1) Coronavirüsü için uygulanan testler nasıl yapılmaktadır?
Coronavirüs ile ilgili yapılan üç tane test var. Bir tanesi PSR denen moleküler yöntem ki en duyarlı yöntem budur. Bir diğeri antijen antikor testleri var ELISA yöntemiyle yapılan testler. Bir diğer de RAPID test dediğimiz hızlı testler. Fakat bunlar nasıl yapılır? Eğer şüpheli vaka varsa sağlık bakanlığının belirlediği bazı hastanelerde.o tanıma uyan hastalara test yapılıyor. Boğazdan sürüntü alarak yapılıyor bu testler.
2) Coronavirüsünde şüpheli vaka tanımı nasıl olmaktadır?
Şüpheli vakada; ateş mutlaka olmalı ( ateş mutlaka derken %80-90 oranında hastada ateş olduğu gösterilmiş. Tabi ki bunlar Çin deneyimleri, Çin'de 10.000'lerce vaka olduğu için. Yeni bir virüs bu dünya bununla ilk defa karşılaşıyor. O yüzden Çin'in yaptığı bilimsel çıkarımlardan elimizde kalanları söylüyoruz. Ateş %80-90 arasında olmalı. Artı yanında solunumsal semptomlar olmalı. Nedir bunlar? Dispne dediğimiz nefes darlığı, nefes almada güçlük. Öksürük, bunun dışında diğer griplerde olduğu gibi yaygın kas ağrısı, tükenmişlik sendromu gibi semptomlarda olabilir. Dikkat çeken ishal biraz konuşuluyor fakat ishalin nadir olduğu gösterilmiş Çin'deki vakalarda. O yüzden en önemlisi bizim için; ateş artı yanına solunumsal semptomlardan bir tanesi.
3) Soğuk algınlığı ve Coronavirüs arasındaki farklar nelerdir?
Soğuk algınlığında biraz daha burun akıntısı ön plandadır. Yapılan çalışmalarda ve Çin’deki veriler de şöyle diyor; burundan akıntı daha nadir görülüyor Coronavirüsünde ve biraz daha ateş ve solunum sıkıntısı ile seyretmektedir.
- Şu an ülkemizde nasıl anlayabiliriz?
Yurtdışı teması olan birisiyle yakın zamanda el sıkışma sarılma gibi yakın temas gibi solunum yoluyla bulaştığı için aynı havayı paylaşmak risk olabilir. Bu gibi durumlarda hastaneye başvurmak gerekebilir. Ateş ve solunum sıkıntısı yoksa başvurmanın bir anlamı yoktur.
4) Coronavirüsten korunmak için en etkili yöntemler nelerdir?
İlk olarak kendimizi koruyacağız, nasıl koruyacağız? Öncelikle çevredeki insanlarla yakın temas kurmayacağız. Medyada da görüyorsunuz 1 metre kuralı gerçekten efektif. Biz onu daha önce de diğer hastalıklar için söylerdik zaten. İkincisi el yıkama, hepsinden önemli. Çalışması yapılmıştır alkol bazlı el dezenfektanı ve el yıkama arasındaki fark ile alakalı, en etkilisi el yıkama en az 20 saniye boyunca avuç içlerini parmak aralarını, tırnakları temizleyecek şekilde yıkamak gerekiyor. Eğer yoksa o zaman el dezenfektanını kullanmak gerekiyor veya yüzde yetmiş seksen üzerinde alkol barındıran kolonyalarda yeterince efektiftir. El yıkama haricinde dediğimiz gibi solunumsal ortak alanlarda fazla bulunmamak gerekiyor kafe, restoran gibi kapalı alanlarda çok fazla bulunmamak gerekiyor. Birazcık belli bir süre en azından bir iki hafta gibi kendimizi evleri kapatıp sosyalleşmeyi birazcık azaltmamız gerekiyor.
5) Coronavirüsü taşıyan veya tanısı konulmuş olan hamilelerin karantina ve tedavi süreçleri nasıl ilerlemelidir?
Normal hamile olmayan bireyden hiçbir farkı yok. Çünkü henüz net etkin %100 etkili bir tedavi yöntemi yok. Hataları genelde Palyatif tedavi dediğimiz yöntemle damardan sıvı vererek besliyoruz o yüzden hamilelere yapılan ayrıca bir tedavi yöntemi yok.
6) Coronavirüsü emzirme yolu ile bebeğe bulaşabilir mi?
