Normal doğum sonrası ağrı hastanın hissettiği rahatsızlık hissidir. Lohusa kadınlar bu ağrıyı bel bölgesinin yanı sıra kasıklarında ve karınlarında kramp tarzı hisseder. Temelinde normal gerçekleşmiş bir vajinal doğum sonrasında en sık gördüğümüz sebep rahimin kanamayı durdurmak için kasılmasına bağlı oluşan ağrıdır.
Kanda artan oksitosin hormonu yüzünden rahim kasılmaya başlar. Bu, hasta tarafından karın, bel ve kasık bölgesinde kramp tarzı ağrı şeklinde algılanır. Özellikle annenin emzirmeye başlaması kandaki oksitosin hormonunun düzeyini artıracağı için ağrılar özellikle ilk 12 saat içinde oldukça şiddetli olabilir.
Vajinal doğum sonrası ikinci bir ağrı sebebi ise özellikle doğum sırasında epizyotomi denilen, doğum kesisinden kaynaklanabilir. Bu kesi vajinal doğumu kolaylaştırmak adına bebeğin başının çıktığı bölge olan perine bölgesine hekim tarafından yapılır. Ağrı, kesi bölgesinde ve onun tamiri için atılan sütürler, yani dikişler nedeniyle oluşur.
Normal doğum sonrası ağrının hekim ve sağlık personeli tarafından giderilmesi, özellikle annenin bebeğine adaptasyonu açısından son derece önemlidir. Bu nedenle en etkin şekilde gerçekleştirilmelidir.
Normal doğum sonrası ağrı neden olur?
Normal doğum sonrası ağrının temelde en önemli iki sebebi vardır. Birisi doğum sonrasında kanda artan oksitosin hormonu yüzünden rahim kaslarının eski boyutuna dönmek amacıyla kasılmasından kaynaklanan ağrılardır. Rahim kanamayı durdurmak ve açık olan damar ağızlarını kapatmak için eski pozisyonuna dönebilmek adına kasılma hareketleri yapar. Bu da hastanın belinde, karnında bir toparlanma ile birlikte kramp tarzı ağrılara yol açar. Özellikle lohusa emzirirken kanda oluşacak oksitosin hormonu düzeyi daha da artacağı için hasta bu krampları daha belirgin bir şekilde hisseder.
İkinci önemli ağrı sebebi normal doğum sırasında doğumu kolaylaştırmak için hekimin bebeğin başının çıkışı sırasında perine bölgesine yaptığı epizyotomi, doğum kesisinin yarattığı rahatsızlık hissidir. Özellikle doğum kesisi sonrası atılacak olan dkişiler hastada batıcı, yanıcı rahatsızlık hissine ve ağrıya yol açabilir.
Göğüslerin de emzirme sırasında hasta tarafından hissedilebilecek dolgunluk ve ağrılı durumu, lohusa kadında ağrılı hali artırabilir.
Normal doğum sonrası ağrı ne kadar sürer?
Normal doğum sonrasında ağrı tipik olarak ilk 6-12 saat arasında hafif bir ağrı şeklinde seyreder. Özellikle ilk 24 saatlik yatak istirahatinden ve hastane bakımından sonra hastanın belirgin bir ağrısı kalmayacaktır.
Normal doğum hastanın çok daha hızlı ayağa kalkabildiği ve günlük aktivitesine olabildiğince erken geçebildiği bir doğum şeklidir. Eğer bir müdahale yapılmadıysa ağrı kesici kullanımı da çok sınırlı olacaktır.
Epizyotomi uygulandıysa, hastaya bir doğum kesisi yapıldıysa ve dikiş uygulandıysa hastanın o bölgedeki ağrıyı gidermesi için parasetamol tarzı ağızdan alınan ağrı kesicilerle bölgeye soğuk uygulaması ve yatak istirahati yapılmalıdır. Ertesi gün de perine bakımı dediğimiz antiseptik solüsyon içeren ılık oturma banyoları ile hastanın ağrısı büyük oranda giderilecektir
6-12 saat içinde bütün bu önlemlerin uygulanmasına rağmen geçmeyen bir ağrı varsa, beraberinde yüksek ateş ve kanama söz konusu ise, mutlaka doktora başvurulması, epizyotomi bölgesi kontrol edilmeli; burada herhangi bir hematom, epizyotomi bölgesinde büyüyen bir kitlenin olup olmadığının elle muayene edilmesi gerekmektedir.
