Menopoz !.

 Kelime anlamı olarak son görülen adet kanaması anlamına gelir. Pratik olarak ise kadının üreme çağının sona ermesi adet kanamalarının kalıcı olarak kesilmesi demektir.

Menopoz bir hastalık değildir, doğal biyolojik bir süreçtir. Doğal bir süreç olduğu halde menopoz uyku düzeninizi bozabilir, endirekt olarak ta olsa enerjinizi tüketebilir, melankolik düşüncelerin belirmesine neden olabilir. Hormonal değişiklikler menopozda yaşanan fiziksel belirtilere neden olurken, menopoz dönemi ile ilgili kazanılmış çeşitli ön yargılar ruhsal sıkıntıların temel nedenini oluşturur.

Bir kere şu bilinmelidir ki: menopoz hayatın sonu demek değildir, en az bu güne kadar yaşamız olduğunuz süre kadar bir zaman önünüzde durmaktadır. Menopoz kadınlığın ve cinselliğin sonu anlamına hiç gelmez ve hatta pek çok kadın bu dönemde adet kanaması olmaması ve gebelik riskinin ortadan kalkmasını rahatlatıcı bir unsur olarak değerlendirir.

Menopozun kendisi bir hastalık olmamakla beraber, eğer çeşitli rahatsızlıklar hissediyorsanız tedavi için doktorunuza başvurmak konusunda tereddüt etmemelisiniz.

Belirtiler
Menopoz genelde aniden gerçekleşen bir olay değildir ve öncesinde bir takım işaretler görülür. Ülkemizde ortalama menopoz yaşı 48 dir. Bir kadın bir yıl süre ile adet görmediğinde genel olarak menopoza girmiş kabul edilir.

Fakat bu süreç öncesinde genelde aşağıdaki bulgu ve belirtiler ortaya çıkar.
• Düzensiz adet kanamaları
• Vajinal kuruluk
• Sıcak basmaları
• Uyku bozuklukları
• Gebe kalma kabiliyetinde azalma
• Ruhsal dalgalanmalar
• Karında yağlanma
• Saçlarda seyrekleşme
• Meme dolgunluğunun azalması

Nedenler

Menopoz süreci yumurtalıklarınızın doğal olarak daha az östrojen ve progesteron salgılamaya başlaması ile başlar. Bu süreç 30 lu yaşların ikinci yarısında başlar her ay daha az sayıda yumurta hücresi olgunlaşmaya başlar ve yumurtlama sürecinde düzensizlikler olmaya başlar. Normalde yumurtlamadan sonra gerçekleşen progesteron hormonu zirvesi daha düşük değerlerde gerçekleşmeye başlar ve muhtemelen hormonlardaki bu değişiklikler nedeni ile gebe kalma kabiliyetiniz azalmaya başlar.

Bu değişiklikler 40 lı yaşlarda daha belirgin hale gelir. Adetleriniz daha kısa veya daha uzun ; kan kaybınız daha fazla veya daha az olmaya başlar. Günün birinde yumurtalıklarınızda artık hiç yumurta kalmadığında ise adetleriniz tamamen kesilir. Son adet kanamanıza kadar (yani menopoza kadar) düzenli adet olmak çok az sayıda kadında görülür, genelde süreç biraz önce anlatıldığı şekilde bir dizi düzensizliği takip eder. Ne yazık ki hangi adetinizin son adetiniz olacağını önceden bilmek mümkün olamamaktadır.

Resmi tanıma göre menopoz teşhisinizin kesinleşmesi için son gördüğünüz adetten sonra 12 ay geçmesi ve bu süre içinde adet olmamanız gerekir. Menopoza yaklaştığınız bu son aylarda, zor olmakla beraber yine de gebe kalabilirsiniz. Bu yüzden dikkatli olmanız gerekir.

Bu süreç biraz önce anlatıldığı gibi uzun süren bir süreçtir ve genel olarak iki döneme ayrılır.

Perimenopoz: bu dönemde halen adet olmaktasınızdır fakat menopoz işaretleri başlamıştır. Hormon seviyeleriniz düzensiz olarak inip çıkar. Sıcak basmaları yaşayabilirsiniz. Bu dönem 4-5 yıl ve hatta daha uzun sürebilir.

