Halk arasında şeker hastalığı olarak bilinen “diyabet”, tüm dünyada ve ülkemizde hızla artan bir toplum sağlığı sorunu haline gelmiştir. Ülkemizde diyabet sıklığı %15 düzeyine ulaşmıştır ve prediyabetik (gizli şeker) hastaları da dikkate alırsak, Türkiye’de her 5 kişiden 1’inde diyabet bulunmaktadır.
Diyabetin hastalıklı yaşam ve ölüm oranlarını belirgin artırmasındaki en önemli neden diyabet sonucu gelişen organ hasarlarıdır. Diyabet başlıca kalp-damar sistemini, böbreği, gözü ve sinir sistemini etkileyerek sağlımızın bozulmasına ve ölümlere neden olmaktadır.
Diyabete bağlı gelişen organ hasarları nelerdir?
Diyabete bağlı organ hasarları yıllar içinde yavaş yavaş geliştiği için tıbbi dilde‘diyabetin kronik komplikasyonları’ diye adlandırılır ve başlıca organ hasarları şunlardır:
Kardiyovasküler (kalp-damar) hastalıkları:
Diyabet koroner damar hastalığına bağlı kalp krizi riskini ve beyin damalarındaki tıkanmaya bağlı inme riskini 2-4 kat artırmaktadır. Kan şekerleri kontrol edilmeyen ve zamanında yeterli tedavi almayan diyabetik hastaların % 70 ‘i ne yazık ki kalp-damar hastalıkları nedeniyle kaybedilmektedir.
Diyabetik nefropati (böbrek hastalığı):
Diyabet dünyadaki en önemli kronik böbrek yetmezliği nedenidir ve dünyada diyaliz tedavisi gören hastaların yarısı diyabet nedeniyle böbreklerini kaybetmiştir.
Diyabetik Retinopati (göz hastalığı):
Kontrolsüz diyabet gözdeki küçük damarların yapısını bozarak ciddi görme kaybına neden olabilir ve diyabet dünyada körlüğe neden olan ilk üç hastalık içinde yer almaktadır.
Diyabetik nöropati (sinir sistemi tutulumu):
Kan şekeri yüksekliği uzun dönemde vücudumuzdaki tüm organlara giden sinir uçlarının yapısında bozukluklara yol açar. Diyabetik hastaların yarısından çoğunda diyabetik nöropati dediğimiz özellikle ayaklarda uyuşma, karıncalanma ve ağrıya neden olan problem ortaya çıkar. Bu durum hastanın hayat kalitesini ve uyku düzenini belirgin derecede bozar.
Diyabetik Ayak Ülserleri:
Gerek ayağa giden damarların diyabete bağlı daralması, gerekse de ayağın hissetmesini sağlayan sinirlerin diyabet soncu hasarlanması sonucu hastaların bir kısmında ayakta düzelmeyen yaralar ve ayak ülserleri görülebilir. Bu ülserlere zamanında müdahale edilmez ve kan şekerleri yeterli kontrol edilmez ise araya mikrobik enfeksiyonların da girmesiyle hastaların bir kısmı ayak parmağını veya ayağını kaybetmektedir.
Organ hasarları neden gelişir?
Diyabete bağlı organ hasarlarının en önemli nedeni, uzun süreli ve kontrolsüz kan şekeri yüksekliğinin dokuların yapıtaşı olan proteinlerin moleküler yapısını bozmasıdır.
Özellikle Hba1c (hemoglobin a1c; 3 aylık kan şekeri ortalaması) değeri yüksek olursa (8.5 değerinin üzeri) diyabete bağlı organ hasaları daha sık görülmektedir.
Kontrolsüz hipertansiyon (kan basıncı yüksekliği), kan yağı yüksekliği ve genetik yatkınlık da organ hasarındaki diğer faktörlerdir. Son yıllarda diyabetik hastaların uygunsuz tedavi edilmesi ve hastaların yeterli eğitilmemesi nedeniyle gelişen ani şeker düşmeleri (hipoglisemi) uzun süre devam ederse organ hasarı yapabileceği gösterilmiştir.
Diyabete bağlı gelişen organ hasarları önlenebilir mi?
Yapılan çalışmalar ve tecrübelerimiz göstermiştir ki; alanında uzman hekimler tarafından uygun tedavi yöntemleri ile diyabetik hastalarımızın kan şekerleri kontrol altına alınırsa, uzun dönemde organ hasarları ya tamamen önlenebilmekte ya da en aza indirilebilmektedir. Kan şekeri kontrolünün en iyi göstergesi olan Hba1c 7’nin alında uzun yıllar tutulabilirse diyabete bağlı organ hastalarda görülmemektedir. Örneğin Hba1c düzeyinin her 1 değerlik düşüşü diyabete bağlı tüm organ hasarlarını ortalama %30 azaltmaktadır. Ayrıca hastaların hipertansiyon ve kan yağı yüksekliği problemlerinin kan şekeri ile birlikte kontrol altına alınması da diyabetik organ hasarlarının önlenmesi için gereklidir.
