Hipofiz bezinden salgılanan hormonlardan birisi olan büyüme hormonu (GH) çocukluktan belli bir yasa kadar vücudun belli boya – kiloya ve özelliğe ulaşmasını sağlar. Bu hormonun çocukluk-gelişme çağında eksikliği, yokluğu veya etkisizliği cücelik-kısa boyluluk denilen duruma yol açar.
15-20 yıl öncesine kadar büyüme hormonunun ergenlik döneminde boy büyümesi dışında fazla önemi olmadığına inanılırdı. Son yıllardaki çalışmalar ve araştırmalar erişkin dönemdeki büyüme hormonu eksikliğinin de birçok hastalığa, metabolik, hayat kalitesi ve hafıza açısından olumsuz durumlara yol açtığı ortaya konulmuştur.
Erişkinde GH Eksikliğinin Nedenleri ve Belirtileri:
Nedenler genellikle hipofizer yetmezliğe yol açan sebeplerle aynıdır. Kazalara bağlı kafa travması, spora bağlı kafa travması, geçirilen hipofiz ameliyatları sonrası, doğum sonrası aşırı kanamalara (sheehan sendromu) bağlı, hipofizde gelişen adenomlara bağlı yetmezlik yanında herhangi bir sebeplerin bulunmadığı (idyopatik) yetmezlikte olabilir. Yetmezlik sebebi bazı kişilerde çocuklukta başlayıp sonradan erişkinde de devam eden durumda olabilir.
Büyüme hormonu yetmezliği hipofiz bezinin diğer hormonlarına göre daha sık görülür ve ilk etkilenen hipofiz hormonlarındandır. Ancak belirtileri genellikle diğer hormon eksikliklerine bağlı belirtilerin yanında arka planda kalır ve akla gelmez ise başka hastalıklar ile karıştırılır.
Erişkinde GH eksikliğinin başlıca belirti ve bulguları:
-Halsizlik, yorgunluk, isteksizlik, hayattan zevk almama, uyku düzensizlikleri
-Kilo alma, vücut yağ kitlesinin artışı kas kitlesinin azalması
-Sosyal izalasyon, aşırı unutkanlık
-Egzersiz kapasitesinde azalma
-Uzun dönemde kemik erimesi, kırık riskinde artma
-Kan yağlarında yükselme, kalp hastalıklarına eğilimlerin artması
Bu ve benzeri şikayeti olan kişiler bir endokrinoloji uzmanına baş vurduğunda genellikle tetkikler (hormonal ve biyokimyasal incelemeler gerekirse hipofiz MR ve diğer hormon uyarı testleri) yapıldıktan sonra GH eksikliği teşhisi konulabilir. Ancak tanıda en önemli basamak nedene yönelik hikaye alınması ve erişkinde de GH eksikliğinin tedavi edilmesi gereken bir hastalık olduğunun bilinmesidir.
Tedavi:
Erişkinde GH tedavisi dünyada son 25 yıldır yapılmaktadır. Ülkemizde ise erişkin hastalarda ilk GH tedavisi 1998 de Erciyes Üniversitesinde uzmanlık eğitimi aldığım dönemde değerli hocam Prof. Dr. Fahrettin Keleştemur tarafından bana tez çalışması olarak verilmiştir. Sonrasında ülkemizde bu konuda duyarlı merkezlerde bu tedavi yaygınlaşmıştır. Uygun ve ağır GH eksikliği olan hastalara rekombinant-GH tedavisi uygulanabilir ve SGK kapsamındadır.
