Ergenlik nedir?
Ergenlik vücudunuzun değişmeye ve erişkin halini almaya başladığı zaman dilimidir, çocukluktan erişkinliğe geçiş dönemidir.
Ergenlik ne zaman başlar?
Değişimin en erken 8, en geç 13 yaşında başlaması normal kabul edilir. Ergenliğin başlaması için beyninizin vücudun bazı organlarına büyüme ve değişme komutları göndermesi gereklidir. Bu komutları taşıyan ileticilere hormon denir. Hormonlar vücudumuzun çok sayıda fonksiyonunu kontrol eden kimyasallardır.
Ergenlikte vücudunuzda ne tür değişiklikler olur?
-Kilo alırsınız ve uzamaya başlarsınız.
-Göğüsleriniz büyür.
-Kalça kemiğiniz genişler.
-Koltuk altları ve genital bölgenizde tüylenme olur.
-Vücut kokunuz değişebilir.
-Vajinal akıntılarınız olabilir.
-Sivilceleriniz çıkabilir.
-İlk adetinizi olursunuz.
Göğüslerde ne tür değişiklikler olur?
Göğüslerde değişim başladığında meme başının çevresindeki koyu renkli alanın genişlediğini fark edersiniz. Aynı zamanda göğüsler giderek çıkıntılı ve yuvarlak bir hal alır. Bir göğüs diğerine göre daha büyük olabilir, bazen göğüslerde ağrı olabilir. Bunların hepsi normaldir.
Akne nedir?
Akne cildinizdeki salgı bezlerinin gereğinden fazla çalışması sonucu ortaya çıkar. Bu bezler sebum adı verilen bir yağ üretirler. Ergenlik sırasında bu bezler olağandan fazla sebum üretir ve ciltteki gözenekleri tıkarlar.
Akne ile nasıl mücadele edilir?
Yüzünüzü sık sık yıkamak ve sebumu uzaklaştırmak için basit temizleyici köpükler kullanmak akneyi azaltmakta yardımcı olabilir. Cildi kurutan ve tahriş eden ürünler kullanılmamalıdır. Cildi fırçalamak, oğuşturmak veya sıkmak doğru değildir. Eğer temizliğe dikkat ederek başa çıkamıyorsanız bu konuda size yardımcı olabilecek bazı ilaçlar mevcuttur.
Menstruasyon (Adet kanaması) nedir?
Ergenlik başladığında beyniniz vücudunuza hormon üretimi için sinyaller gönderir. Bu hormonlardan bazıları vücudunuzu her ay olası bir gebeliğe hazırlar. Yumurtalıklarımızdan her ay bir yumurta atılıp tüplerden rahime doğru yol alırken rahim içerisindeki boşlukta da bebek için bir yuva hazırlanır. Gebelik oluşmadığı takdirde bu yuvayı korumak için yeterli hormon seviyeleri sağlanamaz ve yuva bozulur, hazırlanan dokular kanama yoluyla vaginadan dışarı atılır. Bu kanama menstruasyon kanaması ya da adet kanaması diye adlandırılır.
Menstruasyon ne zaman başlar?
Ülkemizde menstruasyon yaşı genel olarak 12-14 arasıdır, bazı genç kızlarda daha erken ya da geç olabilir.
Menstruasyon süresi ne kadardır?
Kanamanın ortalama süresi 5-6 gündür ama en az 3 en çok 10 gün normal kabul edilebilir. Kanamalar ortalama ayda 1 kez olur ve 21-40 gün arası normal kabul edilebilir. Ergenliğin ilk yıllarında adetler çok düzenli olmak zorunda değildir, kanamalar bazen erken olabilir bazı aylar gecikebilir. İlk birkaç adet kanamasında çok az kanama olabilir, hatta bazen sadece küçük kahverengi lekeler şeklinde gerçekleşebilir. Ergenlik çağında nadiren yoğun kanamalar olup kansızlık nedeni olabileceği için tedavi gerektirebilir.
Ne sıklıkta adet olduğumu nasıl hesaplayabilirim?