Daha sonraki günlerde de oluşabilecek bir ağrı, beraberinde yoğun bir vajinal kanama varsa, bunlar plasental rest denilen, içeride plasentaya veya zara ait parçaların kalmasına bağlı olabilir. Vücut bunu atmaya çalıştığı için ağrı yoğun bir şekilde yaşanır. Böyle bir durumda hasta şiddetli bir kanaması veya yoğun bir ağrısı olduğunda mutlaka hekime kontrol süresinden önce başvurmalıdır ve bunun sebebi araştırılmalıdır.
Doğum sonrası oluşabilecek kötü kokulu akıntı, karın ağrısı, yüksek ateş, ağrı ile birlikte gerçekleşiyorsa oluşabilecek enfeksiyonların ilk belirtisi olabilir. Özellikle endomiyometrit denilen rahim iç tabakasının iltihaplanması durumunda hastada genel durum bozukluğu, yüksek ateş ve yaygın karın ağrısı olur ve kötü kokulu akıntı da buna eşlik eder. Böyle bir durumda hekime erkenden başvurulması, geciktirilmeden yoğun antibiyotik tedavisinin yapılması, gerekirse hastanın tekrar hastaneye yatırılması ve hastada sıvı açığının karşılanması hastanın hayatının kurtarılması açısından çok önemlidir.
Özetlemek gerekirse normal doğum sonrası doğum deyip geçmemek gerekir. Olası tüm yan etkiler değerlendirilmeli ve bekletilmeden tedavisi yapılmalıdır.
Normal doğum sonrası ağrı nerelerde görülür?
Normal doğum sonrası ağrı en sıklıkla hastanın karnında görülür. Özellikle doğum sonrasında rahim kanamanın azaltılması için kasılmaya ve küçülmeye başlar. Bu da lohusa kadının karnında bir sertlik ile birlikte ağrı şeklinde algılanır. Bu ağrı hastanın beline, kasıklarına, vajinal bölgesine yansıyabilir.
Bir de normal doğum sırasında eğer epizyotomi, doğum kesisi yapılmışsa, bunun tamiri sırasında oluşan sütürler de vajinal bölgede ve perine bölgesine yanıcı, batıcı hisse ve ağrıya neden olabilir.
Bunun dışında hastaya doğum sırasında epidural anestezi uygulandıysa, epidural kataterin çekildiği yerde, bel bölgesinde ağrı oluşabilir. Çok nadiren de ilk bir iki günde buna bağlı baş ağrısı olabilir. Ama en sık ağrı lohusa kadının karnında, belinde ve kasıklarında hissettiği ağrılardır. Bu ağrılar basit ağrı kesicilere, parasetamol içerikli ilaçlara cevap verebilir nitelikte hafif ağrılardır. Bu ağrılar genellikle hastanın ayağa kalkabilmesine, hareket etmesine herhangi bir engel teşkil etmez.
Hastanın istirahatle, ağrı kesici tabletlerle, ılık perine bakımı denilen ılık pansumanlarla, buz uygulaması ile geçmeyen yoğun bir ağrısı varsa ve bu ağrı zonklayıcı tarzda tarif ediliyorsa, mutlaka epizyotomi adı verilen doğum kesisi, dikiş bölgesi kontrol edilmelidir. Çünkü bu bölgede dışarıya aktif bir kanama olmadan, açık kalan bir kan damarının kanaması yüzünden kan birikmesi ile oluşabilen bir kitle, hematom oluşmuş olabilir. Bu da hiçbir şekilde ilaç tedavisine yanıt vermeyecektir. Tedavi, hekimin mutlaka dikişleri sökmesi, kanayan damarı bulması, biriken kanı boşaltması ve tekrar dikmesi ile gerçekleştirilecek bir cerrahi müdahalesi ile mümkün olabilir.
Doğum sonrası epidural kaynaklı baş ağrısı varsa tıbbi tedavilerin yanı sıra kişiye kafein tüketmesi ve istirahat etmesi tavsiye edilir.
Bir de çok çok nadir görülebilecek komplikasyon olarak da bacak bölgesinde kızarma, ağrı, şişlik gibi şikayetler oluşabilir. Bunun için de standart kontrolden önce hekime başvurulmalıdır.
Normal doğum sonrası ağrı için neler yapabiliriz?
Normal doğum sonrası ağrıda hastanın istirahat etmesi çok önemlidir. Bu, özellikle hastaların çok da dikkat etmediği bir durum. Normal doğum hareket kısıtlaması yaratmadığı için hastalarımız özellikle eve gittikten sonra aşırı hareketli olabiliyorlar. Bu dönemin onların iyileşme, nekahat dönemi olduğunu unutabiliyorlar. Özellikle bebek bakımının gerektirdiği durumlar dışında, özellikle ilk 1 hafta yatak istirahati yapılması, rahimin involüsyon dediğimiz küçülme hareketinin daha sağlıklı olmasını ve hastanın kendisini çok daha çabuk toparlamasını sağlayacaktır.
