Radyoterapi, tümörlere tedavi amacıyla yüksek enerjili ışın uygulamasıdır. Kanser tedavisinde yaygın olarak kullanılan en etkili yöntemlerden biridir. Daha az sıklıkla, damar anevrizmaları gibi hayatı tehdit eden ancak kanser olmayan hastalıklarda da uygulanabilir. Günümüzde kanser tedavisinde hastaya ve hastalığa en uygun tedaviyi seçmede tıbbın farklı disiplinlerinin karar mekanizmasında yer aldığı multidisipliner yaklaşım tercih edilir. Radyoterapi, kanser tedavisinde yalnız başına veya başka tedavilerle kombine edilerek kullanılır. En sık birlikte kullanıldığı tedaviler cerrahi, hormon tedavisi, hedefe yönelik ajanlar kullanılması ve kemoterapidir.
Radyoterapi genellikle eksternal (dışardan) tedavi cihazlarıyla uygulanmakla beraber bazen brakiterapi tekniğiyle içerden de uygulanabilir. Eksternal radyoterapide tedavi cihazı genellikle lineer hızlandırıcılardır. Yüksek enerjili ışınlar cilt ve cilt altı dokulardan geçerek tümörün yerleştiği hedef dokulara ulaşır. Brakiterapide ise radyoaktif kaynak içeren aplikatörler direk tümörün içine yada vücut boşluklarına yerleştirilerek radyoterapi uygulanır.
Radyasyon hücrelerin çoğalmasını durdurarak veya hücreleri öldürerek kanserli hücrelerin yayılmasını engeller. Bu etkisini genellikle hücrelerin çekirdeğinde bulunan DNA üzerinden yapar. Ancak yüksek doz uygulamalarında çekirdek dışında hücre ve doku parçaları üzerine de etkili olabileceği gösterimiştir. Uygulandığı doku ve organdaki tüm hücreleri etkiler, kanserli hücrelere seçici olarak etkili değildir. Tedavi planlama ve uygulamasında, radyasyonun yalnız hedefte yoğunlaştırılarak sağlıklı organların radyasyonun etkisinden olabildiğince korunması önemlidir. Çok dikkatli bir plan yapılması ve özenle planlandığı gibi uygulanması tedavi başarısında belirleyicidir.
Radyoterapi uygulanma kararı verildikten sonra optimal uygulama için uygun hasta pozisyonu, sabitlemesi, tedavi planı, ve uygulaması gereklidir. Bu süreç boyunca tedavi kalite güvenliği işlemlerine uyulması başarıda çok önemlidir. Hastanın tedavi planlaması ve uygulamasında Tıbbi Radyasyon Fiziği Uzmanları, Radyoterapi Teknikerleri, hemşireler gibi farklı disiplinlerden profesyonellerin koordineli işbirliği gereklidir.
Radyoterapi yan etkileri uygulandığı organa göre değişir ancak uygulandığı organla sınırlıdır. Radyoterapi uygulaması ağrısızdır. Ancak tedavi boyunca ve tedaviden sonra uygulanan organ, doz, diğer tedaviler ve hastaya ait faktörlere göre değişen yan etkiler görülebilir. Radyasyon Onkolojisi Uzmanları hastalara olası tedavi yan etkileri hakkında bilgi verir ve onaylarını alarak tedavi planlamayı ve uygulanmasını başlatırlar. Hastalar tedavi sırasında ve tedavi tamamlandıktan sonra izlenerek hastalığın yeniden ortaya çıkması ve yan etkilerin değerlendirilmesi amacıyla düzenli aralıklarla izlenirler.
Dışarıdan radyoterapi uygulamalarında tedavi genellikle haftada 5 kez ve her gün 1 fraksiyon olmak üzere genellikle 4-7 hafta sürer. Tedavi süresi ve dozu tümör tipine ve yerleşim yerine göre değişir.Günlük tedavi bir kaç dakika sürer. Tedavi sırasında hasta tedavi odasında yalnız kalır ancak kapalı devre tv sistemi ile sürekli olarak izlenir. Gerektiğinde hasta ile konuşulabilir.