Postmenopoz: Son adetinizin üzerinden 12 ay geçtiğinde artık postmenopoz dönemine girmiş olursunuz. Yumurtalıklarınız giderek daha az östrojen ve progesteron üretirler ve yumurtlama olayı gerçekleşmez. Risk faktörleri Menopoz doğal bir süreç olmakla beraber, bazı cerrahi ve tıbbi tedaviler menopozun beklenenden önce gerçekleşmesine neden olabilir. Histerektomi: bu operasyonda sadece rahminiz alınır, yumurtalıklar yerinde kalır. Adet görmezsiniz fakat yumurtalıklarınızdan yumurta atılmaya ve dolayısı ile östrojen ve progesteron salgılanmaya devam eder.

Fakat rahim ve yumurtalıklarınızın birlikte alındığı total abdominal histerektomi + bilateral salpingooferektomi (TAH+BSO) ameliyatında perimenopozal dönemi yaşamadan direkt olarak menopoza girersiniz. Adetleriniz kesilir ve sıcak basması gibi belirtiler derhal başlar. Kemoterapi ve radyoterapi: bu kanser tedavi metotları menopozu başlatabilir. Tedavi sırasında veya tedaviden sonraki üç-altı ay içinde sıcak basması gibi belirtiler başlayabilir.

Erken menopoz ( prematür over yetmezliği): kadınların yaklaşık %1 i 40 yaşından önce menopoza girer. Genetik veya otoimmün ( bağışıklık sisteminin kontrolden çıkıp yumurtalıkları tahrip etmesi) nedenler ile gerçekleşebilirse de genelde bir neden bulunamaz. Ne zaman tıbbi destek almalısınız Perimenopoz ve postmenopoz döneminde hem koruyucu sağlık önlemlerinin alınabilmesi hem de oluşabilecek sağlık problemlerinin tedavi edilebilmesi için doktorunuzu görmeniz gerekir. Menopoz öncesi dönemde bir adet periyodunuz gerçekleşmedi ise mutlaka doktorunuzla görüşüp gebe olmadığınızdan emin olmalısınız. Bu dönemde gebe kalmak zorlaşmışta olsa imkansız değildir. Menopoz sonrası dönemde ise oluşabilecek bir vajinal kanama durumunda mutlaka doktorunuzla görüşmeniz gerekir. Bu hiçbir şekilde ihmal edilmemesi gereken bir belirtidir ve altta yatan başka bir rahatsızlığın olmadığı mutlaka gösterilmelidir.

Testler ve teşhis: Oluşan belirti ve işaretler pek çok kadında menopoza geçiş döneminin başladığını hissettirmek için yeterlidir. Eğer adetleriniz düzensiz oluyor ve sıcak basmaları yaşıyorsanız doktorunuzla görüşünüz, bazı durumlarda ilave tetkikler gerekli olabilir. Doktorunuz FSH ve östrojen (estradiol) hormonlarınızın seviyelerini ölçmek isteyebilir. Menopoz yaklaştıkça FSH seviyeleri giderek yükselirken estradiol seviyeleri giderek düşer. Bu arada doktorunuz TSH (tiroit stimülan hormon) isimli hormonunuzu da ölçmek isteyebilir. Bu hormonun yüksek seviyelerde olması hipotiroidism anlamına gelir. Yani tiroit beziniz az çalışıyor anlamındadır; bu hastalık durumunda da aynı menopozdakine benzer belirtiler ortaya çıkabilir. Komplikasyonlar Bazı kronik rahatsızlıklar menopoz sonrası dönemde çıkma eğilimindedir. Aşağıda anlatılan rahatsızlıklar konusunda haberdar olursanız erken dönmede önlem alma şansınız olacaktır. Kardiyovasküler hastalıklar: östrojen seviyelerinin düşmeye başlaması kardiyovasküler hastalık riskinizi artırır. Kalp hastalıkları erkeklerde olduğu kadar kadınlarda da başta gelen ölüm nedenlerindendir. Kalp hastalığı riskinizi azaltmak için sigarayı bırakmalı, kan basıncınızı düşürmelisiniz. Aerobik egzersiz yapmanız ve doymuş yağlardan fakir bir diyete girmeniz, meyve sebze ve tam tahıllardan zengin bir diyet uygulamanız risklerinizi azaltmak konusunda size yardımcı olacaktır.

