Dış gebelik, anneden gelen yumurtayla babadan gelen spermin birleşerek oluşan embriyonun, normalde gelişmesi gereken rahim içinde değil, farklı bir bölgeye yerleşerek gelişim sürecini tamamlaması anlamındaki anormal bir gebelik durumudur.
Dış gebelik en sıklıkla tüplerde gerçekleşmektedir. Bunun yanı sıra serviks adı verilen rahim ağzı, yumurtalıklar ve bazen de batın iç zarı üzerine yerleşerek gelişimini sürdürür. Ama en sıklıkla tüplerin içerisinde görülmektedir. Gelişen embriyo büyüdükçe, çeperi zaten çok ince olan tüpün yırtılmasına yol açmaktadır. Bu yırtılma sırasında birkaç tane kan damarı zedelendiğinde hastada da hayati tablolara yol açabilecek çok ciddi akut karın tablosuyla birlikte batın içi kanama görülebilir. Bugün modern tıbbın gelişmesiyle, dış gebelik çok erken safhalarda yakalanabilir. Böylece ameliyata kadar gitmeden bu prosedür tedavi edilebilmektedir.
Dış gebelik belirtileri nelerdir?
Dış gebelik erken dönemde tamamen normal bir gebelik gibi seyredebilir. Ama ilerleyen tabloda özellikle tüpün içerisinde embriyo gelişimini sürdürdükçe, çok ince yapıdaki tüp gerildiği için, hastada bir takım karın ağrıları olmaya başlar. Bu karın ağrıları embriyonun gelişme süreci devam ettikçe giderek şiddetlenir.
Adet rötarı olan hastada, ağrıyla beraber zaman lekelenme tarzı kanamalar gözükmektedir. En sonunda tüpün yırtılmasına yol açtığında batın içerisinde ciddi bir kanama tablosu yapabilir. Bu kanama kendini hastada fenalık hissi, baygınlık, çok yoğun şiddetli ağrıyla gösterecektir. Zaten bu aşamaya geldiğinde tanısını koymak da bizler için son derece kolay olmaktadır.
İlk aşamalarında tanı koymak, diğer jinekolojik patolojiler ile karışma olasılığından dolayı biraz daha zordur. Dolayısıyla adet rötarı olan ve gebelik testi pozitif çıkan bir hastanın kendisinde buna uygun olmayan kanama ve ağrı gibi problemler ortaya çıktığında mutlaka hekimine giderek danışması ve muayene olması gerekmektedir.
Erken dönemde tanı konduğunda tedavisi son derece basittir, geç dönemde ancak laporoskopik cerrahi ile tedavi edilmektedir.
Dış gebelik nasıl tespit edilir?
Dış gebelik batın içi kanamaya yol açtığında, tespit edilmesi jinekolojik muayene ve ultrason ile gayet mümkündür. Çünkü burada tablo ilerlemiştir. Hastada gecikmiş adet tarihi, pozitif gebelik testiyle birlikte vajinal kanama, yoğun bir karın ağrısı, fenalık hissi, bayılma gibi tablolar ortaya çıkar. Bu durumda tedavi genellikle cerrahi yöntemlerle yapılmaktadır.
Dış gebelikte (ektopik gebelik) önemli olan, ilerlemeden erken gebelik haftalarında tanı koymaktır. Bunun için beta HCG'nin kanda seri halde ölçümleri yapılır. Sağlıklı bir gebelikte 48 saat arayla yapılan iki beta HCG ölçümü arasında ikiye katlanmanın olmadığı, bu değerin daha düşük kaldığı fark edilir. Beta HCG'nin seri ölçümü bir fikir verir ama kesin tanıyı yine de koyamayız. Teşhisin ultrasonografik muayene ile desteklenmesi gerekir.
Ultrasonografide gebeliği 4-5.haftadan sonra görmek gerekir. Gebelik kesesi görülemiyorsa, beta HCG arasında uyumsuzluk varsa ve beraberinde kanama, ağrı gibi bulgular varsa tanı koymak çok güç olmayacaktır.
