Varis, bacaklardaki toplardamarların hastalığıdır. Bacağın kirli kanını yukarı doğru götüren toplardamarlar derin ve yüzeyel toplardamarlar olarak iki grup halinde sınıflandırılır. Bu toplardamarlar kasların arasında bulunur.
Yüzeyel toplardamar genişlemesi, halk arasında derin varis olarak tanımlanmaktadır. Belirgin genişleme olduğu zaman kıvrıntılar gözle görülür hale gelmeye başlar. Ama bu seviyeye gelmeden önce, yani dışarıdan gözle görülür hale gelmeden önce zaten varis başlamıştır. Bu durumda bacaklarda ağrılar, kramplar, kaşıntılar oluşur. Ayrıca çok ayakta durunca bacaklarda dolgunluk hissi, ağırlaşma, ödem meydana gelir. Hastalar, dışarıdan gözle görülen damar yokken bile ciddi bacak ağrıları yaşayabilir. Bu bacak ağrılarının neden kaynaklandığını bilemediği için çok farklı doktorlara başvurup en son Girişimsel Radyoloji Uzmanına gelip varis tanısı alan çok hastamız olmuştur. Aradaki zaman ve emek kaybı da hasta ve hekimler açısından üzüntü vericidir.
Derin varis olarak adlandırılan yüzeyel toplardamar, yani kalın damardaki problem dışında ciltte mavi ya da kırmızı ince kılcal varisler gelişir. Bunlara retiküler venler ve telenjiektaziler denilmektedir. Bu kılcal damarlar, hastanın cilt hassasiyetine bağlı olarak vurma, çarpma gibi nedenlerden veya ayağını burkmak gibi nedenlerden oluşabilir. Bunlara örümcek ağı kılcal damarları veya spider ven denilmektedir. Nispeten küçük mavi damarlar ise retiküler ven olarak adlandırılır. Bu retiküler venlerin uçlarında ince kırmızı damarlar da olabilir veya olmayabilir.
Kılcal damarlar vurma, çarpma gibi nedenler dışında yüzeyel toplardamardaki yetersizlik nedeniyle ya da perforan ven dediğimiz kasların arasındaki damarlardaki yetersizlik nedeniyle bu damarlardan da kaynaklanıyor olabilir. Bunun anlaşılabilmesi için Doppler ultrasonu da içeren detaylı bir muayene yapmak gereklidir. Aksi takdirde tedavi başarılı olmayacaktır. Çünkü tedavinin ana kaynağı bulunmadan sadece kılcalların kapatılmaya çalışılması boşuna çaba ve zaman kaybı olacaktır.
Varis muayenesi nasıl yapılır?
Varis muayenesi gözle ve elle yapıldıktan sonra Doppler ultrason yapılmalı, venöz harita çıkarıp problemin kaynağına yönelik tedavi planı oluşturulmalıdır.
Gözle nerelerde problem olduğuna bakılır. Hangi tip damarlar var, daha çok nerelerde lokalize değerlendirilir. Kızarıklık, şişlik, ödem var mı? değerlendirilir. Daha sonra bu alanlarda ısı artışı olup olmadığına elle bakılır. Tüm bunlar yapıldıktan sonra hasta ayağa kaldırılır. Ayakta Bilateral Venöz Doppler Ultrason ile bacak damarları değerlendirilir. Kılcal varislerin yüzeyel toplardamarlarla veya perforan venlerle ilişkili olup olmadığına da bu sırada bakılır. Özellikle bu şekilde değerlendirmek, tedavinin etkinliği açısından çok önemlidir.
Basitçe şöyle özetlenebilir: Yağmur yağdığında çatıda bir kırık varsa aşağıya su akacaktır. Sonucunda yerler ıslanacak ve her yağmur yağdığında bu problem tekrar ve tekrar olacaktır. Yeri kurulamak çare değildir. Çatıdaki problemi bulup tamir etmek gerekir. İşte muayenenin bir parçası olan Doppler ultrason bu nedenle çok önemlidir. Problemin kaynağı bu şekilde bulunup tedavi planı ona göre kurgulanabilir.
Bacaklardaki toplardamarlar parmak izi gibidir. Temelde aşağıdan yukarı doğru kirli kanı taşımak için dizayn edilmiştir ancak her insanın bacaklarındaki damar yerleşimi bir diğerine benzemez. Hatta hastanın iki bacağındaki damar yapısı bile aynı olmayabilir. Doppler ultrason, detaylı bir şekilde yapılmışsa bile muayeneyi yapan kişi tarafından yapılmadıysa, problemi detaylandırmak yönünde faydalı bir sonuç vermez. Bu nedenle muayeneyi yapan hekimin aynı zamanda Doppler ultrasonu yapan kişi olması, gözle yaptığı muayenede tespit ettiği sıkıntılarla derindeki damarların ilişkisini anlaması ve tedavinin etkinliği açısından çok önemlidir.
Varis muayenesini hangi doktor yapar?
Yukarıda anlattığım nedenlerden ötürü, Girişimsel Radyoloji Uzmanlarının varis muayenesini yapması, tedavinin etkinliği açısından belirgin fark yaratacaktır. Varis muayenesini hangi doktor yapar? sorusunun cevabı aslında Doppler ultrason yapabilen ve doğru bir venöz harita çıkarabilen, aynı zamanda da ultrason eşliğinde tedavi yapabilen doktor olmalıdır. Çünkü problemli damarlarla yüzeyel toplardamarlar ya da kasların arasından çıkan perforan ven dediğimiz damarlar arasındaki ilişkiyi de görüntüleyebilen ve buna yönelik tedavi planlamasını yapabilen kişinin aynı kişi olması, sonuçların kalıcı ve uzun süreli olmasını da sağlayacaktır. Girişimsel radyoloji uzmanı hem göze ve elle muayene, hem Doppler ultrason, hem de ultrason eşliğinde tedavi yapabilen; tedavi sonrasındaki süreçte Doppler ultrason ile kontrol ve takiplerini yapabilen yegane doktordur.
Varis tedavisinde erken teşhisin önemi
Varis, temelde kirli kanı yukarı götüren damarlardaki genişleme olduğu için kirli kanın bacaklarda birikmesine neden olur. Bu durum da uzun dönemde bacakta yeni kılcalların gelişmesine, genişlemiş damar içinde pıhtı oluşmasına, ayak bileğinde renk değişimine ve hatta bacakta ülser denilen derin yaralara neden olabilir. Varis tedavisinde erken teşhisin önemi, bu nedenlerden ötürü çok fazladır. Dışarıdan görülen yoğun şekildeki kılcal damarlar, daha derindeki büyük varise işaret ediyor olabilir. Mutlaka gözle ve elle muayene ettikten sonra Doppler ultrasonla değerlendirip haritalandırma çıkarmak gerekir.
