İnfertilite ( kısırlık ) ve tüp bebek uygulama aşamaları
Bir çift, hiçbir doğum kontrol yöntemi kullanmadan yeterli sıklıkta (haftada 2-4 kez) cinsel ilişkiye giriyor ve 1 yıllık süre içinde gebelik oluşmuyorsa bu durum infertilite ( kısırlık ) olarak adlandırılır. Tüm çiftlerin yaklaşık yüzde 15’i bu grupta yer alır. Kadına, erkeğe, ya da her ikisine ait sebepler bu sağlık problemine yol açabilirler.
Kadına ve erkeğe bağlı sebepler eşit olup her biri yaklaşık % 40 civarındadır. Her iki tarafta sorun saptanan bir grup ta vardır. Bir grup çiftte ise yapılan incelemelere rağmen herhangi bir neden saptanamaz. İnfertil ( kısır) çiftlerin % 15’i bu grupta yer alır ve ‘sebebi açıklanamayan infertilite’den bahsedilir.
Genel olarak infertilite sebepleri:
* Kadın veya erkekte anatomik problemler: Örneğin, geçirilmiş enfeksiyonlara bağlı olarak tüplerin kapalı olması, rahmin doğumsal şekil bozuklukları, myomlar, erkekte sperm ileten kanalların yokluğu vb.
* Yumurtlama bozuklukları: Polikistik over sendromu vb.
* Hormonal ve metabolik sebepler: Tedavi edilmemiş guatr, kontrol altında olmayan şeker hastalığı vb.
* Erkeğe ait sebepler: Sperm sayısı ve hareket azlığı, şekil bozukluğu. Hiç sperm çıkmaması.
* Genetik sebepler
* İlişkiye girememe: Vaginismus, ereksiyon ya da boşalma problemleri.
* Endometriozis ve çikolata kistleri olarak tanımlanabilir.
Yukarıda bahsettiğimiz bir yıllık süre geçmesine rağmen gebelik oluşmazsa, çift bir infertilite ( kısırlık ) uzmanına başvurmalıdır. Fakat kadın yaşı 35’in üzerindeyse 6 ay, 40’ın üzerindeyse 3 aylık sürecin ardından doktora başvurulması uygundur. İlk muayenede çiftin kapsamlı tıbbi sorgulaması yapılır, kadın genital organları ultrason ile değerlendirilir, gerekli olan tetkikler (örneğin sperm analizi) istenir.
İlk değerlendirmenin ardından, hangi tedavi yönteminin uygulanacağı, nasıl bir hazırlık yapılacağı kararlaştırılır ve tedavi sürecine geçilir.
ÇİFTLERİN İLK İNFERTİLİTE MUAYENESİ
Doktorla ilk görüşme tedavi sürecinin en önemli basamaklarından biridir. Kliniğe gelirken, o zamana kadar yapılmış olan tüm tetkiklerinizi, varsa rahim filminizi, geçirilmiş operasyonlara ya da önceki infertilite tedavilerinize ait raporları, başka bir hastalığınız varsa (örneğin kalp hastalığı, diyabet) durumunuzu gösteren tıbbi raporları beraberinizde getiriniz.
İlk muayene için adetinizin belli bir gününde olmanız gerekmez, herhangi bir günde bu değerlendirme yapılabilir.
Doktorunuz öncelikle tıbbi geçmişiniz ve varsa geçmişteki infertilite tedavileri veya gebelikler ile ilgili detaylı sorular sorarak sizi tanımaya çalışacaktır. Tetkikleriniz, filmleriniz, raporlarınız incelenecek ve dosyanıza kaydedilecektir.
Sonrasında detaylı jinekolojik muayene ve ultrasonografi yapılır ve son 1 yıl içinde yapılmamışsa Smear testi alınır.
Bu aşamada ek testlere ihtiyaç duyulursa istenecektir. Gerekli ise genetik uzmanı, ürolog, embriyolog, klinik psikolog, beslenme ve metabolizma uzmanı, akupunktur uzmanı görüşmeleriniz planlanarak, durumunuz ilgili uzmanlarla birlikte değerlendirilecektir.
Sonuçta size uygun olan tedavi basamağı - tedavisiz bir süre daha beklemek, yumurtlama tedavisi, aşılama tedavisi, tüp bebek- seçilecek ve uygun zamanda, uygun teknikle uygulanacaktır.
Tüp Bebek (IVF)
Tüp Bebek(IVF); anne adayının yumurtalıklarından toplanan yumurtalarla, baba adayından alınan spermlerin laboratuvarda birleştirilerek döllenmesi ve elde edilen embriyoların tekrar anne rahimine yerleştirilmesi işlemidir. IVF bir yardımcı üreme tekniğidir.
