Diz eklemi yüklenmiş olduğu görevler nedeniyle kemik yapısının sağlamlığı yanında bağ dokusununda kuvvetle desteğine ihtiyacı vardır. Diz ekleminine bu desteği sağlamakta etkili olan dört ana bağ yapısı bulunmaktadır: Ön ve arka çaprazbağlar, iç ve dış yan bağlar. Diz eklemi bağ yaralanmaları spor travmalarında en sık karşımıza çıkan sorunlardır.
Anatomi-Diz basit bir menteşeli eklemden daha ileri düzenektir .Çünkü hareketi için hem kayma hem de yuvarlanma gereklidir. Bağlar, menisküsler, kapsüler yapılar ve kaslar arası ilişkileri bilmek zorunludur. Kısaca dizin anatomisine bakacak olursak diz temelde üst kısımda uyluk kemiği alt tarafta kaval kemiği ve kaval kemiğine göre daha küçük olan kamış kemiğinin bir araya gelmesiyle oluşur. Bu yapıları bir arada birtakım bağlar tutar.
Dizde başlıca dört majör ve pek çok destekleyici bağ ve yapı sağlamlığa katkı sağlar.
Yapılan yoğun araştırmalara rahmen ön çapraz bağın (ÖÇB) fonksiyonları ve anatomisi halen tartışmalıdır. ÖÇB’ın kaval kemiği yapışma noktası üst kısımda ön iç kısımdır, bu noktadan yukarı arkaya dış yana doğru ilerleyerek uylukkemiği alt kısım dış kondilin iç arka kısmına yapışır (resim 1 ) ÖÇB yaklaşık 33 mm uzunluğunda ve 11 mm kalınlığındadır. ÖÇB’nin sıklıkla iki banttan oluştuğu söylenir. Ön-iç bandı diz büküldüğünde, arka-dış bandı diz tamaçıldığında gerginleşerek dizi her hareket açıklığında dengeli bir şekilde tutar. ÖÇB ‘ın %90’ı tip 1kollajen,%10’u tip 3 kollajenden oluşur. ÖÇB içerisinde mekanoreseptör sinir uçları bulunmuştur, vucüdumuzun bir çokyerinde bulunan bu alıcılar sayesinde anlık olarak hangi pozisyonda olduğumuzu anlayabiliriz ve kaslarımız bu verilere göre çalışır.
Arka çapraz bağ (AÇB) iç uyluk kondilin ön-iç kısmından geniş yarım ay şekilli bir alandan başlar ve kaval kemiğinin üst arka kısmında eklem yüzeyinin altında bir olukta sonlanır. Buda iki banttan oluşur. AÇB yaklaşık 38 mm uzunluğunda ve 13 mm çapındadır..
İç Yan Bağ (İYB) yüzeysel ve derin liflerden oluşur. İYB iç uyluk kondilinden grasilis ve semitendinozus tendonlarının altından başlar ve kaval kemiği üst iç kısımda kemik zarına yapışarak sonlanır. Yüzeysel İYB’ın ön lifleri ilk 90 derecelik hareket sırasında gerginken, arka lifler tam açılmada gergindir.
Dış Yan Bağ(DYB ) Kord şeklinde yapı dış uyluk kondiline yapışarak başlar ve kaval kemiğinin dış yanında bulunan fibula kemiğinin başının dış kısmına yapışarak sonlanır.
Ön Çapraz Bağ yaralanmaları:
ÖÇB yaralanmaları sonrasında kıkırdak ve menisküs yaralanmalarının görülme sıklığı daha fazla olacaktır. ÖÇB yaralanmaları erkeklerde bayanlara göre daha fazla olmaktadır. Bu durumun bayanların anatomik yapısının daha küçük ve bağların yapışma biyomekaniğiyle açıklansada erkeklerin daha fazla travmaya maruz kaldığınıda unutmamak lazım.
ÖÇB yaralanmaları daha çok diz bükülü durumda dönme zorlanmalarına maruz kaldığı zaman oluşur ve yaralanma esnasında “pop” sesiyle beraber hızlıca şişme görülür ki; bu diz içine olan kanama nedeniyledir. Yaralanma esnasında çoğunlukla direk temas yoktur ama dize yandan direkt olarak gelen darbeler sonucunda veya dizin çok fazla açılmasına bağlı olarakda yaralanabilir. ÖÇB yalanmasına eşlik eden yaralanmaların başında %75 ile menisküs yaralanmaları gelir. ÖÇB yaralanmalarında sportif aktivitelerde şikayetler tekrarlarken istirahat esnasında bir rahatlama sağlanır.
