Bademcik nedir ?
Boğazımızın her iki yanında bulunan lenfoid dokudan oluşan organlardır. Lenfatik sistemdeki diğer organlar gibi, bademcikler de bağışıklık sisteminin bir bölümünü oluştururlar ve enfeksiyona karşı vücudu koruma görevinde rol alırlar. Özellikle çocukluk çağında burun ve ağız yolu ile vücuda giren bakteriler, virüsler gibi hastalandırıcı maddeleri yakalayıp, onları bağışıklık sistemi tarafından tanınıp savaşması sürecine katılırlar. Bu organlar çocuklarda, erişkine göre çok daha büyük ve aktiftir. 5 yaşından itibaren kemik iliği bademciğin görevini üstlendikçe bademciklerin korunmadaki rölü azalmaktadır.
Tonsillit (Bademcik Enfeksiyonu) Nedir ?
Tonsillit boğazdaki tonsil denilen lenfoid dokunun iltihabıdır. Çocukluk çağında bu enfeksiyona daha çok beta mikrobu (A Grubu Beta Hemolitik Stereptokok %30-40) veya virüsler (%15-40) sebep olur. Bazı bademcik enfeksiyonlarında ise etken saptanamamaktadır.
Tonsillit (Bademcik Enfeksiyonu) Nasıl Oluşur ?
Bademcik akut enfeksiyonları havadan solunum yolu sekresyonlarının damlacık yoluyla yayılması, enfeksiyonlu kişinin boğaz ve burnuna direkt temas, nadiren de gıdalar yoluyla yayılır. Bazen mikroplar bademcik dokusunun derinlerine yerleşip enfeksiyon kaynağını oluşturabilirler (kronik tonsillit).
Neden hep Tonsillite ( Bademcik Enfeksiyonuna ) yakalanıyorum ?
Hastalığın gelişmesi için vucuda giren mikrop virülansının (hastalık oluşturabilme gücü) insan bağışıklık sisteminden üstün olması gereklidir. Yani vucudunuza Ne kadar fazla mikrop girerse ve ne kadar bağışıklığınız zayıfsa hasta olma şansınız o oranda yüksek demektir. Hastalık daha çok çocukluk çağında 2 yaş üzeri çocuklarda görülür. İki yaş öncesi anneden geçen antikorlar (bağışıklık), erişkinlerde ise gelişen immün sistem sayesinde daha nadir görülür. Kronik tonsilliti olan hastalarda her bağışıklığının düşmesi durumunda (soğuk algınlığı, soğuk su içme, yoğun stres, aşırı yorgunluk) zaten vucutta var olan mikroplar hastalığı yenilemektedirler.
Tonsillitte ( Bademcik Enfeksiyonunda ) Ne Gibi Şikayetler Gözlenir ?
Hastalık genellikle hızlı başlar. Boğaz ağrısı, ateş, terleme, titreme, yutma güçlüğü, baş ağrısı, güçsüzlük, eklem ağrıları gibi şikayetler hızlı bir şekilde ortaya çıkar. Bademcik enfeksiyonları beta mikrobu ile oluyorsa ateş, boğazda kızarıklık, bademcikler üzerinde eksudasyon ve kriptlerin (beyaz plaklar) oluşması, boyun bölgesinde şişlik, kanda beyaz küre yüksekliği ön plandadır. Burun akıntısı, ses kısıklığı ve öksürük ise hastalığın daha çok viral kaynaklı olduğunu gösterir.
Tonsillit ( Bademcik Enfeksiyonu ) Tanısı Nasıl Konur ?
Bademcik enfeksiyonlarında enfeksiyon etkeninin bulunması önemlidir. Bunun için boğaz kültürü veya hızlı antijen tarama testi yapılması önerilmektedir. Bademcik enfeksiyonları genelde kendi kendini sınırlayan bir hastalıktır, ancak bazen enfeksiyon çevre dokulara yayılabilir ve enfeksiyon genişleyebilir. Yeterli tedavi edilmeyen bazı hastalarda eklemleri ve böbrekleri etkileyen kötü sonuçlar ortaya çıkabilir. Bu sebepten bademcik enfeksiyonunda boğaz kültürü sonucu bakteriyel bir enfeksiyon olduğu saptanırsa ilk 7-10 gün içinde antibiyotik tedavisi uygulanmalıdır.