Menstruel period kanamanın ilk gününden hesaplanır. Yani bir adet kanamasının ilk günü ile diğer kanamanın ilk günü arasında geçen zaman sizin periyodunuzdur. Örnek olarak 1 eylülde adet oldunuz ve diğer adet 30 eylülde oldu ise 29 günlük bir periodunuz oldu demektir. Bu sürenin ortalaması 28 gündür ama 21-45 gün arası normal kabul edilir.
Periodları not almak gerekli midir?
Eğer her ay periodlarınızı not alırsanız kendi düzeninizi öğrenmiş olursunuz. Böylece bir sonraki ay ne zaman adet olacağınızı tahmin edebilirsiniz. Bunu takvim üzerinde X ile işaretleyerek yapabilirsiniz. Kanamanızın olduğu günleri takvim üzerinde X olarak işaretlerseniz geçmiş aylarda neler olup bittiğini hatırlayabileceğiniz bir çizelge elde etmiş olursunuz. Günümüzde cep telefonlarında aylık düzeninizi kaydedebileceğiniz hazır uygulamalar da indirilebilmektedir.
Menstruasyon öncesi bir hazırlık gerekir mi?
Genç kızların adet olmaya yaklaştığı aylarda giderek karın ağrıları ve akıntıları artar. Bu belirtiler başlayınca artık her an hazırlıklı olmakta fayda vardır. Evde ve çantanızda pet bulundurmak iyi olacaktır.
Pet nasıl kullanılır?
Petler iç çamaşırınızın genital bölgeye bakan tarafına yerleştirilerek kullanılır. Böylece vajinadan sızan kan pet tarafından emilir ve çamaşırınıza dokunmamış olur. Petler az kirlenmiş bile olsa en geç 4-6 saatte bir mutlaka değiştirilmelidir. Özellikle kanamanın ilk günlerinde petler çabuk kirleneceği için daha sık değiştirilmelidir.
Menstruasyon zamanlarında bir rahatsızlık hissedilir mi?
Bazı genç kızlarda menstruasyon zamanında karında ve belde kramp tarzı ağrılar veya gerginlikler olabilir. Menstruasyon öncesi veya esnasında göğüslerde dolgunluk ve hassasiyet olabilir. Bazen başağrısı, baş dönmesi de olabilir. Nadiren bulantı ve ishal de görülebilmektedir.
Bu tür şikayetler menstruasyon öncesi ve sırasında ortaya çıkıp sonra kayboluyorsa normal olarak kabul edilir.Menstruasyon zamanına ait şikayetler günlük hayatın akışını engelliyorsa (okula gitmek, ders çalışmak, uyumak) bir doktordan yardım almak gerekebilir.
Menstruasyonla ilgili hangi problemlerde doktor kontrolü gereklidir?
-15 yaşındaysanız ve hala menstruasyon başlamamışsa
-Menstruel periodunuz her ay düzenli oluyorken sonradan düzeni bozulmuşsa
-21 günden sık ve 45 günden seyrek oluyorsa
-Bir kez bile olsa 3 aylık gecikme olmuşsa
-Menstruasyon kanamanız 7 günden uzun sürüyorsa
-1ya da 2 saatte bir pet değiştirmenizi gerektirecek kadar yoğun kanamanız oluyorsa
-Ağrı kesici almadan günlük aktivitelerinizi devam ettiremeyecek kadar şiddetli ağrılarınız oluyorsa
Genç kızların jinekolojik kontrolleri ne zaman başlamalıdır?
Genç kızların ilk jinekolojik kontrolü 13-15 yaş arasında olmalıdır. İlk kontrol sadece doktorla sizin aranızda konuşma şeklinde geçebilir. Doktorunuz size vücudunuzda oluşan ve oluşacak değişiklikler hakkında bilgiler verir; jinekolojik sağlığınızı nasıl koruyacağınıza dair bilgilendirir ve siz de aklınıza takılan her şeyi danışabilirsiniz.
İlk jinekolojik kontrolden önce gergin olmak normal midir?
İlk jinekolojik kontrolden önce gergin olmanız çok normaldir. Bu hislerinizi aileniz ya da güvendiğiniz birileri ile paylaşmanızda fayda vardır. Hatta bunun doktorunuza iletilmesini isteyebilirsiniz ya da kendiniz söyleyebilirsiniz. Mutlaka rahatlamanız konusunda yardımcı olacaktır.
