Vazektomi nedir?
Vazektomi, basit ve güvenilir bir operasyon ile sperm taşıyan kanalların kesilip bağlanarak meniye sperm geçişinin önlendiği bir erkek doğum kontrol yöntemidir. Lokal anestezi ile skrotum adı verilen testis torbasının üst-yan taraflarından 3-5mm’lik cerrahi kesi yapılarak gerçekleştirilen basit ve düşük riskli bir operasyondur. Doğurganlık çağındaki çiftlerin %5’i bu yöntem ile korunmaktadır. Tercih edilme oranı sosyoekonomik ve sosyokültürel düzey ile doğrudan ilişkilidir.
Vazektomi yapılmadan önce bilinmesi gereken en önemli şey sonradan cerrahi olarak düzeltilmesi mümkün olsa da kalıcı bir doğum kontrol yöntemi olarak kabul edilmesi gerektiğidir. Vazektomi uygulandıktan sonra sperm kanallarının tekrar uç uca dikilmesi mümkün olsa da hem onarım işleminin başarısı hem de onarım sonrası gebelik sağlanması ihtimali zaman geçtikçe azalır. Bu bağlamda, vazektomi yapılmadan önce hasta ile tercihinden emin olup olmadığı, alternatif doğum kontrol yöntemleri hakkında yeterince bilgi sahibi olup olmadığı mutlaka konuşulmalıdır.
Diğer cerrahi doğum kontrol yöntemlerine göre avantajları nelerdir?
Kadınlarda uygulanan tüplerin bağlanması gibi tek seferde devamlı doğum kontrolü sağlayan, güvenilir ve etkili bir yöntemdir. Ancak kişi, ileride çocuk sahibi olmak istemediğinden emin olmalıdır. Kadınlarda tüplerin bağlanması ile karşılaştırıldığında daha avantajlıdır.
• Daha basit, daha etkili ve daha güvenlidir
• Lokal anestezi ile yapılabilir
• Hastanede yatış gerektirmez
• Yan etki riski daha düşüktür
• Daha düşük maliyetli bir uygulamadır
• Başarı oranı%100’e yakındır
• Cinsel ilişki öncesi kullanılan kondom gibi diğer doğum kontrolü yöntemlerine gerek kalmaz
Kimlere uygulanabilir?
Ülkemizde 1983 yılında kabul edilen 2827 sayılı yasaya göre, 18 yaşını doldurmuş tüm erkeklere kendi onayı ile, eğer evli ise eşinin de onayı alınarak, uygulanabilir.
Kimlere uygulanamaz?
Avrupa Üroloji Derneğinin 2012 yılında yayınladığı kılavuzlarda vazektominin geri dönüşü olmayan bir uygulama olarak kabul edilmesi gerektiği vurgulanmış ve işlem için sakıncalı herhangi bir durumun bulunmadığı bildirilmiştir.
Ancak başvuran kişinin hiç çocuğunun olmaması, 35 yaşından genç olması, hali hazırda bir eşinin olmaması, tetislerde kronik ağrı olması gibi göreceli olarak uygulanmasını kısıtlayan durumlar mevcuttur.
Nasıl uygulanır?
Lokal anestezi ile günübirlik cerrahi merkezinde ya da doktor muayenehanesinde yapılabilir.
• Testis torbasının üzerinden cilt altında sperm kanalı hissedilerek işaret parmağı ve başparmak arasına alınır
• Sperm kanalı özel bir alet yardımıyla tutularak sabitlenir
• Özel bir makas yardımıyla 3-5 mm boyutunda cerrahi bir kesi yapılır
• Sperm kanalının bir kısmı bu kesiden dışarı çekilir ve uç kısımları kesilerek bağlanır
İşlem esnasında ağrı hissedilmez. Çekilme hissi gibi küçük bir rahatsızlık hissedilebilir. Cerrahi kesi çok küçük olduğu için dikiş atılması gerekmez. Operasyon 15-20 dakika gibi kısa bir sürede tamamlanır. İşlem yapılan bölgede şişlik, ağrı ve morarma görülebilir ancak birkaç gün içinde kendiliğinden düzelir.
Riskleri nelerdir?
En önemli endişe sonradan çocuk sahibi olmaya karar verilmesidir. Vazektomi sonrası daha detaylı bir cerrahi yaklaşım ile sperm kanalları yeniden uç uca dikilebilse de bu işlemin işe yarayacağının garantisi yoktur.
Vazektomi sonrası çocuk sahibi olmanın yardımcı üreme yöntemleri (tüp bebek) gibi alternatifleri olsa da bu uygulamalar maliyeti yüksek uygulamalardır ve her zaman başarı sağlanamayabilir.
Pek çok hastada kayda değer yan etkiler görülmez ve ciddi yan etkiler oldukça nadirdir.
