Mesleğe ilk başladığımdan beri, beni en çok hayrete düşüren konulardan birisidir bu. Birşeyler olmuş ve insanlarımızda bu önemli grup ilaçlara karşı bir korku hatta bir tepki gelişmiş. Oysa tıp eğitiminde belki de üzerinde en çok durulan, etkileri yan etkileri, mekanizması ve moleküler özellikleriyle her açıdan hekimlerin zihinlerine işlenen bu ilacı kullanırken bu kadar tedirgin olmak gerçekten gerekiyor mu, çok emin değilim.
Steroidler, yani kortizon, antibiyotikler gibi hemen hemen tüm branşlar tarafından ihtiyaç duyulan bir gruptur. Yani tüm branşlarda, bu ilaçlara ihtiyaç vardır, hatta fazlasıyla vardır. Sadece romatoloji ya da fizik tedavi polikliniğinde karşılaşmazsınız bu ilaçla. Astımlıysanız, bu kortizonu içinize muhtemelen çekiyorsunuzdur. Dermatoloji polikliniğinden çıkan hastalardan rastgele hastaları seçerseniz, bir çoğunun reçetelerinde bulursunuz kortizonlu kremleri. Kortizonlu göz damlaların önemini göz hekimlerine bir danışalım. Dediğim gibi her branş bu ilaçları kullanıyor. Peki nedir insanlarımızı bu kadar değerli bir ilaçtan soğutan şey? Tabi ki yan etkileri.
Osteonekroz, kan şekerinin artması, tansiyonda yükselme, kemik erimesi, ülser, biraz daha zorlarsak steroid psikozu, ve bunun gibi her sistemi ilgilendirebilecek yan etkiler. Kortizon fobisinin bu yan etkilerden herhangi birisinden kaynaklandığını düşünüyorsanız, sanırım yanılıyorsunuz. Zira klinikte edindiğim tecrübeler, en çok kilo aldırma etkisinden korkulduğunu gösteriyor. Bir ikincisi ise kıllanma artışı. İnsanların önceliklerinin ne olacağına karar veremeyiz ama kulağa ilginç geliyor kanımca.
Sevgili okurlar, bir ilacın yan etkisini çok olması, o ilacı çok tehlikeli olduğu anlamına gelmez. Hatta bir çok yan etki sıralanıyorsa muhtemelen üzerinde bir çok bilimsel araştırma yapılmış demektir. Bu da ilacın değerini arttırır. Çalışmalar sırasında ortaya çıkan yan etkiler, nadir olarak görülüyor olsa da ilacın prospektusuna girer. Burada sormamız gereken konu şudur. Bir ilacı alırken o ilaç bize yan etkilerini göze alacak kadar fayda sağlayacak mı. Ayrıca bir ilacın yan etkisi hangi dozda ortaya çıkar, onu da bir düşünmek lazım. Mesela, çok güvenilir olduğunu düşündüğümüz ve en sık kullanılan ilaçlardan olan parasetamol, belli bir dozdan sonra önemli karaciğer problemleri ortaya çıkarır, ama kimse bu ilacı kullanırken nedense tedirgin olmaz. Kortizon'nun da bazı yan etkileri doza bağımlıdır, yani belli bir dozdan sonra ortaya çıkar. Hatta bir çok yan etkisi, klinikte en sık kullanım şekli olan "kısa süreli düşük doz kullanım"larında pek ortaya çıkmaz. Bunun çok iyi anlaşılması gerekir.
Bir ilaç, bir ameliyat yada diğer herhangi bir tedavi yöntemi ile ilgili genelde ağzı yanmış olan hastaların feryatları duyulurken tedaviden fayda görenlerin ise genelde takdiri pek duyulmaz. Örneğin, herhangi bir tedavi yöntemini 100 kişiye uyguladınız, 95 kişi fayda gördü, 3 kişi faydalanmadı, 2 kişide ise yan etki gelişti. İşte bu iki kişinin feryadı 95 kişiyi bastırır. Ama unutmayalım ki, hastalar bu feryatta ne kadar haklı iseler de, tedavi yöntemini de bu kadar karalamamak gerekir.
Her ilaç vucuda dışarıdan verilen bir maddedir, ve altın kural her ilaç vucuda zarar verir. Hekiminiz size bir ilacı reçete ediyorsa, bunu ilacın sizin üzerinizde kar-zarar oranını düşünerek yapar. Bu tüm ilaçlar için geçerlidir. Birisinde ortaya çıkan yan etkinin sizde de mutlaka görüleceğini düşünmek son derece yanlıştır. Ama çevrenizde bir çok hasta da ortaya çıkmamış olan yan etkilerin siz de görülme ihtimalinin de olduğunu bilmeniz gerekir. Bir polikliniğe girip ilaç tedavisini kabul ettiğiniz anda yan etkilerini de göze aldınız demektir.
Demem odur ki, kortizon korkulacak bir ilaç değildir, sadece dikkatli kullanılması yeterlidir. Çok değerlidir, Değerli olana değerini verelim. Gülü sevelim, ama dikkatli olursak dikenine katlanmak zorunda da kalmayız.
Sevgiyle kalın.
