Histerosalpingografi (HSG), diğer adıyla ilaçlı rahim filmi, tüplerin ve rahim içinin kontrast madde verilerek radyografik yöntemlerle incelenmesi için kullanılan bir tanı yöntemidir.
İşlem esnasında radyografide görülen bir sıvı rahim ağzından rahim içine verilerek bu sıvının rahim içini ve tüpleri görünür hale getirmesi sağlanır. Kontrast madde rahim ağzından basınçla verildiği için bazı durumlarda tüplerdeki mukus benzeri engelleyici yapıları temizleyerek tedavi edici etki de gösterebilir. Klasik olarak rahim filmi çekildikten sonraki ilk 6 ayda gebelik oranlarında bir yükselme vardır. Rahim filmi hem tüplerin hem de rahim içinin durumunu gösterdiği için kısırlık durumlarında yaygın olarak kullanılan bir tekniktir.
Adet kanamasının bitiminden 3-4 gün içinde çekilmelidir. Bu dönemde rahim içi dokusu ince ve gebelik ihtimali düşüktür. Böylece hem filimlerin kalitesi artar hem de olası gebeliğe verilecek zararlar engellenmiş olur.
HSG (ilaçlı rahim filmi) çekmeden yarım saat önce oluşabilecek kramp tarzı ağrıları engellemek için bir ağrı kesici alınması tavsiye edilir.
İşlem esnasında kadın röntgen masasına uzanır ve bacaklarını kendine doğru toplar.Jinekolojik muayene esnasında kullanılan spekulum adı verilen aleti vajinaya yerleştirir. Vajina ve rahim ağzı bir solüsyon ile temizlendikten sonra rahim ağzı bir alet yardımı ile tutulur ve rahimi düz bir pozisyona getirmek için çekilir. Rahim ağzına ince bir katater yerleştirilir. Bu katater vasıtası ile sıvı rahim içine verilir. İlacın rahim ve tüplerden geçişi skopi altında gözlenir ve filmleri çekilir. Daha sonra yerleştirilen cihazlar sırası ile geri alınır ve işlem sonlandırılır. Tüm işlem 5-10 dakika kadar sürer.
En sık kullanım nedeni kısırlıktır. Görüntüleme tekniklerindeki ilerlemelere rağmen tüplerin geçirgenliğini en iyi gösteren yöntem hala HSG'dir.
Komplikasyonları arasında enfeksiyon ve alleji sayılabilir. Enfeksiyon oranı %1 civarındadır. Bu nedenle sistematik olarak antibiyotik tedavisine gerek duyulmaz. Ancak mitral kapak hastalığı gibi riskli durumlarda enfeksiyonu engellemek için film çekiminden 1 gün önce antibiyotik başlanması ve sonrasında da 4 gün devam edilmesi önerilmektedir.
Allerji olasılığına karşılık son yıllarda allerji yapma özelliği çok düşük olan suda eriyen kontrast maddeler kullanılmaktadır.
Ağrılı bir işlem midir ?
HSG çekilmesi kısmen ağrılı bir işlemdir. Ancak bu ağrı kısa süreli bir ağrıdır ve dayanılamayacak düzeylerde değildir. Ağrının şiddeti kişiye göre farklılık gösterir. Özellikle ilaç verilirken rahimde bu yabancı maddeye karşı reaksiyon ve kasılmalar olur. Bu ağrı nedeni ile bazen tüplerde spazm olabilir ve normalde açık olan tüpler kapalı gibi görülebilir. Bu nedenle HSG'nin genel anestezi altında çekilmesini öneren ekoller vardır.
Film çekilmesini takip eden birkaç saat içinde adet sancısına benzer hafif kasık ağrısı ile birkaç gün süreyle lekelenme tarzında hafif kanamalar görülebilir.
HSG'nin normal çıkması ne anlama gelir?
Histerosalpingografinin normal olarak saptanması bize şunları gösterir:
Rahim iç boşluğunun şekli normaldir, gebeliği engelleyebilecek septum, polip ya da myom gibi bir oluşum yoktur.
Rahim içinde daha önceden geçirilmiş cerrahi müdahalelere veya enfeksiyonlara bağlı yapışıklık yoktur.
Fallop tüpleri sperm ve yumurtanın geçişine izin verecek şekilde açıktır.
Ancak HSG'nin normal olarak bulunması
- Rahimin içini döşeyen ve gebeliğin yerleştiği endometrium tabakasının her ay normal şekilde geliştiğini ve bir gebeliği taşıyabilecek özelliklere sahip olup olmadığı,
- Olası bir gebeliğin sorunsuz bir şekilde doğuma kadar devam edip edemeyeceği,
- Açık olan tüplerin hamile kalma potansiyelini etkileyecek şekilde çevre organlar ile yapışık olup olmadığı,
- Yumurtalıkların durumu hakkında hiçbir bilgi vermez.
Rahim içindeki patolojileri incelemek için histeroskopi son yıllarda HSG'nin yerini almıştır.
Burada önemli da bir nokta HSG'de tüplerin açık izlenmesi kapalı izlenmesine göre daha güvenilir bir bilgidir. ÇüNkü HSG'de tüpler çekim sırasında kasılarak (spazm) kapalı gibi görünebilmektedir. Yani HSG'de kapalı izlenen tüp aslında açık olabilir, bunu anlamanın yolu ise laparoskopi ile tüpleri değerlendirmektir. .
HSG bazen kapalı olan tüpün rahim içine verilen madde sayesinde açılmasına sebep olabilir. Bu nedenle HSG sonrası kendiliğinden gebe kalanlar olabilmektedir.
HSG (ilaçlı rahim filmi) sonrası kendiliğinden tedavisiz oluşan gebeliklerde bir miktar artış vardır. Bunun nedeni tüplerdeki çok hafif yapışıklıkların basınç nedeni ile açılması ve verilen ilacın mikrop öldürücü özellikleridir. Uzun süredir infertilite problemi olan bir çiftin HSG sonrası kendiliğinden gebe kalması şaşırtıcı değildir ve beklenen bir durumdur.
HSG'de herhangi bir patoloji saptanması durumunda ise uygun şekilde tedavi yapılır.
HSG çekildikten sonra neler olur?
- Lekelenme tarzında ya da az miktarda vajinal kanama olabilir
- Hafif ya da orta şiddette bel ve kasık ağrısı olabilir