Tanı koymak için zorlanılan durumlarda laparoskopi kullanılabilir.
Erken tanı konduğunda, laparoskopik cerrahi ile hastanın tüpünü kurtarmak mümkündür. Oradan sadece dış gebeliğin temizlenmesi şeklinde bir cerrahi yöntem uygulanabilir. Ancak geç tanı kondu ise ve batın içinde kanama başladıysa, tüp hasarı yüksek oranda olacağından tüpün tamamen alınması şeklinde bir cerrahi yöntem benimsenir.
Dış gebelik nasıl tedavi edilir?
Dış gebelik, günümüzde artık tanı yöntemlerinin ilerlemesi, ultrason tekniklerinin gelişmesi sayesinde, tanı erken konduğunda ilaçlarla tedavi edilebilen bir hastalıktır.
Henüz batın içerisinde kanamaya başlamamış ve dış gebelik haftası küçük olduğunda, bir çeşit kemoterapötik ilacın düşük dozlarda kalçadan enjeksiyon şeklinde uygulanmasıyla, beta HCG'nin düştüğü ve gebeliğin yok olduğu görülür. Bu uygulama birkaç kez uygulanabilir. Akabinde de çok yakından bir laboratuvar tetkiki ve muayenelerin seri halinde kontrolüyle çoğu zaman hiçbir cerrahi girişim yapılmadan dış gebeliğin yok olduğu görülebilir.
Tanının geç konduğu veya yapılan medikal tedavinin başarısız olduğu durumlarda, erken dönemde laparoskopik cerrahiyle batın içerisinin görülmesi, tüpe zarar vermeden dış gebeliğin çıkarılması mümkündür.
İlerlemiş durumlarda dış gebelik eğer tüpü parçaladı ise ve batın içerisinde kanamaya yol açtıysa, tüpün tamamının alınması gerekebilir. Bazen de kanama çok yoğunsa ve hastanın genel durumu bozulmaya başlamışsa, açık cerrahi ile hastanın tedavisi yoluna gidilir.
Dış gebelik sonrası hamile kalınabilir mi?
Dış gebelik sonrasında hamile kalınabilir. Özellikle erken tanısı konmuş, ilaçla tedavisi yapılmış hastaların tüplerinde tıkanma olasılığı hemen hemen hiç yoktur. Erken dönemde tanısı konarak ve tüpü korunarak ameliyat edilmiş hastalarda da çok büyük bir problemle karşılaşma ihtimali yoktur.
Tek tüpün alındığı durumlarda bile, geride kalan tek tüp sağlıklı olduğu için hastanın gebe kalması gayet mümkündür. Ardı sıra birkaç kere dış gebelik tekrarı olup, her iki tüpün de alınması durumunda kalan çok küçük bir grupta da, tüp bebekle hastanın gebe kalması ve sağlıklı bir bebek doğurması mümkündür.
Dış gebeliğin tekrarlama riski var mıdır?
Bir kez dış gebelik geçiren bir hastada, bir sonraki gebelikte dış gebelikle karşılaşma ihtimali normalden daha yüksektir. Yaklaşık yüzde 10'dur. Ancak tanının erken konması durumunda yeterli tedavisi de mümkündür.
Dış gebelik geçiren bir hasta, tekrar normal rahim içi gebelik yaşayabilir. Riskinin biraz daha yüksek olduğu bilindiğinde, erken dönemde yapılan kontrollerle hasta yakından gözlemlenir.
Dış gebelik kimlerde daha sık görülür?
Dış gebelik, embriyonun tüplerden rahim içine olan yolculuğunun olmaması ve tüpün içerisinde kalarak burada yerleşmesi sonucunda oluşan anormal bir gebelik durumudur.
