Trafikte Kadın-Erkek İlişkisinin Analizi ve İncelenmesi
Sonuç Raporu Formatı:
1. Giriş Toplumsal cinsiyet tartışmaları, sosyal bilim disiplinlerinin her birinde farklı şekillerde yapılmaktadır. “Toplumsal cinsiyet” kavramı, sosyo-psikolojik ve kültürel alanı vurgulamak ve biyolojik olandan ayırmakta kullanılmaktadır. Bunun yanında sosyal yönden kadın ve erkeğe, kültürden kültüre değişen roller verilmektedir. Dolayısıyla kadın ve erkek arasındaki farklılaşma, biyolojik özelliklerinin yanında içinde yaşadıkları toplumun etkisiyle inşa edilmektedir. Kadın ve erkek sürücüler trafikte farklı davranış sergilemektedir. Kadınların sürücü olarak trafikle tanışıklıkları erkeklere kıyasla daha yenidir. Ayrıca kadınların hem yıl hem de yıllık km olarak sürüş tecrübeleri daha azdır. Buna ilaveten trafik kurallarının içselleştirilmesi, risk algısı ve riskli davranışlar sürücülerin cinsiyetlerine göre farklılık gösterebilmektedir. Cinsiyetçi tutumlar doğrultusunda trafik ortamı erkekle özdeşleştirilmekte ve kadın sürücülerin sürücülükle ilgili becerilerini kısıtlı olduğuna dair bir algı oluşmaktadır. Bu algı dâhilinde, kadın sürücüler trafikte bir problem olarak görülmekte ve erkeklere göre daha kötü araç kullanmaktadır. Ayrıca son yıllarda artan kadın sürücü sayısı erkek egemen anlayışına ters düşmekte ve kadının trafik ortamında bir rekabet ve tehdit unsuru olarak görülmesine sebep olmaktadır. Buradan yola çıkılarak kadın ve erkek sürücülerin trafikte ki ilişkilerin incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışmanın/araştırmanın amacı, kadınlara yönelik cinsiyet eşitsizliğinin halen devam etmesinin merkezinde cinsiyet ayrımının yattığı düşüncesinin tespit edilmesidir. Samsun/İlkadım ilçesinde yaşayan 10 kadın sürücü ve 10 tane 1. hat dolmuş şoförleri ile görüşme yapılarak toplanan verilerin analiz edilmesi amaçlanmıştır. Araştırma raporlama dönemi ile birlikte 12 ay sürmüş ve Samsun’un İlkadım bölgesi ile sınırlandırılmıştır.
2. Rapor döneminde yapılan çalışmalar: Bu araştırmada, kadın sürücüler ve hat dolmuş şoförlerinin trafikte yaşadıkları sorunlara yönelik görüşme yapılmış, bu sorunlar dahilinde farkındalık yaratmak için sorular hazırlanmıştır. Bu görüşme formu ile gereken veriler toplanmıştır. Ardından toplanan veriler nitel analiz yöntemleri ile analiz edilmiştir. Çalışma verileri kadın sürücüler ve hat dolmuş şoförleri ile görüşme yapılarak veriler elde edilmiştir. Proje faaliyetleri aşağıdaki takvim çerçevesinde proje önerisi ile uyumlu olarak gerçekleştirilmiştir., İŞ-ZAMAN ÇİZELGESİ 1 Proje Kapsamında Gerçekleştirilecek Olan Araştırmaya Yönelik Görüşme Formunun Geliştirilmesi Proje yürütücüsü, 1-4 ay Araştırmacı ve Danışman 2 Görüşmelerin Gerçekleştirilmesi Proje yürütücüsü ve 4-10 ay 3 Görüşmelerde Elde Edilen Verilerin Analiz Araştırmacı Proje yürütücüsü, Edilmesi 10-14 ay Araştırmacı ve Danışman 4 Verilerin Yorumlanması ve Önerilerin Belirlenmesi Proje Yürütücüsü, 14-20 ay Araştırmacı ve Danışman 5 Sonuç Raporunun Hazırlanması ve Sunulması Proje Yürütücüsü ve 20-24 ay Araştırmacı Görüşmeler, 2023 Şubat ayında başlamış ve Samsun’un İlkadım ilçesinde yapılmıştır. Bu çalışmada, Samsun’da Hat Dolmuşları olarak bilinen toplu taşımadaki erkek sürücülerin kadın sürücüler üzerine algısı ve kadınların da erkek sürücüler tarafından nasıl algılandıklarına yönelik düşünceleri nitel bir yaklaşımla güncel olarak değerlendirilecektir. Çalışmanın bu özellikleri ile birlikte Samsun’da yapılması araştırmayı özgün kılmaktadır. Bu araştırma kapsamında Samsun’un İlkadım ilçesinde 10 hat dolmuş şoförü ve 10 kadın sürücü ile’ yarı yapılandırılmış ‘görüşme yöntemi ile veriler toplanmıştır. Hat dolmuş şoförleri ve kadın sürücülere sırayla aşağıdaki sorular sorulmuştur.
