- Çocukluk dönemi ishallerinin büyük kısmı viral etkenlere bağlı olarak gelişir. Beş yaş altı çocuklarda hastane yatışı gerektiren ishallerin en sık etkeni rotavirustur.
- Etken; enfekte olmuş kişinin elleriyle kişiden kişiye, yüzeyler aracılığıyla veya enfekte gıdaların tüketilmesi ile bulaşır. Ateş, sulu ishal, kusma ve karın ağrısı ile seyreder. Bazı durumlarda sıvı kaybı çok belirgin olur ve hastaneye yatırılarak damar yolu ile sıvı verilmesi gerekebilir.
- Bu enfeksiyondan korunmak için ellerin sık sık sabunlu su ile yıkanması ve yüzeylerin sık temizliği önemli yöntemler olsa da, rotavirus ishalinden kesin korunma yolu aşıdır.
- Çok sayıda çalışma, aşının rotavirüs ishalini yaklaşık %70 oranında, şiddetli ve hastane yatışı gerektiren ishal riskini ise %90 oranında azalttığına işaret ediyor. Bu etki, aşının yapıldığı ilk sezon daha belirgin oluyor ve ikinci sezonda da azalarak devam ediyor.
- Ülkemizde rotavirus aşılaması henüz ulusal aşılama takviminde yer almıyor ancak aşı ülkemizde de 2006 yılından beri ruhsatlı ve güvenle uygulanıyor.
- Ülkemizde mevcut 2 adet rotavirus aşısı var. Birincisi, aşının 1 alt tipine karşı antijen içeriyor. İkincisi ise 5 alt tipe karşı antijen içeriyor. Her iki aşı da yeterli ve benzer derecede etkili ve güvenilir.
- Rotavirus aşısı ağızdan içiriliyor. Birinci aşı 3 doz, ikinci aşı ise 2 doz olarak uygulanıyor. Aşılamaya en erken 6, en geç 14 hafta 6 günlükken başlanılması ve dozlar arası minimum 4 hafta olması gerekiyor. Aşılamanın en geç 24. haftalık olduğunda bitirilmesi gerekiyor.
- Klasik olarak; bir antijen içeren aşının 2. ve 4. aylarda; beş antijen içeren aşının ise 2.,4. ve 6.aylarda uygulanması öneriliyor.
- Aşılama prematür bebeklerde de yapılabiliyor (en erken 6 haftalık, en geç 14 hafta 6 günlükken başlamak gerekiyor) ancak virus dışkı ile atıldığı için yenidoğan yoğun ünitesinde yatmakta olan diğer bebekleri korumak için aşının hastaneden taburcu olurken veya taburculuk sonrası yapılması gerekiyor.
- Aşıya bağlı yan etkiler sıklıkla çok hafif ve sıklıkla aşı sonrası birkaç saat-gün devam edebilen huzursuzluk, ağlama, hafif ishal, kusma ve beslenmede azalma şeklinde görülür. Aşı sonrası bağırsak düğümlenmesi (intussepsiyon) riski çok düşük ve sıklığı 1-5/100,000 olarak bildiriliyor. Ayrıca rotavirüs dahil birçok ishal etkeninin de intussepsiyona yol açabileceğini bilmekte fayda var. Bu yüzden aşının küçük çocuklarda intussepsiyon riskini artırdığını söylemek mümkün değil.
- Aşıdan önce veya sonra beslenmeye ara verilmesine gerek bulunmuyor. Ayrıca aşı sonrası kusan bebeklerde doz tekrarı da önerilmiyor çünkü aşının ağız mukozasına temas etmiş olması yeterli görülüyor.
Doç Dr. Nisa Eda Çullas İlarslan
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı
