Toksik kişi, davranışları veya sözleriyle başkalarını kötü hissettiren kişidir. Karşıdaki kişinin modunu düşürür ve hem fiziksel, hem duygusal tükenmeye yol açar.
Bazı insanlar daha toksiktir ve kısa sürede bile karşıdaki kişiyi oldukça olumsuz etkilerler. Bazıları ise daha hafif düzeyde bir etki oluştururlar.
Psikolog Lachlan Brown’a göre toksik kişiliğin 9 belirtisi vardır:
1. Başkasına aşırı derecede ihtiyaç duymak
Hepimiz ara sıra zorlandığımız veya başa çıkamadığımız bir durumla karşılaştığımızda, birinin desteğine ve yardımına ihtiyaç duyarız. Ancak bu destek ve yardım talebi sık sık olduğunda karşıdaki kişinin bunalmasına ve uzaklaşmasına yol açabilir.
Sürekli ilgi beklemek, en küçük bir engelde bile engeli aşmak yerine başkasının yardımını istemek, karşıdaki kişinin gösterdiği çabayı ve ilgiyi yetersiz bulmak, sadece kendisiyle zaman geçirilmesini istemek ve karşıdaki kişinin başka şeylere zaman ayırmasına izin vermemek ilişkinin yıpranmasına neden olur.
2. Sadece kendini önemsemek
Her insan kendini önemser ama bu durum, başkalarını düşünmeye engel değildir. Toksik kişi ise, başkasının ne düşündüğünü, ne hissettiğini, ne yaşadığını umursamayıp sadece kendisi ile ilgilenir. Başkası acı çekerken veya sorunlarla uğraşırken bile o, kişilerin kendisi ile ilgilenmelerini bekler.
İlişki içinde olduğu kişileri sadece kendi istekleri için hayatında tutmak ve onlara ihtiyaç duymadığı zaman onları arayıp sormamak eğilimindedir.
3. Kendisini sürekli haklı görmek
Toksik kişi, yapığı yanlış davranışlarda bile kendini haklı görüp karşıdaki kişiyi suçlar. Kendini hatasız görür. Hatalarını kabul ettiğinde ise, hatalarından dolayı yine başkalarını suçlar. ‘Senin yüzünden böyle oldu’ diyerek kendi yaptığı hatanın sorumluluğunu da karşısındaki kişiye yükler.
Laf cambazlığı yaparak insanları manipüle eder.
4. Başkasının dedikodusunu yapmak
Toksik kişi, başkasının yaptığı hatalar ve yanlışlar nedeniyle onları çekiştirir ve bazen bundan büyük keyif alır. Bazen gerçek olup olmadığını bilmeden duyduğu şeyleri gerçekmiş gibi başka insanlara anlatır.
Başka insanların hataları üzerinden kendini kusursuz görür. Başka insanların yetersizliğini anlatarak kendisinin daha yeterli bir insan olduğuna inanır. Kıskançlık duyguları başkalarına göre daha yoğundur. Kendini başkalarıyla kıyaslar. Ayrıca başka insanların hayatını çok merak eder ve bilgi almak için özel çaba gösterir.
5. Tepkisel davranmak
Ani tepkileri fazladır. İstemediği bir durum olduğunda çabuk öfkelenir ve her an patlamaya hazırdır. Duyguları üzerinde kontrol eksikliği vardır. İnişleri ve çıkışları çok fazladır. Bu da kişinin denge sorunu yaşamasına yol açar. Karşıdaki insanlar, bu dengesizlikten ürkerler. Çünkü toksik kişinin nerede, ne zaman, ne yapacağı belli olmaz. Toksik kişinin etrafındaki insanlar, toksik kişiyle tartışmaktan kaçınır, onu öfkelendirmekten korkar ve diken üstünde yaşarlar.
6. Kötümserlik
Toksik kişi, çoğunlukla bardağın boş tarafını görür. Hiçbir şey onu memnun edemez. Çevresindekiler ağzıyla kuş tutsa yaranamazlar.
