Polikistik over sendromu (PCOS) kadında seks hormonlarının düzensiz çalışmasına neden olmaktadır.
Bu hormonal düzensizlik, vücutta tüylenmede artış, adet düzensizlikleri ve hatta kadının doğurganlığı üzerinde negatif etkiler gösterebilmektedir. Polikistik over sendromunu daha iyi anlayabilmek için overlerin (yumurtalıkların) nasıl çalıştığını kısaca gözden geçirmek gerekir.
Her ay kadının yumurtalıklarının yüzeyinde içerisi sıvı dolu bir kist gelişir. Buna halk arasında yumurtlama kisti denilir. Bu yumurtlama kistinden adet döngüsünün ortalarında olgunlaşmış bir adet yumurta salınır. Kadın seks hormonlarından östrojen yumurtanın olgunlaşması follikülden çatlayarak atılmasına katkıda bulunur. Ancak, polikistik over sendromu olan kadınlarda yumurtalıklardan salgılanan hormonlarda düzensizlik vardır. Bu düzensiz hormon salınımı yumurtaların olgunlaşmasına engel olabilmektedir. Olgun yumurta olmadan ovulasyon (yumurtlama) mümkün olmamaktadır. Aynı zamanda polikistik over sendromlu hastalardaki düzensiz hormon salınımı testosteron adlı hormon düzeylerini de yükseltebilmektedir. Her ne kadar testosteron erkek seks hormonu ise de kadınlarda erkeklere göre daha az miktarda salgılanmaktadır. Polikistik over durumunda ise testosteron salınımı artabilmektedir. Bu durum da tüylenmede artışa neden olabilmektedir.
Polikistik Over Sendromunun Nedeni Nedir?
Polikistik Over Sendromunun nedeni henüz tam olarak netlik kazanmamakla birlikte genetik yatkınlık söz konusudur. Eğer bir kadının annesi veya kız kardeşlerinde bu durum söz konusu ise kendisinde de olma şansı artmaktadır.
Genetik yatkınlığın yanında vücutta artmış insülin hormonunun Polikistik Over sendromuna yatkınlığı artırdığı gösterilmiştir. İnsülin pankreastan salgılanan vücudun şeker düzeyini ayarlayan bir hormondur. Polikistik over sendromlu hastalarda İnsülin rezistansına sık rastlanılmaktadır. İnsülin rezistansında vücuttaki salgılanan insülin miktarı artmaktadır. Bu durum da artmış insülin testosteron düzeylerini artırmakta ve PCOS’da gözlenen belirtilere neden olmaktadır.
Polikistik Over Sendromunun Belirtileri Nelerdir?
Her polikistik overli hasta aynı belirtilere sahip değildir. Belirtiler zaman içerisinde değişebilir. Aşağıda en sık gözlenen polikistik over sendromunun belirtileri vardır:
Yüzde, göğüste bacak arkalarında anormal kıl gelişimi (tüylenme)
Sivilce
Kilo alımı (Diyete cevap vermeyen)
Erkek tipi saç dökülmesi
Çocuk sahibi olamama
Adet düzensizlikleri
Yumurtalık kistleri
Depresyon
Kontrol altında olmayan Polikistik over sendromlu hastalarda ileri yaşlarda ne gibi problemler gelişebilir?
PCOS birçok komplikasyonlara dolaylı olarak neden olabilir. Çocuk sahibi olamama bunlardan yanlızca bir tanesidir. Ayrıca kolesterol seviyelerinde artma ve Yüksek tansiyon hastalığı diğerleridir. Polikistik over sendromlu hastalarda kalp krizi geçirme riski daha yüksek belirtilmiştir. Diabet (Şeker Hastalığı) ayrıca daha yüksek oranda görülmektedir. Ayrıca Polikistik over sendromlu hastalarda fazla kilolu olma ve uyku problemleri (sleep apnea) yaşama riski de yüksektir. Karşılanmamış östrojen fazlalığı nedeni ile ileri yaşlarda endometrial (rahim duvarı) kanseri gelişme riski de olmayanlara göre yüksek bulunmuştur. Psikolojik olarak, depresyon ve aksiete de polikistik over sendromlu hastalarda daha sık gözlenmektedir.