Soru 1: Ehliyeti ne zaman aldınız ve aktif olarak ne zamandan beri araba kullanıyorsunuz?
Soru 2: Dolmuş şoförleri olarak trafikte karşılaştığınız zorluklar nelerdir?
Soru 3: Kadınların araç kullanması nasıl değerlendiriyorsunuz?
Soru 4: kadın sürücülerde karşılaştığınız en önemli sorun?
Soru 5: Kadın sürücülerle yaşanılan problemin kaynağı nedir?
Soru 6: Sizce trafikte kadın sürücü olmanın zorlukları var mı, yani kadın sürücü olmak sizce zor mu?
Soru 7: kadın sürücülere karşı ön yargınız var mı?
Soru 8: Siz erkek bir sürücü olarak trafikte kadınların iyi sürücü olmadıkları yönündeki görüşleri benimsiyor musunuz?
Soru 9: Sizce kadın ve erkek sürücünün araç kullanımı arasındaki farklar var mı?
Soru 10: Eğitim durumunun cinsiyet ayrımcılığına etkisi olduğunu düşünüyor musunuz?
Bu araştırma nitel bir çalışmadır. Aynı zamanda nitel görüşme formu ve odak grup tekniği benimsenmiştir. Görüşme tekniği nitel araştırmalar için veri toplamada en çok kullanılan tekniktir. Yarı yapılandırılmış görüşme, görüşmenin bazı kısımlarının yapılandırılması bazı bölümlerinin ise görüşmecilerin serbest tepkilerini ortaya koymasına imkan sağlayan sorulardan meydana gelmektedir. Araştırma evrenini Samsun’un İlkadım bölgesinde bulunan kadın sürücüler ve 1. hat dolmuş şoförleri ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın örneklemini 10 kadın sürücü ve 10 tane hat dolmuş şoförü olmak üzere 20 kişi oluşturmaktadır. Aşağıda verilen grafikler kişilerin demografik durumları hakkında bilgi vermektedir.
SONUÇ: Rapor döneminde gerçekleştirilen çalışma çerçevesinde her bir soru kapsamında aşağıdaki bulgular elde edilmiştir.
Soru 1: Ehliyeti ne zaman aldınız ve aktif olarak ne zamandan beri araba kullanıyorsunuz? Bu sorunun yöneltilmesinde ki amaç Kadın sürücülerin ve hat dolmuş şoförlerinin trafikteki deneyimlerini tespit etmek amacı ile yöneltilmiştir. Bunun üzerine yapılan görüşmelerde hat dolmuş şoförlerinin en az 15 yıllık en fazla 40 yıllık ehliyet sahibi olduklarına ve ehliyeti aldıktan hemen sonra trafikte aktif oldukları tespit edilmiştir. Kadın sürücülere baktığımızda en az 1 yıllık en fazla 10 yıllık ehliyet sahibi oldukları tespit edilmiştir. Kadın sürücüler de ehliyeti aldıklarından itibaren yarı yarıya aktif oldukları sonucuna varılmıştır.
Soru 2: Dolmuş şoförleri olarak trafikte karşılaştığınız zorluklar nelerdir? Bu sorunun yöneltilmesindeki amaç hat dolmuş şoförlerinin trafikte yaşadığı problemler, olumsuzluklar ve diğer sorunların belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu bağlamda hat dolmuş şoförlerinin genel anlamda güzergahlarında ki yol çalışması sonucu yeni trafik güzergahından memnun kalmadıklarını belirtmişlerdir. Hat dolmuş şoförlerinin aynı zamanda kadın sürücülerle de birtakım problemler yaşadıklarını dile getirmişlerdir.
Soru 3: Kadınların araç kullanması nasıl değerlendiriyorsunuz? Dolmuş şoförleri genel anlamda kadın sürücüler için trafikte erkekler kadar seri olamadıkları, kadınların sinyal kullanmamalarından şikayetçi olmuşlar. Kadın sürücülerin kurallara daha fazla uyması onlar için sorun teşkil etmektedir. Kadın sürücülerin ayna kullanımın zayıf oluğunu da dile getirmişlerdir. Hat dolmuş şoförlerinin az bir kısımı da kadın sürülerin trafikte olmasını normal karşılamaktadır.
Soru 4: kadın sürücülerde karşılaştığınız en önemli sorun? Bu sorunun yöneltilmesindeki amaç dolmuş şoförlerinin kadınlarla yaşadıkları birebir sorunları tespit etmektir. Buradan yola çıkılarak dolmuş şoförlerinin kadın sürücülerle bir sorunları olsa da bunu kadın sürücülerle iletişime girmeden görmezden geldikleri tespit edilmiştir. Sebebinin ise olaya eşlerinin ya da babalarının dahil edilmesi olduğuna rastlanılmıştır.
Soru 5: Kadın sürücülerle yaşanılan problemin kaynağı nedir? Bu sorunun yöneltilmesindeki amaç trafikte kadın sürücülerin yaptığı ve hat dolmuş şoförleri ile yaşadığı problem ele alınmak istenmiştir. Bu doğrultulda alınan cevaplarda kadınların araç kullanması ile erkeklerin araç kullanmasındaki temel farklılıklardan dolayı problem yaşandığına saptanmıştır. Örneğin kadınların erkeklere nazaran araba kullanırken daha panik ve yavaş kaldıkları dolayısıyla aralarında probleme sebebiyet vermektedir. Erkeklerin de daha çok seri ve aceleci davranmasından ötürü problemler ve çatışmalar meydana gelmektedir.
Soru 6: Sizce trafikte kadın sürücü olmanın zorlukları var mı, yani kadın sürücü olmak sizce zor mu? Bu soruda, erkek sürücülere; kadın sürücü olmakla ilgili empati kurdurtmak amaçlanmıştır. Fakat bu amaç amacına ulaşamamıştır. Bu soruda alınan cevapların birinde kadınların “adam gibi” araç kullanmaları gerektiği dile getirilmiştir.
Soru 7: kadın sürücülere karşı ön yargınız var mı? Bu soruya verilen yanıtlar genel olarak hayır olmakla birlikte yukarıda sorulan sorulara verilen cevapların çelişkili olduğuna rastlanılmıştır. Sorunun devamında hatalı bir araç gördüğünüzde ‘kesin kadın’dır ön yargısında bulunup bulunmadıkları sorulduğunda; çoğunluk ‘evet’ cevabını vermiştir. Buradan hareketle ön yargının hakim olduğu görülmüştür.
Soru 8: Siz erkek bir sürücü olarak trafikte kadınların iyi sürücü olmadıkları yönündeki görüşleri benimsiyor musunuz? Bu soruya verilen cevaplarda kadınların araba sürmesinde bazı durumlar telaşlı oldukları ve panik halinde oldukları cevaplarına genel anlamda rastlanılmıştır. Söylenilene göre kadınların erkek sürücülere göre daha yavaş ve ağır kaldığı söylenilmektedir. Verilen bir cevapta kadınların ‘korkak’ bir şekilde yani erkeklere oranla daha cesaretsiz olduğu cevabı alınmıştır.
