Öksürük sık karşılaştığımız çocukluk çağı şikâyetlerinden birisidir. Çocukların günlük aktivitelerini ve sosyal hayatını etkileyen, aileleri huzursuz ve tedirgin eden bir durumdur. Nefes darlığı ve nefes yetmezliği gibi şikâyetler eşlik ediyor ise altta yatan ciddi bir hastalığın bulgusu olabilir. Tanımı: kimyasal, irritan, mekanik, çevresel ve mikroplara bağlı uyaranların solunum yollarında bulunan reseptörleri (alıcı) tetikleyerek beyin sapında bulunan öksürük merkezini çalıştırması ve buna bağlı gelişen refleks (istem dışı) klinik yanıttır. Bir nevi vücudun dışarıdan gelen yabancı uyaranlara karşı korunma mekanizmasıdır.
Özelikle size bu yazımızda, kronik öksürük ismi verilen, dört haftadan fazla süren ve geçmeyen öksürükten bahsedeceğiz. Çocuğunuzun yaşam kalitesinin arttırılması, sağlıklı bir birey olarak yetişmesi, sosyal hayatını geliştirmesi, günlük aktivitelerini rahatlıkla yapabilmesi, hayatını minimum şikâyetlerle geçirmesi için altta yatabilecek kronik öksürüğe neden olan sebeplerin bilinmesi gerekir. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde kentsel yaşam şartları ve olumsuz yönde etkilenen çevre koşulları, baskılanmış şekilde çocukların genlerinde bulunan veya bulunmayan hastalıkları provoke ederek öksürükle seyreden hastalıkların daha sıklıkla karşımıza çıkmasına neden olmuştur. Koruma amaçlı olan bu mekanizma bazı çocuklarda amacını aşar ve kontrol dışı çalışmaya başlar. Kontrolsüz abartılı çalışan bu mekanizma çocuklarda ve ailelerde farklı şikâyetlerin ortaya çıkmasına neden olur.
Geçmeyen öksürükle birlikte bulunan şikâyetler:
Günlük aktivite azalması
Çabuk yorulma
Uyku bozukluğu
Huzursuzluk
Uyuyamama
Kendini soyutlama akranlarından uzaklaşma kendini dışlama
Anne babada huzursuzluk
Sebebi bilinmiyor ise tedirginlik
Çocuklarda güven eksikliği
İçine kapanıklık
İştahsızlık
Büyüme gelişme geriliği
Hırıltı
Hızlı soluk alıp verme
Gülerken ağlarken öksürük krizi
UZAMIŞ ÖKSÜRÜK SEBEPLERİ:
Unutulmaması gereken, çocuklarda öksürüğe sebep olan hastalıklar yaş grubuna göre değişmekle birlikte her yaş grubu için en sık sebep enfeksiyonlar (mikrobik hastalıklar) ve solunum yolu hassasiyeti (reaktif hava yolu) olan çocuklardır.
Yenidoğan dönemi öksürük sebepleri:
• Yutma bozukluğu: bebeğin emerken anne sütünü soluk borusuna kaçırması
• Anatomik bozukluklar: soluk borusu ve akciğerlerde anne karnında olan dokuların
gelişimi ile ilgili problemler
• Refü (GERD): mide içeriğinin ters yönde kaçarak soluk borusuna girmesi
• Konjenital kalp hastalıkları
Süt çocukluğu dönemi öksürük sebepleri:
• Bronşiolit (genellikle virüslere bağlı bronşlarda daralma ve balgamla seyreden
hastalık)
• Pnömoni (akciğer mikrobik hastalığı)
• GER (mide içeriğinin soluk borusuna kaçması)
• Boğmaca (soluk borusu mikrobik hastalığı)
• İmmun yetmezlik (bağışıklık sistemi zayıflığı)
Okul öncesi dönemi öksürük sebepleri:
• Tekrarlayan üst solunum yolu enfeksiyonu
• Astım veya astmatik bronşit
• Geniz akıntısı yapan durumlar (geniz eti, burunda polip, alerjik rinit, vagal rinit)
• Sinüzit
• Tüberküloz (verem)
• Pnömoni
• Sigara dumanına maruz kalma
• Bronşektazi (bronşlarda düzelmeyen genişleme, sürekli balgam yapar)
• Kistik fibroz (solunum ve sindirim sistemini tutan fonksiyonel çalışmasını bozan Genetik bir hastalık)
• İmmun yetmezlik ( bağışıklık sistemi zayıflığı)
Okul çağı dönemi öksürük sebepleri:
• Tekrarlayan üst solunum yolu enfeksiyonu
• Astım
• Sinüzit
• Pnömoni
• Bronşektazi
• Kistik fibroz
• Akciğerlere kaçan yabancı cisim
• Sigara dumanına maruz kalma
• pisikolojik
HASTAYA YAKLAŞIM VE HEDEFLER
Öksürük sebebi, basit bir hastalıktan hayatı tehdit edecek kadar ciddi çok çeşitli bir durum olabilir. Dolayısı ile geçmeyen öksürüğe bir sistem dâhilinde adım adım yaklaşılmalı. Öncelikle hasta hakkında alınan detaylı bilgiler ve muayene bulgular öksürüğü değerlendirmede büyük önem taşır. Sonra ayırıcı tanı yapılıp olası hastalıklara yönelik tetkikler yapılmalıdır.