İlk jinekolojik kontrolde neler olur?
İlk jinekolojik kontrol doktorunuzun sizi tanıma sürecidir. Şu andaki ve gelecekteki jinekolojik sağlığınızı korumak ve sizi yönlendirmek konusunda doktorunuz size yardımcı olacaktır. Yapmanız ve yapmamanız gereken şeyler konuşulacak ve sizin sorularınız cevaplandırılacaktır.
Jinekolojik muayenede ne yapılır?
İç ve dış genital yapınız muayenede değerlendirilir.
İç genital organlarınızın muayenesinde USG (ultrasound görüntüleme)yönteminden faydalanılır. Ultrasound ile muayenede sadece karın bölgesine bir jel sürülür ve karnınızda prob gezdirilerek içerisi görüntülenir. Bu muayeneden önceki birkaç saat tuvalete gitmeyip idrara sıkışık olmanız görüntü kalitesini arttıracaktır. Rahatsızlık verecek bir yöntem değildir, sadece gıdıklanma hissedilir.
Dış genital organların muayenesi ise bölgeye gözle bakılarak gerçekleştirilir. Çoğu genç kız ilk muayenede genital bölgesinin kontrol edilmesini istemez. Bu konuda kendini ne zaman hazır hissedecekse o zamana kadar beklenmeli, ısrar edilmemelidir.
Doktorunuz gerek görürse bazı kan ve idrar tetkikleriniz de yapılabilir, bazı kültürler alınabilir.
Muayeneden sonraki aşama nedir?
Muayene ve tetkiklerden sonraki aşamada size sağlık durumunuzla ilgili bilgiler verilir, tedavi olmanız gereken bir durum varsa tedaviniz düzenlenir. İlerki yaşlarda sağlığınızı korumakla ilgili bir planlama yapılır. HPV aşısı ile ilgili bilgilendirme yapılır.
HPV aşısı nedir?
Rahim ağzı kanseri HPV (Human papilloma virus) isimli bir virusun vücutta oluşturduğu değişiklikler sonucunda karşımıza çıkar. Bu virüs cinsel yolla bulaşır. Genç kızların bu virüs ile hiç karşılaşmadan önce aşılanması rahim ağzı kanserine karşı ciddi anlamda koruyucu olduğu için ergenlik yıllarında aşılanmaları gerekmektedir. Aşının uygulanması oldukça basittir.Kolunuzdan 6 ay içinde 3 doz olacak şekilde yapılır.
Doktorunuz muayene ve tetkiklerden sonra sizin durumunuza özel gerekli bilgileri verecektir ama genel olarak bilmeniz ve yapmanız gerekenler şöyle özetlenebilir:
-Temizlik çok önemlidir, genital bölge hijyen kurallarına uymalısınız. Her tuvaletten sonra önden arkaya bol suyla temizlenmeli ve mutlaka kurulanmalısınız.
-Sadece pamuklu çamaşır kullanmalı ve hem sabah hem akşam değiştirmelisiniz.
-Günlük petler yada genital bölge için üretilen solusyonlar sizin için uygun değildir, akıntınız yoğun ise yardım almalısınız..
-Genital bölgedeki tüyleri çok uzamadan temizlemelisiniz.
-Beslenme konusuna özen göstermelisiniz. Bu yaşlarda kilo artışı olması normaldir, bunu takıntı haline getirip aç gezmek ya da umursamayıp gelişigüzel beslenmek ilerde sorunlara yol açar, ergenlik yılları obesite( aşırı şişmanlık) ve anoreksiaların (aşırı zayıflık) en çok başladığı yıllardır. Bu konularda diyetisyen yardımı alabilirsiniz.
-Bol su içmeli ve sık tuvalete gitmelisiniz, idrarınız geldiğinde bekletmemelisiniz.
Bu yaşlarda jinekolojik kontroller ile tanışmanızdaki amaç, jinekolojik olarak sağlıklı ve en önemlisi bilinçli olmanızı sağlamaktır. Ergenlik ile başlayan bu süreç ilerde cinsellik, gebelik, doğum, annelik ve menopoz olarak devam edecek ve bu dönemlerin her birinde size yardımcı olacak bir jinekoloğunuz olduğunu bilmek size güvende hissettirecektir.