Doktora ne zaman başvurmalıyım?
Yukarıda yazılı belirtiler gözlenen kadınların jinekolojik muayeneden geçmesi gerekir. Çünkü, belirtilerin tedavi edilmesi yukarıda yazılan hastalıkların (komplikasyonların) gelişmesini erteleyebilir veya engelleyebilmektedir. Çocuk sahibi olamamanın birçok nedeni olmasına karşın, tedaviye iyi cevap veren en önemli nedeni polikistik over sendromudur. Bu nedenle, yukarıdaki belirtilere sahip çocuk istemi olan kadınların jinekolojik kontrolden geçtikten sonra çocuk tedavisine başlanması daha doğru olacaktır.
Polikistik over sendromunun teşhisini koyacak özel bir test bulunmamaktadır. Doktor, birçok faktörü gözönünde bulundurarak PCOS teşhisini koymaktadır.
Polikistik overin kadının doğurganlığı (çocuk sahibi olabilme) üzerinde etkisi nedir?
Polikistik Over kadının doğurganlığı üzerinde farklı yollarla etkileyebilmektedir. Hormonal düzensizlikten dolayı gerçekleşemeyen Ovulasyon (yumurtlama) PCOS’da çocuk sahibi olamamanın başlıca nedenlerindendir.
Ovulasyon olsa bile hormonal düzensizlik embryonun yerleşeceği rahim duvarında (endometriumda) gelişim problemlerine neden olabileceği de unutulmamalıdır.
Polikistik Over Sendromunu nasıl tedavi edilir?
Henüz, polikistik over sendromunun bir tedavisi bulunmamaktadır. Belirtiler çeşitli ilaçlarla azaltılabilir, doğurganlık yine farklı tedavilerle artırılabilir.
Polikistik over sendromunun belirtileri kişiden kişiye çok farklılık gösterdiği için her hasta ayrıca ele alınmalıdır. Örneğin; PCOS’da görülen hormonal düzensizliğin tedavisinde doğum kontrol haplarından çok yararlanılmaktadır. Ancak, çocuk isteği olan kadında bu tedavi yaklaşımı iyi bir seçenek olmayacaktır. Diğer tedavi seçenekleri ise, PCOS ile birlikte görülebilen diabet, insülin rezistansı veya yüksek tansiyona yönelik tedaviler olmaktadır.
Tıbbi tedaviye yanıt vermeyen PCOS’lu hastalarda laparoskopi de bir alternatif olabilmektedir.
PCOS’lu hastalarda doğurganlığı artırmak için öneriler nelerdir?
Kilolu hastalarda, kilo verme ovulasyon üzerinde pozitif etkide bulunarak doğurganlığı artırmada en önemli basamaklardan bir tanesidir. Bazı hastalarda sadece kilo vermek ile normal ovulasyonun sağlandığı gözlenmektedir. Örneğin; 80 kg olan PCOS’lu bir hasta sadece %5 (4 kg) verdiği zaman yumurtalıklar üzerinde pozitif etkiler gözlenebilmektedir.
Stres, günlük yaşamın vazgeçilmez bir öğesidir. Günlük yaşamda stres ile doğru şekilde mücadele etmek, kadının doğurganlığı artırabilmektedir. Stres dönemlerinde vücutta salgılanan hormonlar yumurtalıkların hormonal dengesini bozabilmektedir. Bu nedenle, düzenli egzersiz, yoga veya psikolojik destek ile stres ile mücadele etmek sağlıklı yaşam için de doğru bir yaklaşım olacaktır.
Düşük glisemik diyet ile kan şekerinin kontrol altına alınabilmesi için doğru adım olacaktır ve doğurganlık üzerinde pozitif etkilerde bulunacaktır.
Bütün bu yukarıda yazılanlara rağmen, polikistik over sendromlu hastalar ile uygun ve hastaya özel tedavi ile çocuk sahibi olma şansı yüksektir. PCOS çocuk sahibi olamamanın tek nedeni değildir. Ancak PCOS çocuk sahibi olamamanın en sık gözlenen ve tedaviye en iyi cevap veren nedenlerinden bir tanesidir. Hastaya özel yaklaşım şarttır.