Her şeyin en olumsuz tarafını görür. Olumlu olan şeylerde bile bir olumsuzluk bulur. Başkalarının mutluluğundan rahatsız olur ve onları umursamaz olarak değerlendirir.
7. Başkalarını küçümsemek
Toksik kişi, başkalarını değerlendirirken onların işe yaramaz, beceriksiz veya değersiz olduklarını düşünür. Kendini onlardan daha üstün görür. Kimseyi umursamaz.
İnsanlarla ilişkilerinde özgüven eksikliği olan kişileri tercih eder. Çünkü özgüven eksikliği yaşayan kişileri küçümsemesi daha kolaydır. Onlar haklarını savunamadıkları için onları kaybetmekten veya kırmaktan çekinmez.
8. Başkalarını kontrol etmeye veya yönetmeye çalışmak
Hayatında bulunan kişileri kontrol etmeye, yönetmeye çalışır. Kişilerin ne yaptığını, nereye gittiğini, kimlerle görüştüğünü, nasıl harcamalar yaptığını, kısacası tüm hayatını kontrol etmek ve yönetmek ister.
Yakınlarının telefonlarını, sosyal medya hesaplarını inceler, onlara kişisel alan hakkı tanımaz. Güven problemi yaşar.
Gücü ve kontrolü kaybetmekten korkar. Bu korku, daha fazla kontrol ve baskı davranışı sergilemesine yol açar. Böylece gün geçtikçe ilişkiler yıpranmaya başlar.
9. İnsanları utandırmak
Başkalarını, istediği gibi davranmaya zorlar. İstedikleri gibi davranmayınca onları mahcup etmeye çalışır. Bazen de yalnızken karşısındaki kişiye söyleyemediği şeyleri başkasının yanında başkasının varlığından cesaret alarak söyler ve kişiyi utandırır. Böylece içinde taşıyıp söyleyemediği şeyleri söyleyerek içindekini boşaltır.
Utandırarak içindekileri boşaltma fırsatı bulur ama bu yöntem ilişkiye çok büyük zarar verir.
Toksik bir ilişkiye maruz kalan kişi ne yapmalıdır?
Öncelikle bu ilişkide duyduğu rahatsızlığı ve onaylamadığı durumları karşıdaki kişiye söylemeli ve rahatsız edici davranışlarından kurtulabilmesi için destek olunacağı iletilmelidir. Ancak kişi durumu kabul etmiyor ve değişime direnç gösteriyorsa, ilişkinin olumsuz etkisinden uzak durmaya çalışmalı, mümkün olduğunca sınırlı bir iletişim kurmalı veya gerektiğinde ilişkiyi tamamen bitirebilmelidir.
Toksik davranışları olan kişi, bu durumla nasıl başa çıkabilir?
Toksik davranışlar yapan kişi, ilk olarak geçmişte yaptığı yanlış davranışların sorumluluğunu üstlenmelidir. Sorumluluğu almadan değişim yapmak mümkün değildir. Davranışlarından başkasını sorumlu tutan bir insan değişim için adım atma gereği duymaz.
İkinci olarak kişinin davranışlarını düzeltmesi için yakın çevresinden veya bir uzmandan destek alması gerekir. Çünkü alışkanlık haline gelmiş davranışlar ve kalıplaşmış düşüncelerle tek başına mücadele etmek zordur ve bazen istenen sonuca ulaşmak mümkün değildir. Böyle bir durumun yaşanmasını engellemek için destek almak önemlidir.
Geçmişte ne kadar olumsuz durum yaşanmış olursa olsun, önemli olan bugün neler yapıldığıdır. Bugün yaşadıklarımız geçmişteki seçimlerimizin sonucuydu, gelecekte yaşayacaklarımız ise bugünkü seçimlerimizin sonucu olacaktır.