Tedavinin başlıca 5 aşaması vardır:
1. Yumurtaların geliştirilmesi ve olgunlaşması
2. Yumurtaların toplanma zamanının ayarlanması
3. Yumurtaların toplanması
4. Yumurtaların laboratuvarda spermle birleştirilmesi(döllenme)
5. Oluşan embriyoların anne rahmine yerleştirilmesi
İlaç tedavisi
Yumurtalıklardan fazla sayıda yumurta gelişimini sağlamak için çeşitli ilaçlar kullanılmaktadır. Çünkü; genelde kadınlarda bir siklus süresinde sadece bir yumurta gelişir. IVF tedavisinde ne kadar çok yumurta geliştirilebilirse başarı şansı o oranda artmaktadır. Yumurta gelişimini uyarmak için, adet döneminin 2. veya 3. günü başlanılarak 9-12 gün sure, Klomifen sitrat(Klomen, Gonafen), Human Menapozal Globulin(HMG), Gonal F, Puregon gibi ilaçlar kullanılır. Bunların öncesinde veya birlikte yumurtalıklar üzerindeki beynin baskısını ortadan kaldırmak için Lucrin, Supracur, Cetrodite gibi ilaçlardan biri tercih edilir.
Yumurta gelişiminin takibi
Yumurtalar, folikül adı verilen küçük kistler içerisinde gelişir. Bu foliküller, büyümeleri ile orantılı estradiol hormonu salgılarlar. Folikül içindeki yumurtanın görülmesi mümkün değildir, ancak ultrasonografi ile foliküllerin büyümesi takip edilebilir.
Kan testi
Siklusun belli günlerinde estradiol hormonu bakılarak yumurtaların gelişimi takip edilir. Yumurtlama yaklaştıkça bu hormona bakılma sıklığı artar.
Ultrasonografi
Foliküllerin gelişimi, sayısı, hastaya vajinal ultrasonografi yapılarak takip edilir. Toplanan yumurta sayısı ultrasonografide görülen miktardan farklı olabilir.
Yumurtaların toplanma zamanı
Ultrasonografi altında, HCG (yumurta çatlamasını sağlayan ilaç) enjeksiyonunu takiben 35. saatte yumurtalar toplanır. Kanda estradiol hormonu ölçümü ile foliküllerin büyüklüğü ve sayısı yumurta toplama zamanının belirlenmesinde önemlidir.
hCG enjeksiyonu
Human koryonik globulin(hCG; pregnyl, profasi), yumurtaların en son olgulaşmasını ve çatlamasını sağlayan LH hormonu etkisine sahiptir. Yumurta toplanmasına karar verilen zamandan 34 - 36 saat önce yapılır.
Yumurtaların toplanması
Yumurta toplama günü, çiftlerin mutlaka söylenen zamanda tüp bebek labaratuvarında bulunmaları gereklidir. İşleme gelmeden önceki gece hastanın saat 24:00'den sonra hiçbir şey yiyip içmemesi gereklidir. Genel aneztezi altında, ameliyathane şartlarında, transvajinal ultrasonografi yardımıyla, vajinal yoldan yumurtalıklara ulaşılıp yumurtalar toplanır. Foliküller ultrasonografide görüntülendikten sonra, iğne ile teker teker içlerine girilerek içerikleri özel solusyon içeren tüp içine aspire edilir. Bu tüp hızlıca mikroskop altında yumurtaları bulmak için hazır bekleyen embriyoloğa ulaştırılır. Toplanan yumurtalar inkübator adı verilen özel bir dolaba yerleştirilir. Bir çok hasta işlemden birkaç saat sonrasına kadar uyku hali, bulantı, kusmadan yakınabilir. Hasta kısa zamanda düzelir ve evine gidebilecek hale gelir. 2-3 gün kasıklarda adet ağrısına benzer bir ağrı hissedilebilir. Bununla birlikte sızıntı veya damla şeklinde hafif bir kanama olabilir. Bu tür ağrılar için Parol, Tamol, Vermidon gibi parasetamol içeren ilaçları kullanabilir.
Sperm alınması
Yumurta toplama zamanına karar verildiği gün, hastanın eşi de sperm alınması için kliniğe çağırılır. Yumurta toplama işlemi öncesinde 3 ila 5 günlük cinsel perhiz olması önemlidir. Spermler, masturbasyon aracılığı ile hastanın eşi için özel hazırlanmış odada alınır ve laboratuvarda bir işlemlerden geçirilerek en kaliteli spermler kullanılmak üzere seçilir.
Embriyoloji laboratuvarındaki işlemler
Bundan sonraki işlemler; hastaya tüp bebek veya mikroenjeksiyon yapılmasına göre birtakım farklılıklar göstermektedir.