Tonsillit ( Bademcik Enfeksiyonu ) Tedavisi Nedir ?
Hastalığın tedavisinde amaç enfeksiyon etkeninin ortadan kaldırılması ve beraberinde destek tedavisidir. Beta mikrobunun yaptığı bademcik enfeksiyonunda 10 günlük, uygun dozlarda penisilin ya da ağızdan alınacak aminopenisilin ilk seçilecek antibiyotiktir. Hastanın bol sıvı içmesi ve istirahat etmesi gerekir. Boğaz ağrısını gidermek ve ateşi düşürmek için ağrı kesici ateş düşürücü ilaçlar verilebilir. Boğaz ağrısını arttırmamak için ılık ve yumuşak gıdalar alınması önerilir.
Genellikle hastalar hastaneye yatmalarına gerek kalmadan ayaktan tedavi ile iyileşirler. Akut romatizmal ateş geçiren hastalar dışında hastalıktan korunmak için aylık penisilin yaptırmanın bir faydası olmadığı yapılan birçok araştırmada gösterilmiştir. Beta mikrobu sağlıklı bireylerin boğazında da hastalık yapmadan bulunabilir. Bu kişilere taşıyıcı denir ve tedavi gerektirmez. Ancak bu kişilerin çevresinde yakın zamanda akut eklem romatizması yada glomerulonefrit (böbrek hastalığı) geçirmiş birileri varsa taşıyıcıların tedavisi gerekir. Beta mikrobunun yaptığı bademcik enfeksiyonları bazı hastalıklarla karışabilir. Kızıl, difteri, enfeksiyoz mononükleoz ve bazı virus enfeksiyonlarında da bademciklerde enfeksiyon görünümü vardır. Tanı koyarken bu hastalıklar akılda tutulmalıdır.
Kronik Tonsillit ( Kronik Bademcik Enfeksiyonu ) Nedir ?
Bademcik enfeksiyonları uygun antibiyotiğe rağmen 6 ayda tam bir iyileşme gösteremiyorsa artık kronikleşmiş demektir. Bu durumda hastalarda ağız kokusu, boyunda iyileşmeyen şişlikler (lenfadenopati) ve sık tekrarlayan boğaz ağrıları görülebilir. Bademcik ameliyatının eskiden 3 yaşın altındaki çocuklarda yapılmaması önerilirdi. Günümüzde gerekli ise 3 yaş altı çocuklarda da yapılmaktadır. Hastalar bir yılda 3 veya daha fazla bademcik enfeksiyonu geçiriyorsa, bademcik enfeksiyonu sonrası peritonsiller apse gelişmişse, bademcikler solunumu ve beslenmeyi engelleyecek kadar büyükse, bademcikler hastada uykuda nefes durmasına neden oluyorsa, geçmeyen ağız kokularına sebep oluyorsa yada tek taraflı bademcik büyümesi (kanser şüphesi) varsa bademcik ameliyatı önerilir.
Bademcik ameliyatının yan etkisi veya riski var mıdır ?
Tonsillektominin (bademcik ameliyatı) başta kanama olmak üzere birtakım komplikasyon riski vardır. Aynı zamanda genel anestezinin (narkoz) kendine has riskleri mevcuttur. Ama tonsillektomiyi gerektiren hastalığın zararları ve komplikasyon riskleri çok daha fazla olduğundan ameliyatın risklerini göze almak zorunda kalınıyor.
Sık görülebilen yan etkiler:
Kanama: Ameliyat esnasında veya ameliyattan sonraki ilk iki hafta içinde olabilir. Geç ortaya çıkan kanmalar, tekrar hastaneye yatırılarak müdahale edilmesini ve ameliyat etmeyi gerektirebilir. Kan kaybı sebebiyle kan transfüzyonu (damardan kan verilmesi) gerekebilir. Kanama riski operasyondan sonra ilk iki hafta içinde %2-4 olarak bildirilmiştir. Kanamalar lokal anestezi altında soğuk uygulama bası ve adrenalinli tamponlarla durdurulabileceği gibi hastanın yeniden genel anestezi almasını ve 2. Bir ameliyatı gerektirebilir.
