KISIRLIK (İNFERTİLİTE)
Düzenli cinsel ilişkiye rağmen 1 yıl içinde gebelik olmamasına kısırlık denilebilir. Kadın yaşı 35'in üzerinde ise veya bilinen bir patoloji varsa (adet gecikmesi, geçirilmiş jinekolojik ameliyatlar vb.) araştırmalar daha erken başlatılır. Gebelik olabilmesi için haftada 2-3 cinsel birleşme yeterlidir.
KISIRLIĞIN ARAŞTIRILMASI İlk gereken test erkekte semen analizidir ve 2 ay aralıkla en az iki defa tekrarlanmalıdır. Bu çok kolay bir işlemdir. Erkek 4 gün cinsel perhiz yapar yani cinsel ilişkide bulunmaz, ardından güvenilir bir laboratuara gider ve sperm verir. Laboratuvar koşullarında bu spermin yapısı ve morfolojisi incelenir. Spermiogramda normalde 1 santimetreküpte 20 milyon veya üzeri sperm olmalıdır. Sperm sayısı normalse normospermi, azalmışsa oligospermi, hiç sperm yoksa azospermi denir. Semen analizi normal ise erkeğin muayenesine gerek yoktur. Kadında ilk önce yumurtalık kapasitesi araştırılır. Bunun için vajinal ultroson ile yumurtalıklardaki primordial foliküller ( follikül kistleri) sayılır. İki yumurtalıkta toplam 6 taneden az primordial folikül varsa yumurtalık kapasitesi azalmış demektir. Kadınlar da yumurtalık kapasitesi 37 yaşından itibaren azalmaya başlar ve 44 yaşından sonra kadının doğurganlığı azalır. Ailesinde erken menopoz olan kadınlarda, daha önce yumurtalıklarından kist aldırmış olan kadınlarda( endometriosis vb.) tek yumurtalığı alınmış olanlarda, genç kısır çiftlerde ve tekrarlayan düşükleri olanlarda yumurtalık kapasitesi daha erken azalır. Daha sonra kadında yumurtlama araştırılır. Bu amaçla adetin 19-21. günleri arasında progesteron istenir. Ultrason ile yumurta takipleri yapılır veya idrarda LH ölçülür. Düzenli adet gören kadınların %95'i normal olarak yumurtlarlar. Semen analizi, yumurtlaması ve yumurtalık kapasitesi normal olan çiftlerde kadının tüplerinin açık olup olmadığı araştırılır. Bunun için rahim- tüp filmi (HSG-histerosalpingografi) çekilir. İşlem adetinin bitiminden hemen sonra yapılır. Bu şekilde rahim içi daha iyi görülür ve çok erken bir gebelik olasılığı ortadan kaldırılır. HSG ile kavitedeki patolojiler ve tüplerin açık olup olmadığı , kapalı ise hangi seviyede kapalı oldukları anlaşılabilir. HSG ile karın içindeki yapışıklıkları ve bunların şiddetini anlama olasılığı azdır. HSG tüplerin açık olup olmadıkları hakkında bilgi verdiği halde tüplerin işlevi hakkında bilgi vermez. Öyküsünde ve muayenesinde herhangi bir patolojik bulgu bulunamayan kadınlarda laparoskopi (ışıklı bir teleskop ile karın içinin gözlenmesi) yapılabilir. Laparoskopinin günümüzde kısırlık tanısında kullanımı oldukça azalmıştır.
Erkek kısırlığının nedenleri :
-Hormonal etkenler: Beyinden salgılanan bazı hormonlar sperm yapımına etki eder, bu hormonların salgısı yeterli olamayabilir.
-Metabolik sebepler (diyabet )
-Psikoseksül bozukluklar (cinsel ilişki bozukluğuna yol açtığı için)
-Derin bir prostat ve batın ameliyatı nedeniyle spermin geçtiği yolarda olan tıkanıklıklar ve kesikler.
-İlaca bağlı sebepler: Bazı ilaçlar geriye boşalma yapar. Anti-depresan tarzı ilaçların bir çoğu ve bazı tansiyon ilaçları kısırlığa neden olur.
-Genetik anomaliler ve bunlara bağlı bozukluklar: Klingelter sendromunda hastanın kadın gibi göğüsleri büyüktür, saçları uzar penis ve testisleri vardır ama spermi yoktur. Bu durum şekil olarak da çıplak gözle anlaşılabilir. Genetik araştırmada anomali anlaşılır. Yine genetik nedenlerle testiste sperm üreten doku hücreler bulunmayabilir ,bu durum da önemli bir kısırlık sebebidir.
-Testisin karın içinde olması
-Ergenlik sonrası geçirilen kabakulak
-Aşırı sıcaklık : Spermi etkiler. Fırıncıların, cam işleyenlerin, sürekli oturan şoförlerin sperminde mutlaka düşüklük olur. Kişi bir süre sıcak ortamdan uzaklaştığı zaman spermleri normale döner.
-Kemoterapi geçirmiş olmak: Bu nedenle kemoterapi öncesinde sperm dondurulur . Kemoterapiden uzun bir süre sonra sperm normal haline gelebilir.
-Radyasyona maruz kalmak kalıcı kısırlık nedeni olabilir.
-Varikosel: Varikosel ameliyatından sonra hücrelerin sayısında yüzde 66 oranında olumlu gelişme sağlanır.
-Torsiyon: (Testislerin ani bükülmesi). Bu durumda kişinin ağrısı, bulantı ve kusması olur. Bu durumda hasta hemen doktora gitmelidir. Gecikirse testiste beslenme bozukluğu meydana gelir ve alınması gerekebilir.
-Bağışıklık sistemine bağlı sorunlar: Vücut spermi yabancı madde olarak kabul edebilir. Bu durumda spermde yapışıklıklar meydana gelebilir. Spermin hareket kabiliyeti bozulur.
-Epdidime ait nedenler: Testiste meydana gelen sperm, epididimde birikir olgunlaşır sonra da taşınır. Epididimin olmayışı , tıkalı oluşu veya iltihaplanmış olması ve ya enfeksiyon sonrası kanalların tıkanması kısırlık nedeni olabilir.
-Kanalların bağlı olması: İsteyerek bebek olmasın diye spermin geçtiği kanallar bağlanmış ise tekrar bir ameliyatla açılabilir.
-Sigara : E rkekte spermin yapısını kadında da yumurtlamayı etkiler, sigara bırakıldıktan sonra spermin yapısında düzelmeler izlenir.
-Alkol : Erkekte sertleşme sorunu yapar. Ayrıca spermin hareketliliğini etkiler.
-Şişmanlık : Erkekte ve kadında aşırı şişmanlık cinsel ilişkiyi önleyebileceği için kısırlığa yol açabilir. Hormonal bozukluklardan kaynaklanan şişmanlık fizyolojik olarak kısırlığı ortaya çıkarabilir.
Erkeğe ait kısırlık nedenleri arasında en önemli 3 tanesi şunlardır:
1. Spermde sayı, hareket ve yapı bozuklukları (oligospermi, idiopatik oligoasthenoteratospermi)
2. Menide hiç sperm olmaması (azospermi)
3. Testislerden kirli kanı taşıyan damarların genişlemesi (varikosel)