Osteoporoz. Menopozdan sonraki ilk birkaç yılda kemik yoğunluğuz hızlı n-bir şekilde azalabilir ve bu da osteoporoz riskinizin artması demektir. Osteoporoz gelişmesi durumunda kemikleriniz daha kolay kırılabilir hale gelecektir, özellikle kalça, el bileği ve omurga kırıkları kolayca gelişecektir. Buna engel olabilmek için günde 1200-1500 mg kadar kalsiyum ve 800 ünite kadar da D vitamini almanız ve düzenli olarak egzersiz yapmanız yerinde olacaktır. Yürüme ve jogging gibi egzersizler kemiklerinizi korumak konusunda size yardımcı olacaktır. İdrar kaçırma. Vajina ve üretra (idrarı mesaneden dışarı taşıyan borucuk) etrafındaki dokuların esnekliğini yitirmesi sık idrara çıkma isteği oluşmasına, engellemez idrar yapma isteği oluşmasına ve istemsiz idrar kaçırmanıza neden olabilir. İdrar kaçırmanın gülme, öksürme, hapşırma gibi durumlarda ortaya çıkmasına stres inkontinans adı verilmektedir. Kilo artışı. Menopoz döneminde çoğu kadında kilo artış görülür. Bunu engellemek için günlük alımını 200-400 kalori kadar azaltmanız yerinde olacaktır.

Tedavi ve ilaçlar
Menopozun kendisi tedavi gerektiren bir durum değildir. Tedaviler sizde oluşan belirtileri gidermeye ve bu süreçte ortaya çıkabilecek bazı kronik rahatsızlıkları engellemeye veya en azından şiddetlerini azaltmaya yöneliktir.

Tedavi seçeneklerinin başlıcaları aşağıdadır

Hormon tedavisi: menopoz döneminde görülen sıcak basmalarını engellemede en etkili yol östrojen tedavisidir. Sizin sağlık durumunuz, ailenizin sağlık öyküsüne göre gerekli en düşük dozda doktorunuz tarfından verilecektir.

Düşük dozlu antidepresanlar: SSRI grubundan anti depresan ilaçlar (Venlafaxine, fluoxetine, paroxetine , citalopram, sertraline ) menopoz döneminde görülen sıcak basmalarını engellemede kullanılabilirler.

Gabapentin (Neurontin). Nöropati ve epilepsi tedavisinde kullanılan bu ilaç sıcak basmalarını önemli derecede azaltmaktadır.

Clonidine : hap şeklinde veya flaster şeklinde kullanılan bir tansiyon ilacıdır ve sıcak basmalarını önemli derecede azaltmaktadır. Fakat can sıkıcı yan etkileri fazla olan bir ilaçtır.

Bifosfonatlar: alendronate (Fosamax), risedronate (Actonel) ve ibandronate (Boniva) gibi ilaçlar osteoporozu önleme ve tedavi amacı ile kullanılmaktadır. Menopoz döneminde kadınlarda görülen osteoporozun tedavisinde kullanılan temel ilaçlardır.

Selektif östrojen reseptör modülatörleri (SERMler): östrojenin bazı olumsuz etkilerini göstermeden kemikler üzerinde olumlu etkileri olan ilaçlardır. Raloxifene bu gruptan bir ilaçtır.

Vajinal östrojen: vajinal kuruluğu gidermek için tablet,krem, halka şeklinde östrojen preperatları kullanılabilir. Böyle bir tedavide kana az miktarda östrojen geçer, tedavi genelde sadece vajinal kuruluğu gidermeye yarar böylece idrarla ilgili belirtiler ve cinsel ilişkide yaşanan sıkıntılar azaltılabilir.

Yaşam tarzınızı değiştirin Menopozla ilgili belirtilerin çoğu geçicidir ve alacağınız bazı önlemler şikâyetlerinizi azaltabilir. Sıcak basmalarını kontrol edin: düzenli egzersiz yapın, kat kat giyinerek gerektiğinde çıkaracağınız kıyafetlerle vücut sıcaklığınızı ayarlayın. Baharatlı yiyecekler, alkol gibi tetikliyecilerin alımını kontrol ederek sıcak basmalarını kontrol altına almaya çalışın.