Soru 9: Sizce kadın ve erkek sürücünün araç kullanımı arasındaki farklar var mı? Hat dolmuş şoförlerinden alınan cevaplarda bazı farklar olduğu dile getirilmiştir. Genel anlamda kadın sürücülerim kurallara daha uyumlu olduğu dile getirilmiştir. Kadınların arabayı daha kontrollü kullandığı fakat trafik esnasında yapılan korna ve selektör gibi uyarıcı ifadeleri çok dikkate almadıkları söylenmiştir. Kadınların aynaya çok bakmadıklarından da söylenen cevaplar arasında
Soru 10: Eğitim durumunun cinsiyet ayrımcılığına etkisi olduğunu düşünüyor musunuz? Kadın ve hat dolmuş şoförlerinin ortak cevabı olarak genel anlamda eğitim durumunun bunun üzerinde çok fazla etkisi olmadığı dile getirimiştir. Bunun daha çok tecrübe ile alakası olduğu cevapları alınmıştır. Sonuç olarak, bu araştırma kapsamında yapılan görüşmeye katılan ilkadım ilçesinde yaşayan 10 kadın sürücü ve 10 adet hat solmuş şoförü, bazı farklılıklara rastlanılmıştır. Çalışma kapsamında kadın sürücülerin yaşadığı en büyük sorun olan dolmuş şoförlerinin kurallara uymamasıdır. Bu noktada dolmuş şoförlerinin kurallara uyup uymadığının denetlenmesi gerekmektedir. Trafikte kadın ve erkeklerin bilinçli hale getirilmesi yaşanılan sıkıntıların çoğunun ortadan kalkmasını sağlayacaktır. Ayrıca kadınların trafikteki önemine dair yapılan çalışmaların arttırılması önemli bir etkendir. Çünkü kadının içinde bulunduğu durumların trafikte ya da yaşamın her hangi bir alanında ele alınması gerekmektedir. Aksi durumda kadınların yaşadıkları sıkıntılar görmezden gelinmekte ve normalleştirilmektedir. Cinsiyet bazında farklılaşmanın minimum düzeye indirilmesi ve her bireyin kadın veya erkek oluşuyla değil birey oluşuyla değerlendirilmesi gerekmektedir. Dolmuş şöförlerinin kadın sürücülere karşı genel çerçevede sürücü olmalarına dair ön yargıları mevcut. Ancak aralarında bazı dolmuş şoförlerinin kadın sürücülerin de iyi sürücü olmaları ve trafik kurallarına uyum göstermeleri sebebiyle bunu takdir edenler oldu. Dolmuş şoförlerinin kadın sürücüler ile yer yer anlaşmazlıklar yaşanmış ve trafik ortamında çatışmalar meydana gelmektedir. Burada ki temel faktörün cinsiyet farklılığı etkisi gözlemlenmiştir. Kadın sürücü olmanın dolmuş şoförü üzerinde bir algı yaratmasına sebebiyet vermiştir. Bu algı trafik ortamına,trafikte ki iletişime de yansımıştır. Dolayısıyla kadın-erkek sürücü olmanın temelinde yatan farklılıklar ve bu farklılıların doğurduğu sonuçlar yapılan görüşmelerle ortaya konmuştur. Bu kapsamda, 1)Trafikte iletişimin düzeltilmesi 2)Kadın ve erkeğin araç kullanımındaki bazı revizelerin olması 3)Daha dikkatli ve kurallara uygun araç kullanımı olması
3. Çıktılar (yayınlar, sunumlar,vb.): Çalışma sonucunda elde edilen bulgular,Samsundaki hat dolmuş şoförleri ve kadın sürücülere sunulacak hem de bu konuları bünyesinde barındıran çalışma yapanlara gönderilecektir.
4. Proje ile ilgili harcama kalemleri hakkında ayrıntılı bilgi: Proje kapsamında yapılan tüm harcamalar ulaşım için kullanılmıştır.