TANIMI:
Allerjik rinit ya da daha yaygın adıyla bahar nezlesi olarak bilinen hastalık allerjik hastalıkların en sık görüleni olup gelişmiş ülkelerde nüfusun yaklaşık %10-20'sinde görülmektedir. Allerjik rinitin önemli ölçüde sosyal, klinik ve ekonomik zararları sözkonusudur. Hastaların yaklaşık yarısında şikayetler 4 aydan fazla sürmekte ve bu durum da yaşam kalitesini bozmaktadır. Yetişkin bireylerde iş günü, çocuklarda okul günü kaybına yol açmaktadır. Ayrıca tedavide yapılan hasrcamar da düşünüldüğünde ciddi ekonomik bir yük de getirmektedir. Bu nedenlerle allerjik rinit tanı ve tedavisi önem kazanmaktadır. Etkin tedavi aynı zamanda astım, sinüzit, çene problemleri, allerjik göz hastalığı, uyku problemleri ve orta kulak enfeksiyonlarının da tedavisine yardımcı olacaktır.
SINIFLAMA:
Allerjik rinit hastalığın görülme zamanı, hastalığın süresine ve şikayetlerin şiddetine göre farklı şekillerde sınıflandırılmaktadır. En sık bilinen sınflama mevsimsel allerjik rinit (bahar nezlesi) ve perennial allerjik rinit(sürekli)'dir. İçinde bulunduğumuz mevsim itibariyle biz mevsimsel allerjik rinit yani bahar nezlesinin tanı, tedavi ve korunma yöntemlerinden bahsedeceğiz.
Bahar nezlesine genellikle dış ortam allerjenleri neden olurken, süresi ve zamanı coğrafik bölge ve iklim şartlarına göre değişmektedir.
RİSK FAKTÖRLERİ:
Bahar nezlesinde bilinen en önemli risk faktörü genetik aktarımdır. Ailesinde bahar nezlesi olan bireylerde görülme sıklığı artmaktadır. Iç ve dış ortam hava kirliliği, polenler ve sigara bahar nezlesinde rol oynayan risk faktörleridir. Ayrıca erkek cinsiyet, besin allerjisi mevcudiyeti, nemli ve küflü ev ortamı, bahar ve yaz aylarında doğmuş olmak, yeşil alanda yaşıyor olmak, kendisinden büyük kardeş sayısının az olması diğer risk faktörleridir. Ev hayvanları ile bahar nezlesi ilişkisi tartışmalı bir konudur. Bazı çalışmalar ev hayvanlarının riski arttırdığını belirtmesi yanında tam tersi ilişki veya ilişki görülmeyen çalışmalar mevcuttur. Yapılan son çalışmalarda 6 aydan az anne sütü alımında da riskin fazla olduğu bulunmuştur.
TANI:
Allerjik rinit tanısı için ayrıntılı hasta öyküsü, detaylı bir muayene ve lüzum halinde laboratuar testleri gereklidir.
Başlıca şikayetler burun akıntısı, burun tıkanıklığı, hapşırma, burunve boğazda kaşıntı, ve geniz akıntısıdır. Şikayetler bahar aylarında ve dış ortamda artmaktadır. Eğer şikayetler iç ortamda artıyor ve yıl boyu sürüyorsa iç ortam allerjisi(ev tozu, hamam böceği, küf vb) akla gelmelidir. Eve evcil bir hayvan alındıktan sonra başlayan veya bir evcil hayvan teması sonrası ortaya çıkan şikayetler ise hayvan allerjisine bağlı bir nezle düşündürmelidir. Ayrıntılı öykü alınması allerjik nezle tanısında çok önemlidir.
Detaylı muayene allerjik nezle tanısında çok önemlidir. Burun içinin endoskopik yöntemle değerlendirilmesi tanı açısından oldukça değerlidir. Allerjik hastalarda akıntının rengi, burun etlerinindurumu ve burun iç kısmının görüntüsü tanıya giden yolda en kıymetli verilerdendir. Gerekirse solunum sesleri de dinlenmelidir.
