Tiroid bezi boynun ön tarafında yer alan, kelebek biçiminde, küçük bir iç salgı bezidir. Vücudun hacmine oranla en fazla kan dolaşımı olan organıdır, yani damarlanması oldukça fazladır.
Tiroid bezinin en önemli işlevi, vücudun metabolizma hızını ayarlayan, Tiroid hormonunun salgılanmasıdır. Bu işlevi yapmasını, beyinde Hipofiz adı verilen bir bez düzenler. Hipofiz bezinden gelen hormonal uyarı, (TSH= Tiroidi Uyarıcı Hormon) kanda yeterli Tiroid Hormonu düzeyini sağlar.
Hipofiz bezinde hastalık olmadığı sürece, Tiroid bezinin işlevini, kandan TSH ölçümü ile anlamak mümkündür. TSH yüksekse Tiroid bezi yavaş çalışıyor demektir. Tersine, düşükse Tiroid bezi hızlı çalışıyordur.
Tiroid hormonu esas olarak iyot içeren bir yapıdır. Vücuda yeterince iyot gelmesi durumunda ve Tiroid bezindeki hücre içi yapılarda sorun olmadığı sürece Tiroid hormonu düzenli olarak üretilir ve kana salgılanır. Bu sürecin herhangi birinde eksiklik ya da bozukluk olduğunda ise Tiroid bezinin yapısal hastalıkları oluşur, bez büyür ya da küçülür. İyot eksikliği, Türkiye’ de yaygın bozukluklardan biridir. Yapılan bir çalışmada, her 2 çocuktan birinde demir eksikliği, 4 çocuktan birinde iyot eksikliği saptanmıştır. İyot eksikliği ile mücadele edildiğinde, tuz ve ekmeklere iyot eklenmesiyle, Tiroid hastalıklarında azalma olduğu gözlenmiştir.
Tiroid bezinin herhangi bir nedenle büyümesine Guatr adı verilir. Guatr ile beraber Tiroid bezinde nodüllerin olmasına Nodüllü Guatr denilir. Nodül olmadan Tiroid bezinin büyümesi ise Diffüz Guatr (Yaygın olarak büyümüş Tiroid bezi) olarak adlandırılır.
Tiroid bezinin hastalıkları da genel olarak iki ana başlıkta incelenir:
İşlevine göre:
Tiroid hormonunun azlığı: Hipotiroidi
Tiroid hormonunun fazlalığı: Hipertiroidi
Görünümüne göre:Tiroid bezinin büyümesi (Guatr):
Nodüllü
Nodülsüz (Yaygın)
Tiroid sorunları nelerdir?
Hipotiroidizm:
Tiroid hormonunun yetersiz üretimidir. Vücudun enerji üretimi için belli bir miktar Tiroid hormonuna gereksinim vardır. Yetersizliğinde enerji üretim ve tüketimi yavaşlar. Nedenleri:
Hashimoto Tiroditi: Bağışıklık sisteminde bir sorun nedeniyle tiroid dokusuna saldıran otoantikorlar nedeniyle oluşur. Bez bir süre sonra harap olur ve hormon üretimini durdurur.
Tiroid bezinin çıkarılması: Tiroid bezi ameliyatla çıkarılmış ya da kimyasal olarak tahrip edilmiştir.
Aşırı miktarda iyot alınması: Soğuk algınlığı ya da sinüzit tedavisinde, amiodarone içeren kalp ritmi bozukluğu tedavisinde, radyolojik görüntüleme için kullanılan kontrast maddelerden sonra vücut çok fazla iyoda maruz kalır. Önceden tiroid sorunu yaşayanlarda bu durum Hipotiroidi ile sonuçlanır.
Lityum: Bu ilacı kullananlarda da hipotiroidizm gelişebilir.
Uzun süre tedavi edilmeyen hipotiroidizm sonucu miksödem koması denilen bir tablo gelişebilir.
Hipertiroidizm:
Tiroid hormonlarının aşırı üretilmesi durumudur.
Graves Hastalığı: Fazla tiroid hormonu üretilmesi. Bu da bir çeşit bağışıklık sistemi hastalığıdır.
Toksik adenomlar: Tiroid bezinde gelişen nodül, aşırı hormon üretmeye başlar. Bazı guatrlarda görülür.
Subakut Tirodit: Tiroid bezinde oluşan bazı iltihabi bozukluklar sonucu, tiroid bezinden dolaşıma aşırı miktarda depolanmış hormon geçer ve geçici hipertiroidizme neden olur.
Hipofiz bezinin iyi çalışmaması ya da Tiroid bezinde kanser: Nadir de olsa bunlar da hipertiroidiye neden olur.
Tiroid Bezi Kanseri:
Tiroid bezinde gelişen nodüllerin ancak %5’ inde kanser görülür. Toplumda, boynuna daha önce radyoterapi yapılmış olanlar, ailesinde tiroid kanseri olanlar sivilce nedeniyle daha önce tedavi almış olanlarda biraz daha fazla Tiroid kanseri gelişme riski görülür.
