1. Giriş
Ayrılık anksiyetesi, genellikle çocukluk dönemine özgü bir rahatsızlık olarak değerlendirilse de, yetişkinlerde de görülebilen bir durumdur (American Psychiatric Association [APA], 2013). Bu kaygı, özellikle bireyin güçlü bir duygusal bağ geliştirdiği kişilerden uzaklaşması veya ayrılması durumunda ortaya çıkar. Ayrılık anksiyetesi, bireyin sosyal, akademik ve profesyonel yaşamını olumsuz etkileyebilir (Eisen & Schaefer, 2020).
2. Ayrılık Anksiyetesinin Nedenleri
2.1 Bağlanma Teorisi ve Erken Çocukluk Deneyimleri
Bağlanma teorisine göre, çocukluk döneminde güvenli bağlanma geliştiremeyen bireylerde ayrılık anksiyetesi daha sık görülmektedir (Bowlby, 1980). Özellikle ihmal edilmiş, erken yaşta ebeveyn kaybı yaşamış veya duygusal desteği yetersiz olan çocuklarda bu durum yetişkinlikte de devam edebilir.
2.2 Travmatik Deneyimler
Travmatik bir ayrılık deneyimi (örneğin boşanma, ebeveyn kaybı veya ani terk edilme) bireyde ayrılık anksiyetesini tetikleyebilir. Bu tür deneyimler, bireyin gelecekteki ayrılıklara karşı aşırı duyarlılık geliştirmesine yol açabilir (Shear, 2015).
2.3 Biyolojik ve Genetik Faktörler
Araştırmalar, genetik yatkınlığın ve beyindeki stresle ilişkili nörotransmitterlerin (örneğin serotonin ve kortizol) ayrılık anksiyetesinde rol oynayabileceğini göstermektedir (Pine et al., 2005).
3. Ayrılık Anksiyetesinin Belirtileri
Ayrılık anksiyetesi, bireyin psikolojik ve fizyolojik düzeyde çeşitli belirtiler yaşamasına neden olabilir:
• Duygusal Belirtiler: Yoğun kaygı, korku, panik ataklar, aşırı özlem, yalnız kalma korkusu.
• Fiziksel Belirtiler: Çarpıntı, mide bulantısı, terleme, baş ağrısı.
• Davranışsal Belirtiler: Partneri veya bağlanılan kişiyi sürekli kontrol etme, ilişkide aşırı bağımlılık, ayrılık durumlarında işlevsellik kaybı.
4. Ayrılık Anksiyetesi ile Başa Çıkma Yöntemleri
4.1 Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)
BDT, ayrılık anksiyetesi ile başa çıkmada etkili bir yöntemdir. Kişinin ayrılıkla ilgili irrasyonel düşüncelerini değiştirmesine ve duygu düzenleme becerileri geliştirmesine yardımcı olur (Barlow, 2016).
4.2 Farkındalık ve Duygusal Düzenleme Teknikleri
Meditasyon, nefes egzersizleri ve farkındalık temelli terapiler, bireyin ayrılıkla ilgili stresini azaltabilir (KabatZinn, 1990).
4.3 Güvenli Bağlanma Geliştirme
Bireyin güvenli bağlanma stillerini geliştirmesi için terapi sürecinde duygusal farkındalık çalışmaları önemlidir. Özellikle geçmiş travmaların işlenmesi ve sağlıklı ilişkiler kurma becerisi geliştirmek faydalı olabilir (Mikulincer & Shaver, 2016).
4.4 İlaç Tedavisi
Şiddetli vakalarda, doktor kontrolünde antidepresan veya anksiyolitik ilaçlar kullanılabilir (Stein et al., 2001). Ancak, ilaç tedavisi genellikle psikoterapi ile birlikte önerilmektedir.
5. Sonuç
Ayrılık anksiyetesi, bireyin psikolojik sağlığını olumsuz etkileyen ancak etkili başa çıkma stratejileri ile yönetilebilen bir durumdur. Bireyin erken dönem bağlanma deneyimleri, travmatik yaşantıları ve biyolojik yatkınlıkları bu süreçte belirleyici olabilir. Bilişsel davranışçı terapi, farkındalık teknikleri ve güvenli bağlanma geliştirme yöntemleri ayrılık anksiyetesiyle başa çıkmada etkili olabilir.
Kaynakça
• American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Washington, DC: Author.
• Barlow, D. H. (2016). Anxiety and its disorders: The nature and treatment of anxiety and panic. Guilford Publications.
• Bowlby, J. (1980). Attachment and loss: Volume 3. Loss, sadness and depression. Basic Books.
• Eisen, A. R., & Schaefer, C. E. (2020). Separation anxiety in children and adolescents: An individualized approach to assessment and treatment. Guilford Press.
• Kabat-Zinn, J. (1990). Full catastrophe living: Using the wisdom of your body and mind to face stress, pain, and illness. Delacorte.
• Mikulincer, M., & Shaver, P. R. (2016). Attachment in adulthood: Structure, dynamics, and change. Guilford Press.
• Pine, D. S., Helfinstein, S. M., Bar-Haim, Y., Nelson, E., & Fox, N. A. (2005). Challenges in developing novel treatments for childhood disorders: Lessons from research on anxiety. Neuropsychopharmacology, 30(1), 209-219.
• Shear, K. (2015). Clinical practice. Complicated grief. New England Journal of Medicine, 372(2), 153-160. • Stein, M. B., Bienvenu, O. J., & Hettema, J. M. (2001). Clinical genetics of anxiety disorders. Lancet, 358(9291), 1681-1689.
