Çene protez uzmanı sert damaktan ameliyat olacak hastayı önceden group muayene ederse, ameliyat sonrası hastaya yapılacak protezin daha başarılı olabilmesi için tumor cerrahına bazı önerilerde bulunabilir. Cerrahi obturator hazırlayabilir (cerrahi obturator hasta ameliyatta iken rezeksiyondan sonar takılır ve hasta ameliyattan uyanınca eskisi gibi konuşabilir, cerrahı izin verdiğinde ağızdan su içebilir hatta ağızdan beslenebilir. İyileşme sürecinde araobturator ve daimi obturatorlar yapılarak hastanın takibi sürdürülür. Hiçbir hasta, hiçbir ağız, hiçbir çene rezeksiyonu ve rezeksiyon sonrası oluşan defektler birbirine benzemez. Ameliyat sonrası geri kalan sağlıklı dişler,dokular, defektin (rezeksiyonun) sınır özellikleri, büyüklüğü ve derinliği protezin yapım yöntemini ve başarısını etkiler. Her vakaya özel tedavi planı ve uygulamalar yapılmalıdır.
YUMUŞAK DAMAK DEFEKTLERİNDE ÇENE-PROTEZ UZMANININ ROLÜ
Yumuşak damak defektlerinde hastanın tekrar anlaşılır konuşabilmesi için, çene protezleri uzmanının yumuşak damak-yutak fonksiyonel birleşimini tekrar sağlamak sorumluluğu vardır. Bunu yapabilmek için konuşma mekanizmasının bilinmesi gerekir. Yumuşak damak ve diğer damak-yutak defektlerinde ve yetersizliklerinde yapılan obturator protezleri kısaca şöyle sınıflandırılabilir.
1. Tam yumuşak damak defekti :Tümörün cerrahi olarak çıkartılması sonucu veya cerrahi olarak kapatılmamış doğumsal yarık damak.
2. Arka sınır orta hat(median): Tümörün cerrahi olarak çıkartılması veya cerrahi olarak kapatılmış ancak uzunluğu yetersiz kalan doğumsal yarık damak.
3. Arka sınır yan(lateral): Tümörün cerrahi olarak çıkartılması ile oluşan defect.
4. Orta (median) yumuşak damak defekti: Tümörün cerrahi olarak çıkartılması sonucu olur. Doğal yumuşak damak-yutak fonksiyonu korunmuştur. Defektin yumuşak damaktaki sınırları hareketlidir. Protez ile ikinci bir (yutak gibi) fonksiyonel kapak oluşturulmalıdır.
Yukarıda anlatılan rezeksiyon sınıflarında yapılan protezlerin her birinin yapım tekniği farklılık gösterir. Zamanlama yönünden de hemen, geciktirilmiş ve daimi konuşma protezleri yapılmalıdır.
Özel obturator protezler içinde: 1. Damak kaldıran (palatal lift) protezler, sinirsel hastalıklarda ve cerrahi sonrası doğumsal yarık damaklarda yetersiz boy ve hareket varsa yapılabilir. 2. Burun arkası (meatal) obturatorlar ise sert ve yumuşak damaktan cerrahi olarak tumor çıkartılması sonucunda ve cerrahi olarak kapatılmamış sert ve yumuşak damak yarıklarında yapılabilir.
Günümüzde implant tutuculu ve destekli obturatorlar yapılabilmektedir. Birçok vakada implantlarla protezlerin başarısı artmaktadır.
Doğumsal yarıkdamak-dudak (cleft lip and palate) hastaları da doğumlarından erişkinliklerine kadar değişik alanlarda uzmanlardan oluşan birtakım tarafından takip edilir.Takım elemanlarından bazıları plastikcerrah, odiyolog, genetikuzmanı, orthodontist, KBB uzmanı, çocukdoktoru, çocukdişhekimi, konuşma uzmanı ve çene protezleri uzmanıdır.
Yenidoğan yarıkdamak-dudak bebeklerine takımdaki ilgili uzmanlar gerekli görür ve önerirlerse çene protezleri uzmanı bebeğe beslenmeplağı (feeding –appliances) yapabilir. Bebek beslenme plağı ile çok daha iyi emebilir, beslenmesi, kilo alması kolaylaşır. Sert damak cerrahi olarak çocukluk döneminde kapatılmadığı vakalarda kalıcı konuşma bozukluğu olmaması için konuşma uzmanının önerisiyle obturator yapılmalıdır. Çoğu zaman ortodontik edavi ile birlikte olur. Çocuklukta konuşma alışkanlıklarının kazanıldığı dönemde sertdamakta (clefte) açıklığa uzun süreli izin verilmemeli obturator yapılmalıdır.
Cerrahi ile kapatılmamış erişkin yarıkdamak hastalarında ağızın durumuna göre sabit ve müteharrik protezler yapılır. Bu hastalarda diş implantlarından daha sık yararlanılabilir.