Geçirilmiş enfeksiyonlar, özellikle cinsel temasla bulaşan ve tüp iltihabına yol açan bazı enfeksiyonlar, tüplerin kısmen tıkanmasına yol açar. İki taraflı tamamen tıkanma durumunda hastada zaten gebe kalamama problemi oluşacaktır.
Günümüzde antibiyotik tedavilerinin yoğun olarak uygulanması sonrasında artık kısmi tıkanıklık daha fazla görülmektedir.
Gonore, klamidya gibi cinsel temasla bulaşan enfeksiyon hastalıklarının sıklığının artması yüzünden gelişen tüp iltihabı da daha sık gözüken bir hastalık olmuştur. Bunun sıklığı arttıkça dış (ektopik) gebelik riski de oldukça yüksektir.
Tüpe etraftan bası yapan yumurtalık kistleri, yapışıklığa yol açabilecek çikolata kisti gibi patolojiler, büyüyen miyomlar bunlara neden olabilir.
Anne yaşının ileri olması, annenin sigara içmesi, enfeksiyon geçirmiş olması, tüplerin içerisinde embriyonun yolculuğunu sağlayan ufak tüycüklerin hareketini olumsuz yönde etkileyecektir. Bu da embriyonun tüplerde kalmasına neden olacak ve dış gebelik ihtimali artacaktır.
Geçirilmiş tüp ameliyatları, daha önce tüplerin bağlanmış olması ve bunun başarısızlığı sonrasında dış gebelik olabilecektir.
Bazı doğum kontrol yöntemlerinin kullanması da buna neden olabilir. Spiral, enfeksiyonlara yol açarak biraz daha yüksek oranda dış gebelik görülmesine neden olabilir. Sadece progesteron içeren doğum kontrol haplarının kullanılması da, başarısız olduğunda dış gebelik ihtimalini arttırabilir.
Doğum kontrol yöntemleri gebelik ihtimalini azaltmaktadır, ancak herhangi bir doğum kontrol yönteminin başarısızlığı halinde oluşan gebeliğin dış gebelik olma ihtimali çok yüksektir.
Hastanın özellikle kısırlık tedavisi sonucunda gebe kalmış olması da, dış gebelik riskini bir miktar arttırabilmektedir. Çünkü bu tarz tedavilerde kullanılan ilaçlar ve yöntemlerle daha fazla sayıda embriyo oluşması sağlanır. Embriyo sayısı arttıkça da potansiyel olarak dış gebelik olasılığı yükselir.
Geç kalınmış bir apandisit durumunda geçirilen ameliyatta da tüplerin çevresinde yapışıklıklara yol açabildiği için, dış gebelik açısından bir risk faktörüdür.
Spiral kullanmak dış gebeliğe neden olur mu?
Spiral kullanmak, totalde gebelik ihtimalini azaltır. Ancak spiral kullanımı sırasında, yöntemin başarısızlığı durumunda oluşan gebeliğin dış gebelik olma ihtimali yüzde 4'tür. Yine de spiral iyi bir doğum kontrol yöntemi olduğu ve toplumda sıklıkla tercih edildiği için, spiral kullanılmaması yönünde bir mesaj vermek istemem. Çünkü rahim içi araç oldukça pratik, güçlü ve güvenilir bir doğum kontrol yöntemidir.
Spirali olan hastaların düzenli olarak doktora giderek, spiralin ultrasonografide yerinde olup olmadığını kontrol ettirmesi gerekmektedir. Herhangi bir enfeksiyon, kötü kokulu vajinal akıntı, kasık ağrısı, ateş gibi bir durumda doktora gidilmesi ve bunun antibiyotikle düzelmesi çok önemlidir. Spirali olan bir hasta geçirdiği enfeksiyonları önemsemiyor ve bunun yeterli tedavisini almıyorsa, dış gebelik ihtimalinin artması mümkündür. Ancak düzenli kontrole gidildiğinde ve adetler düzenli olduğunda dış gebelik olasılığı yüksek değildir.