Operasyondan hemen sonra gelişebilecek yan etkiler;
• Kanama (%1-2)
• Menide kan (%1)
• Ciltte morluk (%1)
• Enfeksiyon (%0,4-2)
• Şişlik (%1)
• Konjesyon (%1, Testis ve sperm kanallarında sperm birikimi sonucu oluşan ve yaklaşık 12 hafta içinde kendiliğinden gerileyen basınç hissi ve rahatsızlık)
• Hafif bir ağrı ve rahatsızlık hissi
Geç ortaya çıkabilecek yan etkiler;
• Kronik ağrı (%1-2)
• Boşalma ile artan testis ağrısı (%0.1)
• Granülom (%66, Kesilmiş sperm kanalından doku aralığına sperm sızması sonucu ortaya çıkan, sert, bazen ağrılı bezelye büyüklüğünde şişlik. Bu şişlik tehlikeli değildir ve çoğunlukla vücut tarafından eritilir)
• Uygulanan işlemin başarılı olmaması (%0,1-0,3)
• Spermatosel (Testisin üst kısmında yer alan ve sperm hücrelerinin olgunlaştığı, epididim adı verilen yapıda kistleşme)
• Hidrosel (Testis etrafını saran zar yapıları arasında sıvı birikmesi)
• Kan testis bariyerinin bozulması nedeniyle spermlere karşı antikor oluşumu (% 60-80)
• Re-kanalizasyon (Kesilen sperm kanal uçlarının zaman içinde kendiliğinden bir araya gelerek sperm kanal devamlılığının yeniden oluşması. Bu durumda sperm hücreleri meni ile dışarı atılacağı için gebelik oluşma ihtimali artar. Oldukça nadir bir durumdur)
Asılsız endişeler;
• Cinsel istek ve erkekliği olumsuz etkilemez
• Testosteron adı verilen erkeklik hormonunu etkilemez
• Cinsel organlar üzerinde kalıcı hasara neden olmaz
• Boşalma ve sertleşme üzerinde olumsuz etkileri yoktur
• Meni miktarı azalmaz. Sperm hücreleri meni hacminin %3’ünü oluştururlar. Geri kalan kısmı ise prostat ve seminal vezikül adı verilen organlardan üretilen ve spermlerin beslenmesini sağlayan sıvılardan oluşur
• Testis kanseri, prostat kanseri riskini arttırdığı yönünde endişeler bulunsa da bilimsel olarak kanıtlanmamıştır
• Kalp hastalıkları riskini arttırmaz
• Ciddi ağrılara neden olmaz
Geri dönüşü mümkün müdür?
Vazektomi geri dönüşü olmayan doğum kontrol yöntemi olarak kabul edilmelidir. Düzeltme operasyonları zor ve çoğu zaman başarı şansı düşük işlemlerdir. Vazektomi sonrası ilk 5 yıl içinde yapılan düzeltme işlemlerinin başarısı %60 civarındadır.
Alternatif doğum kontrol yöntemleri nelerdir?
• Doğum kontrol hapları ve implantlar
• Rahim içi araçlar
• Diafram
• Kondom
• Gebelik önleyici jel ya da kremler
• Tüplerin bağlanması (Kadın partner için)
Vazektomiden sonra spermlere ne olur?
Vazektomiden sonra testisler sperm üretmeye devam eder. Vücudun her gün yenilenen diğer hücreleri gibi sperm hücreleri öldüklerinde parçalanırlar ve vücut tarafından ortadan kaldırılırlar.
Vazektomi %100 etkili midir?
Cinsel ilişkiden uzak durmak dışında hiçbir yaklaşım gebeliği %100 önlemez. Sperm hücrelerinin meniden tamamen temizlenmesi hastadan hastaya değişmekle birlikte, hastaların %80’inde 12 hafta ya da 20-25 boşalma sonrasında sağlanır. Bu sebeple sperm analizi ile meninde sperm hücresi olmadığı tespit edilene kadar başka bir doğum kontrol yöntemi kullanılması önerilir. Vazektomi sonrası menide sperm saptanmadığı durumlarda dahi gebelik ihtimalinin %00,5 olduğu tespit edilmiştir.
Operasyon sonrası dikkat edilmesi gerekenler nelerdir?
Vazektomi cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı koruma sağlamaz!
• Operasyon sonrası ağrı, morluk ve şişlik gelişebilir. Bu sebeple ağrı kesici ve enflamasyonu azaltıcı ilaçlar kullanılır.
• Operasyonu takip eden ilk 24 saat boyunca testis torbasının desteklenmesi ve aralıklı olarak soğuk uygulanması önerilir.
• Operasyon takip eden gün banyo yapılabilir.
• Operasyonu takip eden 72 saatlik süreden sonra devam eden şiddetli ağrı, şişlikte ani artış kanamanın devam etmesi ve ateş yüksekliği gibi durumlarda vakit kaybetmeden en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
• İlk 7 gün boyunca günlük rutin aktiviteler dışında zorlayıcı aktiviteler önerilmez.
• Operasyondan 7 gün sonra cinsel aktiviteye başlanabilir. Ancak menide sperm bulunması ihtimaline karşı başka bir doğum kontrol yöntemi kullanılmalıdır.