Normal doğum sonrası ağrıya karşı İstirahatin yanı sıra, özellikle ilk 6 saat boyunca epizyotomi, yani doğum kesisinin bulunduğu alana buz uygulaması yapılması, o bölgedeki sızıyı ve ödemi çözeceği için hastanın ağrısını hafifletecektir. Buna ek olarak hastanede uygulanan tablet şeklindeki ağrı kesiciler, özellikle süte geçişinin herhangi bir zararı olmayan parasetamol grubu ağrı kesiciler oldukça etkili bir ağrı kontrolü sağlayacaktır.
Ağrı eşiği çok düşük bir anne söz konusu ise ve yoğun bir ağrı tarif ediliyorsa non steroid anti inflamatuar dediğimiz daha güçlü ilaç grubu tablet, fitil veya kas içi ya da damar içi enjeksiyon şeklinde uygulanabilir.
Doğumdan 24 saat sonra alınabilecek ılık duş ve perine bakımı dediğimiz genital bölgenin antiseptik ılık suyla temizlenmesi hastanın çoğu zaman rahatsızlık hissini geçirecektir. Lohusanın yine eve gittikten sonra istirahat etmesi, özellikle perine bölgesinin, genital bölgenin bakımı ve temizliğine özen göstermesi, bu bölgeyi ıslak tutmaması, kuru tutması, düzenli alınacak ılık duşlar hastanın çoğu zaman ağrısının giderilmesine yardımcı olacaktır.
Doğum sırasında ve doğum sonrasında ağrının kontrolünde hastanın hekimi anlayışlı ise, sağlık ekibi kişiyi yakından destekliyorsa, başına geleceklerle ilgili her konuda detaylı bir şekilde bilgilendiriyorsa, ailesinde de eşi ve akrabaları yanındaysa ve onu destekliyorlarsa hastanın ağrı kontrolü çok çok daha kolay olacak, lohusalık dönemi daha rahat geçecektir.
Ağrının kontrolünün kadın doğum uzmanları için en önemli yönü, annenin bebeğine çabuk adapte olmasını ve bir an önce emzirmeye ve bebek bakımına başlamasını sağlamaktır. İyi bir ağrı kontrolü de hem hekimin hem de sağlık ekibinin en önemli görevidir.
Doğum sonrası göğüs ağrısı için yapılabilecekler
Bu dönemde memelerin aşırı sütle dolmasına bağlı olarak meme angorjmanı dediğimiz durum da yeni annenin ağrı sebeplerinden biridir. Annenin sakin olması, ılık bir duş alarak göğüs çevresini rahatlatması, meme ucuna bakım için verilen kremleri düzenli bir şekilde uygulaması, bebeği doğru emzirme teknikleri ile emzirmeye çalışması çoğu zaman sorunları çözecektir.
Eğer memenin aşırı dolması söz konusu ise mutlaka bir süt pompası ile memenin boşaltılması, ağrı kesici kullanılması çoğu zaman problemleri giderecektir.
Eğer geçmeyen bir kızarlıklık, yüksek ateş söz konusu ise mutlaka hekime bilgi verilerek gereken tedavinin erken dönemde alınması daha ileri meme iltihabı, mastit, meme apsesi gibi daha komplike durumların gelişmesini önleyecektir.
Normal Doğum Sonrası Emzirme Döneminde Meme Dokusunda Ağrı
Doğum sonrası göğüs ağrısı için yapılabilecekler
Bu dönemde memelerin aşırı sütle dolmasına bağlı olarak meme angorjmanı dediğimiz durum da yeni annenin ağrı sebeplerinden biridir. Annenin sakin olması, ılık bir duş alarak göğüs çevresini rahatlatması, meme ucuna bakım için verilen kremleri düzenli bir şekilde uygulaması, bebeği doğru emzirme teknikleri ile emzirmeye çalışması çoğu zaman sorunları çözecektir.
Eğer memenin aşırı dolması söz konusu ise mutlaka bir süt pompası ile memenin boşaltılması, ağrı kesici kullanılması çoğu zaman problemleri giderecektir.
Eğer geçmeyen bir kızarıklık, yüksek ateş söz konusu ise mutlaka hekime bilgi verilerek gereken tedavinin erken dönemde alınması daha ileri meme iltihabı, mastit, meme apsesi gibi daha komplike durumların gelişmesini önleyecektir.
