Diyabet hastalarında son yıllarda tedavi anlayışındaki değişiklikler ve gelişmeler

Diyabet nedir, tedavi türleri nelerdir? Son yıllarda diyabet yani şeker hastalığı teşhis ve tedavisinde ne gibi gelişmeler yaşandı?

“DİYABET TEDAVİSİ TERZİLİĞE BENZER

HER HASTANIN TEDAVİ PLANI KENDİNE ÖZEL OLMALIDIR”

Tip-2 Diabetes Mellitus (genellikle erişkinlerde görülen diyabet tipi) gerek dünyada gerekse de ülkemizde sıklığı giderek artan bir halk sağlığı sorunu haline gelmiştir. Türkiye’de diyabet sıklığı yaklaşık % 15’lere ulaşmıştır. Tanı almamış hastaları ve prediyabetikleri de (halk arasında gizli şeker denmekte) dikkate alırsak, Türk toplumunda her 5 kişiden 1’i diyabetik veya diyabet riski altında denebilir. Diyabetin en önemli zararları kalp, böbrek, göz ve sinir sistemi üzerine olmaktadır. Dünyadaki en sık kalp krizi, böbrek yetmezliği ve körlük nedeni diyabettir. Ancak uygun diyabet tedavisi ile iyi bir kan şekeri kontrolü sağlanması organ hasarlarını önemli ölçüde önleyebilir.

Tip-2 diyabet temelde organlarda insülin direnci (özellikle karaciğer, kas ve yağ dokusu) ve insülin salgılanmasında azalma ile giden bir hastalıktır. Son yıllarda böbrekten şeker atılımının azalması ve bağırsaklardan insülin salgılatan faktörlerin azalması (inkretin hormonlar) gibi mekanizmaların da diyabet gelişiminde önemli olduğu anlaşılmıştır. İnsülin direncinde en etkili tedavi metformin maddesi içeren ilaçlardır. Diyabet tedavisinde son 10-15 yıla kadar elimizde sınırlı sayıda ağızdan alınan ilaçlar (metformin ve sulfonilüre grubu) ve insülin tipleri mevcuttu (kısa veya orta etkili insan insülini). Yine 7-8 yıl önceki tedavi anlayışı basamak tarzında tedavi, yani önce tüm ağızdan alınan ilaçların denenmesi ve başarısız olunursa en son çare insülin verilmesi şeklindeydi. Artık elimizde; yeni mekanizmalar üzerinden etkili çeşitli ağızdan alınan anti-diyabetikler, çok farklı insülin tipleri (tek doz yapılabilen uzun etkili insülinler, her hastanın ihtiyacına uygun farklı karışımlar, hızlı etkili insülinler, insülin pompsı uygulaması), ve insülin gibi cilt atına uygulanan inkretin etkili ilaçlar (bu ilaçların özelliği obez diyabetiklerde kilo verdirmesi, iştahı azaltması ve mide boşalmasını düzenlemesidir) gibi onlarca yeni tedavi seçeneği mevcuttur. Ayrıca tüm ilaç seçeneklerinin denenmesine rağmen başarılı olunamayan aşırı obez olan diyabetik hastalarda son çare olarak etkili bir tedavi olan bariatrik cerrahi (kilo verdirici ameliyatlar) yöntemleri de dünyada ve ülkemizde artmaktadır.

Tedavi seçeneklerinin artması ile dünyadaki önemli endokrinoloji uzman derneklerinin tedavi önerilerinde önemli anlayış değişiklikleri olmuş ve Tip-2 diyabet tedavisinde basamak tarzı tedavi yaklaşımı terkedilmiştir. Yeni anlayışa göre diyet, egzersiz ve metformin tedavisi başlangıçta her diyabet hastasına önerilmektedir. Ancak ondan sonraki aşamada ilaç tedavisi hastanın ihtiyacı, ilaç etki mekanizması, yan etkiler ve tedavi hedefine göre alanında uzman hekim tarafından ayarlanması önerilmektedir.

Sonuç olarak diyabet tedavisinde son yıllardaki en önemli anlayış değişikliği tedavinin ve tedavi hedeflerinin kişiselleştirilmesi gerekliliğinin anlaşılmasıdır. Özetle diyabet tedavisi terzilik gibidir; tedavinin başarılı olması için her hastaya uygun elbise dikilmesi, yani her hastaya en uygun tedavi şeklinin ustaca tasarlanması zorunludur.

Tedavi başarısı için diyabet hastalarımıza pratik öneriler:

1. Diyabet tedavisi bir ekip işidir. Bu nedenle alanında uzmanlaşmış doktor, diyabet eğitim hemşiresi ve diyetisyenin olduğu tam teşekküllü bir merkezde tedavi olmanız önerilir.

2. Diyet ve planlı egzersiz diyabetin tedavi başarısında ilaçlar kadar önemlidir.

3. İnternette, televizyonda, aktarlarda reklamı yapılan ve bitkisel/doğal diyabet tedavisi şeklinde sunulan bitkileri/ürünleri kullanmaktan kaçınınız. Bu tür bitkisel ilaçların bir kısmına bağlı karaciğer ve böbrek yetmezlikleri gelişmektedir ve bu ürünlerin birçoğunun etkinlikleri kanıtlanmamıştır.

4. Diyabet tedavisinde en sık kullanılan ve birçok faydaları olan ilaç grubu içinde metformin maddesi bulunduran ilaçlardır. Metformin temelde bitkisel kökenlidir ve 50 yıldan fazla tecrübenin olduğu güvenli ilaçlardır.

5. Metforminin yetmediği durumlarda, metformine ek olarak kullanılabilecek ilaç gruplarından (hstaya uygun ağızdan alınan antidiybetikler, insülinler veya inkretin ilaçlardan) her hastaya uygun olan seçenek izleyen hekim tarafından başlanmalıdır. Örneğin kilo kaybeden ve genç/orta yaşlı bir hastaya tedavinin başında insülin başlanabilir (özellikle tek doz uzun etkili insülinler). Veya obez ve iştah sorunu olan bir diyabetik hastaya inkretin tedavi eklenebilir.

6. İnsülin tedavisi halk arasında yanlış bilindiğinin aksine bağımlılık yapmaz, böbreklere zarar vermez. Vücudumuzda olan bir madde olduğu için en doğal tedavilerden biridir.

Uygun dozlarda, zamanında ve konunun uzmanı tarafından başlandığında en etkili ve güvenli tedavilerden biridir. Günümüzde insülin seçenekleri ve tipleri çok artmıştır ve her hastanın ihtiyacına özel insülin tipini kullanmak çok daha kolay olmuştur.

7. Son yıllarda erişkin diyabet hastalarının tedavisindeki en önemli anlayış değişikliği her hastanın tedavi hedeflerinin ve planının hastaya özel olması gerekliliğidir. Kendi tedavinizi başka bir diyabetik hasta ile kıyaslamayınız çünkü her hastanın hastalık düzeyi ve tedavi şekli farklı olabilir.