Vajinal rahatsızlık hissini azaltın: bunun için su esaslı kayganlaştırıcılar kullanabilirsiniz (Replens ), bu arada cinsel olarak aktif kalmanızda vajinanın sağlıklı kalmasına yardımcı olacaktır. Uykunuzu optimize edin: kafeinden uzak durun, egzersizlerinizi gündüz saatlerinde yapın, yatma saatine yakın egzersiz yapmayın. Pelvis (leğen kemiği) tabanındaki kaslarınızı güçlendirin: Kegel egzersizleri yaparak idrar kaçırma şikâyetlerini azaltabilirsiniz. Bu egzersizin yapılış tekniğini doktorunuzdan öğrenebilirsiniz.

İyi beslenin: dengeli beslenin sebze, meyve ve tam tahıllı ürünleri bolca tüketin. Yağ ve şeker tüketimini sınırlı tutun. Günde 1200-1500 mg kalsiyum ve 800 IU D vitaminini günlük olarak almaya çalışın. Gerektiğinde doktorunuz bu konuda size yol gösterebilir. Sigara içmeyin. sigara kalp ve damar hastalıkları , inme (felç),osteoporoz ve bazı kanserlere yakalanma riskinizi artırır. Sigara menopoza girme yaşınızı erkene çekerken sıcak basması şikâyetlerinizi de artırır.

Düzenli egzersiz yapın. Her gün yapacağınız en az 30 dakikalık orta yoğunlukta egzersiz sizi kardiyovasküler hastalıklar, diyabet ve osteoporoz gibi rahatsızlıklardan koruyacaktır. Egzersiz yapmanız stresinizin azalması konusunda da size yardımcı olacaktır.

Düzenli check-up yaptırın. Doktorunuzla konuşarak mamografi, Pap test, kolesterol ve lipit seviyeleri ve diğer testlerinizi periyodik olarak yaptırınız. alternatif tıp uygulamaları Menopoz döneminizde kullanılan ve faydalı olduğu söylenen bir dizi ürünü çeşitli kaynaklardan duymuş olabilirsiniz.

Fitoöstrojenler. Östrojen benzeri etki yapan bu maddeler bazı gıdalarda bulunmaktadır. İsoflavon ve lignanlar olmak üzere iki grup fitoöstrojen bulunmaktadır. İsoflavonlar soya fasulyesi ve nohut ve diğer baklagillerde bulunur. Lignanlar ise keten tohumu,tam tahıllı ürünler, bazı meyve ve sebzelerde bulunur. Fitoestrojenler Japonya ve Çindeki kadınlarda menopoz semptomlarının daha hafif olduğunu , osteoporoz ve kalp hastalıklarının daha az görüldüğünü gözlediklerinde fitoöstrojenlerle ilgilenmeye başlamışlardır. Fakat yapılan çalışmaların çoğunda fitoöstrojenlerin menopozla ilgili şikayetleri gidermekte etkili olmadığı yönünde bulgulara ulaşılmıştır. İsoflavonlar zayıf östrojen benzeri etki gösterdikleri için bazı kanser türleri açısından kullanımları riskli olabilir. Bu yüzden bu tip ilaçları veya gıda katkılarını kullanmazdan önce doktorunuza danışınız. İsoflavon içeren gıdaların ölçülü miktarda tüketilmesinin ise emniyetli olduğu genel olarak kabul edilmektedir. Bu konu ile son olarak söylenebilecek söz şudur: fitoöstrojenler de östrojendir ve etkili dozda alındığında diğer östrojenlerin potansiyel risklerini göstermemelerini beklemek doğru olmaz.

E vitamini. Bazı kadınlarda E vitamini hafif derecede olan sıcak basmalarını engelleyebilmektedir. Fakat bu vitaminin günde 400 üniteden fazla alınması emniyetli değildir. Black Cohosh ( Siyah yılan kökü ) : Avrupa ve Amerika da uzun yıllardır menopoz şikayetlerini tedavi için kullanılmaktadır. Emniyeti konusunda bir problem olmamakla beraber etkinliği tartışmalıdır.

Yukarıda anlatılanların dışında pek çok bitkisel ilacın ( dong quai, meyan kökü, chasteberry, evening primrose oil[eşek otu] , wild yam[hint yer elması] )pazarlandığını görmüş ve hatta kullanmış olabilirsiniz. Fakat bu ürünlerin etki ve güvenilirlikleri kanıtlanmamıştır. Bu tip ürünlerin kullanmakta olduğunuz diğer ürünlerle de etkileşime girebileceğini de unutmayınız ve kullanmadan önce doktorunuzla konuşunuz.