Kış mevsiminin en popüler ve en iyi sporu olan kayak, eğlenceli olduğu kadar çeşitli tehlike ve riskleri de birlikte taşır.
Hiç bilmeyenden en ustasına kadar, her yaştan birçok kişi aynı yerde kaymaktadır.
Kayak kazaları, en hafif burkulma ve çarpışmadan, ölümle sonuçlananlara kadar çok çeşitlidir. En usta kayakçılar bile çok ciddi kazalar yapmaktadır.
Bütün yaralanma ve kazalarda ortopedi uzmanı muayenesi şarttır. En çok diz, el-el bileği, omuz, bacak ve ayak bileği travmaları görülür, özellikle dizdeki bağ kopması, menisküs yırtığı ve kanamaların iyi değerlendirilmesi gerekir.
Kayak yaralanmalarının en önemli nedenleri; Eğitimsizlik, acemilik gibi kişisel nedenler, uygun olmayan kayak malzemesi (bot, bağlama, kayak boyu), çok kalabalık, dik ve engebeli pistler, iklim koşulları, … olarak özetlenebilir.
Kayak kazalarında başlıca etkenler:
1- İnsan faktörü,
2-Malzeme faktörü,
3-Çevre koşulları
İnsan Faktörü:
- ‘Yavaş yavaş kayarım, düşe kalka öğrenirim’ düşüncesi çok yanlıştır. Ders almak şarttır.
Kayak dersleri kaza oranını en aza indirir. En çok yeni başlayanlar ve acemiler kaza yapar veya kazaya sebep olur. Acemiliğini hissettiğiniz kişilerin uzağından geçiniz veya yol veriniz.
- Yorgunluk, halsizlik (uzun süre kaymak), alkollü olmak refleksleri ve kontrolü azaltır, kaza riskini arttırır. Yorulunca dinlenmek gerekir.
- Kayakta hız yapmak spor olarak vücuda yararlı değildir. Tekniğine ve kurallara uyarak kaymak, hızlı kaymaktan daha yararlı ve güvenlidir. Önce yavaşlamayı ve durmayı öğreniniz.
- Kayakta ilk düşme anında ağrı, soğuk nedeniyle az hissedilir. Zamanla iç kanama ve ödem arttıkça ağrı şiddetlenir.
- Başlangıçta pisti tanımak için yavaş yavaş kayılmalı; olası tümsek ve çukurlara, virajlara, engellere, pistin eğimine dikkat edilmelidir. Bu özellikler her gün değişir.
- Kayarken asla pist dışına çıkmayın. Issız yerlere sapmayın, kaybolmayın.
- Düşme tekniğini bilmek yaralanmayı önler. İlk kural düşmemeye çalışmaktır. En ufak bir tehlikede kendinizi yere atmayın; yavaşlamaya, durmaya çalışın. Çarpışmamak için düşmek yerine, etrafından geçmeyi deneyin. Dizlerin bükülmüş olması ve yana düşmek daha güvenlidir. Düştüğünüzde kendinizi kontrol edin, emniyetli bir yere çekilin, biraz dinlenin ve gerekirse yardım isteyin.
Kayak kazalarında malzeme faktörü: Özellikle ayakkabı, bağlama, kayak boyu ve bütün bunların kişiye uygunluğu çok önemlidir. Düşme anında kayağın çıkması (bağlamanın atması) yaralanma riskini büyük ölçüde azaltır. Bağlamanın kaliteli olması ve iyi ayarlanması gerekir. Kayak gözlüğü kullanılması gözlerin çabuk yorulmasını önler ve uygun kıyafet giyilmesi hareketlerde rahatlık sağlar. Kafa travmalarından korunmak için özellikle çocuklarda kask kullanılmalıdır. Baton kullanmak şarttır.
Kayakta risk oluşturan çevre faktörleri:
- Pistin eğimi, dar oluşu, engebeler, virajlar, çukur ve tümsekler, ağaçlar, kayalar,
- Kar kalınlığı, erimesi, donması,
- Hava durumu; sis, şiddetli kar yağışı, tipi, görüş mesafesinin azalması,
- Pistin kalabalık olması (çarpışma).
BUZ-SOĞUK uygulanması:
İncinen travmalı bölgeye buz veya donmuş jel uygulamasının 10-15 dakika yapılması gerektiği yanlış bilinmektedir. Saatlerce buz-soğuk uygulanabilir. Önemli olan cildi dondurmamaktır. Mutlaka bir havlu veya beze sarılarak uygulanmalıdır. İlk 12-24 saat daha etkilidir. Açık yaraya kesinlikle buz uygulanmamalı, kompres yapılarak kanama önlenmelidir. Kanamalı veya travmalı bölge yüksekte tutulmalıdır. Kapalı travmalarda buz-soğuk uygulanması ağrıyı azaltır, şişmeyi ve iç kanamayı önler, iyileşme çabuklaşır.
Bütün yaralanma ve kazalarda Ortopedi Uzmanı muayenesi gerekir.
Prof. Dr. Mehmet ALTINMAKAS
