Günlük yaşamda pek çok kez duyduğumuz tükenmişlik sendromu ilk kez 1984 senesinde Herbert Freudenberger tarafından ortaya atılmıştır. Uzun süre devam eden yoğun stres altındaki bireylerin psikolojik ve fiziksel anlamda verdiği tepkidir. Tükenmişlik sendromu başarısızlık hissi, yaptığı işten tatmin olmama, yıpranmış ve yorgun düşmüş halde olma durumu olarak belirti gösterir. İleriye dönük bir hedef ya da bir amacın olmaması, geleceğe dair plan yapmada güçlüğe neden olur. Çünkü bu sendroma sahip kişiler gelecekte yapacakları hiçbir şeyin onları bu durumdan kurtaracağını düşünmezler.
Belirtilerini başlıklar halinde toplayacak olursak umutsuzluk, karamsarlık, dikkat eksikliği, kronik yorgunluk, odaklanma güçlüğü, unutkanlık, uyku bozukluğu, yeme bozukluğu, mide ve barsak problemleri gibi durumlar bu sendroma sahip olduğumuzun ip uçları olabilir.
Tükenmişlik sendromu dört evreden oluşur.
- Şevk ve coşku evresi (Enthusiasm)
Bu evrede yüksek umut ve gerçekçi olmayan beklentiler sergileyen birey, genelde amacına dönük, enerjik, aktif bir rol sergiler. Kendi psikolojik ve fiziksel sınırlarını zorlar. Bir süre sonra enerjisiz ve halsiz hissetmeye başlar.
- Durağanlaşma evresi (Stagnation)
İsteği ve şevki azalan birey bu evrede amacını sorgulamaya başlar. Tüm hayatına hükmeden iş, meslek ya da görevi onu rahatsız etmeye başlar.
- Engellenme evresi (Frustation)
Yardım ve hizmet üzerine çalışan birey bu evrede olumsuz koşulları ve bazı kalıpları değiştirmenin ne kadar zor olduğunun farkına varır. Bu nedenle engellenmişlik hissi içerisine girer.
- Umursamazlık Evresi (Apathy)
Son evre olarak görülen bu evrede birey inançsız, umutsuz ve duygusal olarak kopmuş hisseder. Görevlerini içtenlikle değil zorunlu bir durum olarak kabul eder. Mutsuz ve sıkılmış bir halde olduğu için kendini gerçekleştirmeden çok uzaktır. Çoğunlukla bu evrede depresyon eşlik eder.
Tükenmişlik sendromu ile baş edebilmek için öncelikle stres yaratan durumun kaynağına ulaşabilmek gerekir. Eğer mesleki bir tükenmişlik ile karşı karşıyaysak mola saatlerinin yeniden düzenlenmesi, mesai saatlerinin sınırlandırılması, görev tanımının gözden geçirilmesi, iş dışında ilgi alanları yaratarak vakit ayırabilmek, rutin dışında plan yapmak fayda sağlayacaktır.
Bununla birlikte birey sorumluluklarını yeniden düzenleyerek potansiyelinden fazla olan durumlar ve sorumluluklar için yardım isteyebileceği alanlar açmalıdır.
Stresin kaynağı ile başa çıkabilmek için nefes egzersizleri, meditasyon ve spor ile ilgilenmek de önerilmektedir.
Not: Bu yazı farkındalık ve bilgi amaçlıdır. Psikolojik rahatsızlıklar ancak ruh sağlığı profesyonellerince tanı koyularak bilimsel yöntemlerle tedavi edilir. Belirtilere sahip olmanız bu sendroma sahip olduğunuza dair ancak ip uçları olabilir. İyileşme için mutlaka profesyonel bir destek almalısınız.
