Yaşlılıkta Demans ve Birlikte Görülen Psikiyatrik Durumlar
Yaşam süresi uzayıp, yaşlı nüfus artınca yaşlılıkta görülen hastalıklar da önemli bir sorun halini almıştır. Buna bağlı olarak demans (bunama) ve demansla birlikte bazı psikiyatrik tablolar da daha fazla görülmeye başlanmıştır.
Demansın erken evresinde depresyon ve apati tablosu görülebilir. Demans hastalarında depresyon görülme sıklığı %10-20 arasındadır.
Apati;
Çevreye ilgisizlik, kişisel bakımda azalma, amaca yönelik davranışlarda azalma şeklinde kendini göstermektedir. Bu durum depresyon tablosuna benzerlik gösterip depresyon olarak değerlendirilebilir. Oysa bu tablo depresyon değildir ve antidepresanlar bu durumda işe yaramamaktadır.
Depresyon
Yaşam kalitesini etkileyip yeti yitimine sebep olan bir hastalıktır, yaşlılıkta ki yeti yitimi daha fazla olmaktadır. Depresyona bağlı intihar özellikle yaşlı nüfusta daha sık görülmektedir.
Yaşlanınca, üzülüp ağlamak, çabuk duygulanmak ve alıngan olmak, insanlardan uzaklaşıp içine çekilmek, az konuşur hale gelmek, uykusuz geceler geçirmek, sıkıntılı olmak, unutkan olmak yaşlanmanın doğal bir sonucu değildir. Bu belirtileri yaşayan bir kişide mutlaka depresyon akla gelmelidir.
Yaşlı kişiler kendisinde ki değişiklikleri aile fertlerine anlatmakta çekinebilirler, birçok yaşlı da yalnız yaşadığı için yakınları tarafından da seyrek olarak ziyaret ediliyorsa bu belirtiler gözden kaçabilir. Bu nedenlerle yakınlarının iyi gözlemlemesi, davranış ve huy değişikliklerine dikkat etmesi gerekir.
Yaşlı bir kişide ki depresyon tedavi edilmezse kalp hastalıkları, tansiyon ve şeker gibi kronik hastalıklarının daha da kötüleşmesine, yaşam kalitesinin düşmesine ve kendi işlerini yapmakta zorlanmasına ayrıca intihar gibi çok kötü sonuçlara yol açabilir.
Depresyonun belirtileri
. En az 2 haftadır devam eden mutsuzluk, üzüntü hali
.Düşüncelerde yavaşlama
.Unutkanlık
.Eskiden zevk aldığı şeyleri yapmak istememe(örn. Kitap, gazete okuma, tv seyretme gibi)
.Gelecekle ve sağlıkla ilgili aşırı endişe duymak
.Huzursuzluk, yerinde duramama
.Uyku bozukluğu (uykuya dalmakta zorlanma, sık uyanma ya da aşırı uyku hali)
.İştah azalması
.Çabuk ağlama ve aşırı duygusallık
.Bedensel belirtilerin artması (nedeni bulunamayan vücut ağrıları gibi)
.Ölme isteği
.İçe kapanma, sosyal aktivitelere katılmama
.Kendini ihmal etme (banyo yapmak istememe, ilaçlarını düzenli almama gibi)
İntihar riski
Yaşlılarda görülen depresyonda intihar riski diğer yaşlarda ki depresyonlara göre daha sıktır. Eğer ölüm düşünceleri çok fazlaysa, kendisine zarar verme düşüncesi veya davranışı olmuşsa, yaşamanın artık gereksiz olduğunu ve yakınlarına yük olduğunu düşünüyorsa, sık sık yalnız kalmaya çalışıyorsa intihar riski gözden kaçırılmamalıdır. Ailelerin böyle bir durumda hastayı yalnız bırakmaması, ilaç ya da hastanın kendine zarar vermesine neden olabilecek silah veya benzeri şeyleri ortada bırakmaması gerekir.
Yaşlı hastalarda depresyon tedavisi oldukça iyi sonuçlar verir. Tedavide psikoterapi ve ilaç tedavisi uygulanır. Öncelikle yakınlarıyla görüşülerek yaşlı kişinin koşullarının iyileştirilmesi, iyi bakım verilmesi sağlanır.
Anksiyete;
Demans hastalarında anksiyete tablosu da sık görülmektedir. Önemsiz olaylar hakkında endişe duyma, para ve gelecek kaygıları, tek başına kalma korkusu, tekrar tekrar aynı şeyleri sorma görülür.
Ajitasyon-Agresyon;
Kaşıntı, ısırma, yerinde duramama, elindekileri fırlatma, uygunsuz giyinme, aynı cümleleri tekrar etme, banyo yapmak istememe görülür. Bu tablo ortaya çıktığında hemen ilaç vermek yerine bunun neden ortaya çıktığı sorgulanmalı. Örneğin sırayla çocuklarının evlerinde kalıyorsa her yer değiştirme sırasında görülebilir, eve misafir geldiğinde, gece hava karardığında, çok gürültülü ortamlarda ağrısını, kabızlığını ifade edemediğinde, tuvalet ihtiyacı olduğunda, bakıcısı gündelik düzeni değiştirdiğinde, hatırlaması için unuttuğu şeyler tekrar tekrar sorulduğunda görülebilir.
Uyku Bozukluğu;
Gece az uyuma, gündüz uyuma hali görülebilir, demans ilaçlarını gündüz kullanması önerilir, gündüz uyumaması, akşamları sakin bir ortamda olması sağlanmalıdır. Uykuda davranış bozukluğu varsa, uykuda sıçrama, yataktan düşme gibi, Parkinson hastalığı akla gelmelidir. Huzursuz bacak sendromu varsa ve buna bağlı uyku sorunu varsa buna yönelik ilaçlar verilmelidir.
Kişilik değişiklikleri;
Eskiden sakin olan bir kişinin çok konuşmaya başlaması, uygunsuz cinsel içerikli şakalar, mastürbasyon, sık cinsel ilişkiye girme isteği görülebilir. Bu durumlarda dikkatini başka yönlere dağıtmak gerekir. Ayrıca bu durumda ilaç da kullanılabilir.
Uygunsuz davranışlar;
Sürekli bakıcıyı kontrol etme, yanında isteme, evde sürekli yürüme, gereksiz işlerle uğraşma, evden kaçmaya çalışma görülebilir.
Sanrılar;
Olmayan şeyleri var gibi sanma, örnek olarak eşyalarının çalındığı, evinin kendi evi olmadığı, terk edilme sanrıları, sadakatsizlik sanrıları, eşinin kendini aldattığını düşünme gibi belirtiler ortaya çıkabilir.
Varsanılar;
Ölen akrabalarını görme