Narkozdan uyanma sırasında, hem huzursuzluk hem de uyku hali olması mümkündür.
Ameliyattan hemen sonra başlayan ve yaklaşık 1-2 hafta boyunca süren boğaz ağrısı ve yutma güçlüğü,
Hafif ses değişikliği ve burundan konuşma (bademcik çok büyük ise veya hasta ağrıdan dolayı sakınarak konuşuyorsa),
Tat almada hafif değişiklik,
Çene ekleminde basınç hissi,
Hafif ağız kokusu.
Nadir görülebilen yan etkiler:
Dişlerin zarar görmesi, hatta kaybı; özellikle önceden hasar görmüş dişlerde, ağzı açan aletin basısı sonucu ortaya çıkar.
Kanama(erken ve geç kanamalar): Ameliyat esnasında veya ameliyattan sonraki ilk iki hafta içinde olabilir. Geç ortaya çıkan kanamalar, tekrar hastaneye yatırılarak müdahale edilmesini ve ameliyat etmeyi gerektirebilir. Kan kaybı sebebiyle kan transfüzyonu (damardan kan verilmesi) gerekebilir.
Çok nadir görülebilen yan etkiler:
Enfeksiyonlar; boyun lenf bezlerinin iltihabı, apseleri veya iltihabın kana karışması (kan zehirlenmesi, sepsis)
Burundan konuşmanın kalıcı olması (özellikle gizli damak yarığı varsa)
Kalıcı çene eklemi problemleri,
Şiddetli kanamalar; anormal seyreden bir damar varlığında veya bilinmeyen pıhtılaşma bozukluğunda görülebilir, gerektiğinde kanı durdurmak için boynun dış kısmından ameliyat yapılabilir
Kan nakli, geç kanamalarda yalnız çok ender durumlarda gerekli olur
Sinirlerin hasarına bağlı kalıcı tat alma bozukluğu, yutkunma güçlüğü veya dilde hareket bozukluğu (ağız açacağının baskısı, aşırı nedbe oluşumu veya konulan dikişlerin çekmesi sonucu ortaya çıkabilir)
Tüm cerrahi girişimlerde görülebilen damar içinde kan pıhtılaşması (tromboz / emboli), yara iltihabı veya kalp dolaşım sistemi reaksiyonları gibi genel tehlikeler, bademcik ameliyatında son derece enderdir.
Kronik Tonsillite ameliyatsız çözüm bulabilirmiyim ?
Evet. Bademcikler düzensiz yüzeyli pürüzlü organlardır. Üzerlerinde çok sayıda Crypts adında çukurlar ve boşluklar bulunur. Dökülen mukoza hücreleri, yemek parçaları ve bademcik iltihabi kalıntıları tükürükle yutulurken bazı kişilerde bademciklerdeki çukurlarda birikir ve mikropların yaşamı için uygun ortam sağlar. Bu birikintileri ‘’Hydrovacuumaspiration’’ (HVA) yöntemiyle temizleyerek ve bağışıklık sistemine destekleyici tedavi vererek kronik tonsillitler tedavi edilmektedir.
HVA yöntemiyle bademcik yıkanması kimlere yapılır ?
Kulak Burun Boğaz hekimi tarafından kronik tonsillit, rekuren tonsillit, tonsillolitiyazis (bademcik taşı) tanılarının herhangi biri konulan veya yukarıda kronik tonsilliti tanımlayan açıklamaya uygun öyküsü var hastalara önerilmektedir.
HVA yöntemiyle bademcik yıkanması kimlere yapılmamalıdır ?
Aktif enfeksiyon esnasında şiddetli ağrısı olduğundan, beş yaşından küçük çocuklara uyum sağlayamadığından, hamile bayanlarda öğürme ve kusmadan zorlanabileceğinden bademcik yıkanması kontrendikedir. Ayrıca uyku apnesine sebep olan tonsil hipertrofilerinde (bademcik büyümesi) etkinliğini gösteren çalışma yoktur.
Hydro vacuum aspiration (HVA) yöntemiyle bademcik yıkanması ne kadar etkilidir ?
Doğru tanı konulmuş hastalara eksiksiz uygulanan tedavi sonucunda hastaların %85,6 tekrarlayan tonsillit ataklarından kurtulduğu gösterilmiştir.