Hastanın hikayesi, muayene bulguları ve tanısal testlerin birlikte değerlendirilmesi ile tanı konur. Tanıda esas olan hikayedir ve tanısal testlerin hikayeyi destekliyor olması beklenir. Hikaye ve şikayetler ile tanısal testler uyumlu olmalıdır. Aksi halde laboratuar testlerinin tek başlarına tanısal değerleri yoktur.
Bahar nezlesinde gerek öykü ve fizik muayene bulgularını desteklemek, uygun çevre düzenleme önlemlerini alabilmek ve aşı tedavisi uygulanacak ise allerjeni tesbit edebilmek için bazı testlerden yaralanılır.
Bahar nezlesinde yapılan laboratuar testleri deri testleri, kan testleri ve nazal provokasyon(burun uyarma) testleridir. Nazal provokasyon testleri mesleki allerjilerde kullanılmaktadır.
Ilgili branş hekimi bahar nezlesinden şüphelendiği hastasından ayrıntılı öykü alır, detaylı muayene eder ve gerek gördüğü laboratuar testleri ile ilgili tanısını destekleyerek tanı koyar ve tedaviyi planlar. Bahar nezlesi hastaları sıklıkla aile hekimleri, kulak burun boğaz hastalıkları, çocuk sağlığı hastalıkları, iç hastalıkları, göğüs hastalıkları ve Allerji-İmmünoloji uzmanları tarafından görülmekte ve tedavi edilmektedir.
Kronik sinüzit ve bahar nezlesi arasında da ilişki vardır. Sinüziti olan çocukların % 80'inde bahar nezlesi vardır.
TEDAVİ:
Bahar nezlesinde tedaviyi korunma, ilaç tedavisi(antiallerjik ilaçlar ve burun spreyleri) ve immünoterapi(aşı tedavisi) olmak üzere 3 ana başlıkta toplayabiliriz. Tedavide amaç öncelikle hastanın yaşam kalitesini iyileştirmek ve iyilik halini sürekli kılmaktır.
Tedavide ilk düşünülmesi gereken hastanın allerjenlerle karşılaşmasının engellenmesi ve eğitimdir. Çoğu kez tam korunma mümkün olmamakta ve istenen etkiyi yaratmamaktadır.
Hastanın tedavisi düzenlenirken öncelikle tedavi hedefi belirlenmelidir. Şikayetler mi tedavi edilmeli yoksa hastalığın seyrine etkili bir tedavi mi verileceği kararı netleştirilmelidir. Özellikle çocuklarda başka allerjenlere karşı duyarlılık gelişme olasılığı ve astım gibi diğer allerjik hastalıkları ortaya çıkma ihtimali nedeniyle hastalığın seyrini etkileyecek tedavi seçilmelidir.
Şikayetler ilaçla kontrol altına alınamıyorsa, yan etkileri nedeniyle ilaç kullanılamıyorsa immünoterapi(aşı tedavisi) uygulanmasına karar verilebilir. Aşı tedavisi tedavide yüksek hasta uyumu gerektiren, uzun süreli ve maddi olarak yük getiren bir tedavi seçeneğidir.
Öncelikle hastanın şikayetinin neler olduğunun saptanması, şiddeti ve süresi iyi bilinmelidir. Her hastaya aynı tedavi yeterli olmayabilir. Aynı hasta için bile yılın farklı zamanlarında farklı doz ve süre tedavi gerekebilir.
Hastalığın şiddeti, süresi ve evresine göre hekim hastası için uygun gördüğü tedaviyi seçer ve belirli aralıklara hastasını kontrole çağırarak tedavinin etkinliğini değerlendirir. Tedaviyi yetersiz görmesi durumunda ek tedavi seçeneklerini kullanarak şikayetlerin düzelmesini takip eder.
Ilaç tedavisi düzenlenirken hastanın eşlik eden hastalıkları, kullandığı ilaçlarla etkileşim ve hastanın ilaç kullanımını kısıtlayan özel durumları göz önünde bulundurulmalıdır.
Özetle bahar nezlesi kronik allerjik bir hastalıktır. Bireyin hastalığını iyi tanıması, şikayetleri başladığında hekimine başvurup tedavisini alması gerekir. Uygun tedavi ile hastalar yaşam konforlarında bir azalma olmadan sağlıklı bir şekilde yaşamlarına devam etmektedirler.
Sağlıcakla kalın!