Bilgilendirmede dikkat edilecek noktalar:
Hastanın yaşı
Öksürüğün ne zaman başladığı
Beslenme ile alakası var mı?
Egzersiz ile ortaya çıkıyor mu?
Çevresel faktörlerle bağlantısı var mı?
Gece gündüz arası fark ediyor mu?
Eşlik eden hırıltı hızlı soluk alıp verme nefes alamama gibi şikâyetler var mı?
Mevsimsel özellik gösteriyor mu?
Öksürüğün karakteri ( tiz, balgamlı, boğulma şeklinde )
Daha önce bronsit, bronşiolit, zatüre gibi hastalıklar geçirdiği
Öksürme esnasında morarmanın eşlik edip etmediği
Kusma sonrası öksürük veya öksürük sonrası kusma oluyor mu?
Sık tekrarlayan ateşli hastalık geçiriyor mu?
Ailede astım hikâyesi var mı?
Ailede alerji hikâyesi var mı?
Evde sigara içiliyor mu?
Çocuk yuva veya kreşe gidiyor mu?
Evde tüylü hayvan var mı?
Kilo alamama veya geçmeyen ishali var mı?
Şeklinde şikâyetin sebebini ortaya koymada önemli değere sahip bilgilerin alınması gerekir. Hasta ve ailesi hakkında alınan detaylı bilgilerden sonrası fizik muayenesi yapılır.
Fizik muayenede
Büyüme gelişme geriliği
Hızlı soluk alıp verme
Burun kanadı solunum
Çomak parmak
Dudaklarda ve tırnak yataklarında morarma
Burun deliklerinde tıkanma
Akciğerlerde tek taraflı solunum seslerinin alınamaması
Burunda polip
Göz etrafında şişlik ve morluk
Ciltte kuruluk
Terleme
Balgamlı geniz akıntısı varlığı kontrol edilir.
Muayenede tespit edilecek bu durumlar şikâyetin tanısını koymada önemli ipuçları verir. Hastanın hikâyesi alınıp muayenesi tamamlandıktan sonra hedefe yönelik tetkikler istenir.
Labaratuar:
Hemogram
Sedimantasyon
Akciğer filmi
Sinüzit filmi
PPD
İmmunglobulinler
Akciğer fonksiyon tesleri ( 6 yaş üstü )
Alerji testleri ( kanda spesifik RAST veya Cilt testleri )
Nazal smear
Tanısı konamamış veya şüphen ilen durum için ileri tetkik
Bronkoskopi
Akciğer tomoğrafisi
Açlık mide suyu alımı
İğne biyopsisi
Sindirim sistemi pasaj grafisi
PH monitorizasyon
Ter testi
Öksürüğe eşlik eden solunum sıkıntısı var ise acil müdahale edilmesini gerektiren bir durumdur. Yabancı cisim aspirasyonu şüpheleniliyorsa mutlaka bronkoskopi yapılması gerekir. Öksürükle gelen hastada amaç öksürüğü kesmek olmamalı. Çocuğunuzun tekrar eden geçmeyen öksürüğü var ise mutlaka araştırılıp sebebin ortaya konması gerekir. Tanısı konan hastalığın tedavisi yapılmalıdır.
