünse gölgede kalınmalıdır. Güneşli havalarda, açıkta kalan vücut bölgeleri yüksek faktörlü güneş koruyucu kremler sürülerek, sapka ve uygun giysilerle örtülerek korunabilir. Deniz ve havuzda iken güneş koruyucu kremlerin etkinliğinin önemli ölçüde azaldığı unutulmamalıdır.
Benleri ne zaman ve ne kadar sıklıkta muayene ettirmek gerekir?
Doğuştan ve özellikle büyük çaplı bir benin bebeklik döneminden itibaren muayene edilerek takibe alınması gerekir. Çok sayıda ben varlığında, en az yılda bir kez düzenli dermatolojik muayene önerilir. Benlerde farkedilen herhangi bir değişiklik durumunda gecikmeden dermatoloji uzmanına başvurulmalıdır.