HVA yöntemiyle bademcik yıkanmasının yan etkisi veya riski varmıdır ?
Bazı hastalarımızda işlem esnasında öğürme refleksi nedeniyle zorluk yaşanabilmektedir. Boğazınızı uyuşturmak için kullanılan lidokaine veya yıkama işleminde kullanılan klorheksidine alerjiniz varsa aşırı reaksiyon gelişme riski vardır. İşlem sonrasında da geçici hafif ağrı olabilmektedir. Bunun dışında herhangi bir risk veya yan etki beklenmemektedir.
HVA yöntemiyle bademcik yıkanması nasıl yapılır ?
Bu yöntem özel tasarlanmış cihaz ile negatif basınç uygulanarak bademcikteki patolojik birikintilerin çekilmesinden ve aynı anda antibiyotikli solüsyonlarla basınçlı yıkamadan oluşmaktadır. Yıkama işlemi esnasında öğürme refleksi olacağından hasta aç olmalıdır. Hastaya işlem öncesi detaylı bilgi verilir ve onamı alınır. Hasta KBB sandalyesine oturtulur ve eğer lokal anestetik (uyuşturucu) ilaçlara alerjisi yoksa boğazına ilaç sıkılarak uyuşturulur. Hastanın eline istediğinde tükürebilmesi için böbrek küvet verilir. İşlem esnasında hastanın uyumu çok önemlidir ve tedavi başarısıyla doğrudan ilişkilidir. Doktor gerekli ekipmanı hazırladıktan sonra hasta ağzını geniş açar ve derin nefes alıp 5 saniye nefesini tutmaya çalışır. Hekim özel tasarlanmış cihazın gevşetme düğmesini basılı tutarak bademciğe yerleştirir ve düğmeyi bırakır. 1, 2, 3, 4, 5 diye sesli sayar ve gevşetme düğmesine basarak bademcikten ayırır. Bu esnada hastanın ani hareketlerden kaçınması çok önemlidir. durulmasını istediği anda hasta müsait elini kaldırarak işaret eder ve hekim hemen aleti hastanın bademciğinden ayıracaktır. Aynı şekilde bademciğin diğer kısımlarına ve ikinci taraf bademciğe 3-4 defadan uygulanır.
İşlemin Tahmini Süresi
Tahmini işlem süresi 20 dakikadır. İşlem 2-3 günde bir tekrarlanır ve tedavi toplam 10 seanstan oluşur. Her ne kadar zor bir işlemmiş gibi gözükse de tekrarlayan tonsillit ataklarına yakalanıp bir parça ekmek yemekten aciz kalmadan veya genel anestezi altında ameliyat olmadan daha zor olmadığı kesin.
İşlemin Alternatifleri
Sık tekrarlayan bademcik iltihapları her iltihap tekrarladığında antibiyotikle tedavi edilebilir. Ancak bu kadar sık antibiyotik kullanılmasının vücutta çeşitli olumsuz etkilerinin olacağının akılda tutulması gerekir. Tercih edebileceğiniz diğer tedavi seçeneği ise genel anestezi altında (narkoz) Tonsillektomi ameliyatıdır ( bademciklerin alınması ). Bademcik apsesinin tedavisi için ameliyattan başka bir yöntem yoktur.
HVA yöntemiyle bademcik yıkanması sonrası nelere dikkat etmeliyim ?
İşlem sonrası en az yarım saat yemek yenmemeli, su içilmemeli. Tedavi süresi içinde geniş spektrumlu antibiyotik kullanılmalı. Bir kür tedavi yapıldıktan sonra 3-4 geçtiğinde mutlaka hekiminize kontrole gelmeniz önerilir. Çünkü bazı durumlarda ikinci kür tedavi yapılması da gerekebilir. Tedavi sonrasında hastalık tekrarlarsa veya boğazla ilgili herhangi bir problem yaşanırsa kendi hekiminize başvurup konulan tanıyı ve yapılan tedaviyi tekrar gözden geçirmek gerekir. Bu durumda hekim immun yetmezlik, anatomik bozukluklar, laringofaringeal reflü gibi bazı özel durumlar açısından da inceleyecektir ve tonsillektomi (bademcik ameliyatı) tekrar gündeme gelecektir.
