Kadınlarda, üreme organlarında gelişen kitlelere oldukça sık rastlanır. Geniş bir yaş aralığını etkileyen kitlelerin en yaygın görülen türlerinden biri de yumurtalık kistleridir.
Yumurtalık kistleri nedir?
Yumurtalık kistleri, yumurtalık içerisinde çok ince bir duvarla çevrili olan ve değişken boyutlarda bulunabilen sıvı topluluğudur. Çoğu yumurtalık kisti iyi huyludur, genellikle kendi kendine yok olur. En sık, doğurganlık dönemindeki kadınları etkilemektedir. Menopoz çağında yumurtalık kistleri oluşan kadınların, yumurtalık kanserine yakalanma riski daha yüksektir.
Yumurtalık kisti neden olur?
Yumurtalık kistleri endometriozis gibi belirli durumlardan kaynaklanır. Endometriozis, rahimde bulunan endometriyum tabakasının; fallop tüplerinde, yumurtalıklarda, mesanede, bağırsakta, vajinada veya rektumda bulunduğunda oluşmaktadır. Kanla dolmuş kistler, bu dokular nedeniyle meydana gelebilir.
Polikistik over sendromu, yumurtalıklarda birçok küçük ve zararsız kist gelişmesine neden olan bir durumdur. Kistler, yumurtlama için büyümeyen ve değişmiş hormon seviyelerinin bir sonucu olan küçük yumurta kökleridir.
Yumurtalık kisti türleri nelerdir?
Fonksiyonel ve patolojik kist olarak iki farklı tipte yumurtalık kisti vardır.
Fonksiyonel kistler: Adet döngüsünde meydana gelen bir sorun nedeniyle fonksiyonel yumurtalık kistleri oluşur. Doğurganlık dönemindeki kadınlarda yaygın ve etkilidir.
Her ay yumurtalıklar, sperm tarafından döllenebilmek üzere bir yumurta salgılar. Tüm yumurtalıklar folikül olarak bilinen bir yapıda oluşur. Folikül, yumurtayı koruyan sıvıyı içerir ve yumurta salındığında patlar. Bununla birlikte, bazen bir folikül yumurtayı serbest bırakmaz veya sıvısını tahliye etmez ise yumurtanın salınmasından sonra şişebilir ve kiste dönüşebilir. Yumurta serbest bırakıldıktan sonra doku geride kaldığında fonksiyonel kistler de gelişebilir.
Fonksiyonel kistler, kanserli değildir ve bazen pelvik ağrı gibi semptomlara neden olabilmesine rağmen genellikle zararsızdır. Çoğu, tedavi olmadan birkaç ay içinde kaybolur.
Patolojik kistler: Anormal hücre büyümesinin neden olduğu kistlerdir, adet döngüsü ile ilişkili değildir. Menopozdan önce veya sonra gelişebilirler. Patolojik kistler, yumurta oluşturmak için kullanılan veya yumurtalığın dış kısmını örten hücrelerden gelişir. Bazen patlayabilir, çok büyüyebilir ya da yumurtalıklara olan kan akışını engelleyebilirler.
Bu kist türleri genellikle kanserli değildir ve cerrahi olarak çıkarılabilir.
Yumurtalık kisti patlaması riskli midir?
Yumurtalık kistinin patlaması halinde, kistin sıvısı vücuda akar ve ağrı nedeniyle kesinlikle fark edilir. Bu sıvı vücut tarafından emildiğinde karnın iç yüzeyini tahriş edebilir. Hissedilen acı, kistin büyüklüğüne bağlı olarak değişir. Büyük bir kist patladığında ani, şiddetli, keskin bir ağrıya sebep olabilir. Daha küçük kistlerde ise sıvının vücuda yayılmasıyla birlikte giderek daha yoğun hale gelen donuk bir acı hissedilebilir. Kist, kanla dolu ise şiddetli karın ağrısı ek olarak ateş, kusma, baş dönmesi, vajinal kanama gibi semptomlara yol açabilir.
Patlamış bir yumurtalık kistinin semptomları risklidir ve kontrol altına alınmalıdır. Genellikle ilaç tedavisiyle müdahale edilen bu durum, nadir durumlarda ameliyat gerektirir. Bu noktada, kistin veya yumurtalığın tamamının çıkarılması söz konusudur.
Yumurtalık kisti tedavisi nasıl yapılır?
Çoğu durumda kendiliğinden kaybolan yumurtalık kistlerinin tedavisi; kistin boyutu, görünümü, belirtilerin şiddeti, menopoz döneminde olunup olunmadığına göre planlanır. Kist büyükse, ağrıya neden oluyorsa veya kanserliyse uygun bir ameliyat yöntemi önerilebilir.
Yumurtalık kisti tedavisinde uygulanabilecek cerrahi teknikler şöyledir:
Laparoskopi: Laparoskopi kullanılarak çoğu kist çıkarılabilir. Bu prosedür, karında küçük kesikler yapılarak uygulanır ve yumurtalıklara erişmek için pelvise gaz doldurulur. Kistin yeri tespit edildiğinde küçük kesilerden çıkarılır. İşlem tamamlanınca cilt kapatılır. Laparoskopi yöntemi sıkça tercih edilir. Bunun nedeni daha az ağrıya neden olması ve daha hızlı iyileşme süresinin olmasıdır.
Laparotomi: Yumurtalık kistleri büyükse veya kanserli olma ihtimali varsa laparotomi önerilebilir. Laparotomi sırasında, kiste daha iyi erişmek için karında tek ve büyük bir kesim yapılır. Tüm kistler ve yumurtalık çıkarılabilir, kanserli olup olmadığını kontrol etmek için bir laboratuvara gönderilebilir.