Bununla ilgili de Çin'den gelen verilerle ilgili bilinen bir çalışma yok hala ama şöyle olduğu gösterilmiş vertikal yol dediğimiz yani transplasental, Anne hamileyken Coronavirüs pozitif olan Annenin doğum yaptıktan sonra çocukta da Coronavirüsün pozitif yani bir yenidoğan'da pozitif olduğu gösterilir. O yüzden transplasental geçtiğini yani hamilelik döneminde geçtiğini biliyoruz. Ama dediğimiz gibi emzirme ile ilgili herhangi bir çalışma yok yalnızca şöyle deniyor; anneye emzirirken mutlaka maske kullanması öneriliyor. Tabii el yıkama hijyen kurallarından sonra en önemli önlem annenin maske kullanması.
7) Coronavirüs testi sonucu pozitif olan bir kişiden virüs bulaşabilir mi?
Yine Çin’de maymunlar üzerinde bir deney yapılmış, bu çalışmada Covid-19 pozitif olan bir kişinin 2. defa aynı enfeksiyonla tekrardan hasta olmadığı gösterilmiş. Bu iyi haber tabii ama önümüzdeki dönemlerde her virüsün biraz da olsa mutasyona uğrama ihtimali vardır. Bu mutasyon az da olsa bir mutasyona uğrama durumunda olmayabilir ama şu anki bilgiler maymunlar üzerinde yapılan çalışmalarda ikincil bir enfeksiyona tekrardan reenfekte olmadığı gösterilmiştir.
8) Coronavirüs tedavisinde Türkiye hangi aşamada?
Coronavirüsü tedavisinde deneysel çalışmalar var. HIV pozitiflerde, sıtmada, ve aynı zamanda eskiden hepatit c pozitif olan hastalarda kullanılan bir ilaç vardı. Deneysel çalışmalarda bunların kombinasyonu veriliyor. Ama özellikle semptomları ağır olan 60 yaş üzeri kişilere vermeyi tercih ediyorlar. Hala %100 efektif bir tedavisi bulunabilmiş diyemiyoruz dediğimiz gibi bunların hepsi deneysel çalışmalar.
9) Evcil hayvanlardan veya evcil hayvanlara Korona Virüsü bulaşabiliyor mu?
Henüz bunun bulaştığına dair net bir bilimsel çalışma yok. O yüzden şu an itibariyle hayır bulaşmıyor diyebiliriz.
10) Yüz yüze konuşurken coronavirüsü bulaşabilir mi?
Virüs, solunum yoluyla bulaşabiliyor o yüzden insanlarla konuşurken mutlaka aramıza 1 metre mesafe koymalıyız. Solunum, damlacık yoluyla bulaşan enfeksiyonu mümkün olduğunca minimuma indirelim. Bunun dışında havalandırmak çok önemli, oksijenizasyonu sağlamak çok önemli ve yaklaşmamak, tokalaşmamak, sarılmamak, öpüşmemek gerekiyor. En azından 15-30 gün süreyle bunlara dikkat etmemiz gerekiyor.
11) Havaalanlarında virüsün tespiti için kullanılan termal kameralar ne kadar başarılı?
Şimdi termal kameralar hastada Covid 19 pozitif mi negatif mi ayrımı yapmaz fakat ateşin yüksek olup olmadığını gösterir. 38 üstü mü? değil mi? o ayrımı yapar. 38 üstü ateşi olan hastalar ayrı bir görme alınarak veya gerekli mercilere götürülerek corona virüs testi yapılabilir ama biliyorsunuz ateş sadece coronavirüste yükselmiyor. Şu anda İstanbul'da özellikle dönemsel bir salgın var. İnfluenza B dediğimiz ve rinovirüs dediğimiz mevsimsel grip virüslerine zaten şu anda hakim bir salgın o yüzden her ateşi çıkan ben acaba coronavirüs mü oldum? diye düşünmesin zaten mevsimsel grip de şu anda kol geziyor. Bilindiği üzere Mart aylarında sık sık mevsimsel griplerle karşılaşırız.
12) Zorunlu olarak seyahat edecek kişilerin dikkat etmesi gerekenler nelerdir?
Bununla ilgilide bilimsel bir çalışma paylaşalım, uçak koridorlarında, koridor tarafında oturanlarla pencere tarafında oturan kişi arasında bulaşma ihtimali arasında bilimsel olarak anlamlı derecede fark var. Eğer koridorda oturuyorsanız oradan geçiş daha fazla olduğu için sekresyonlara maruz kalıyorsunuz ve bulaşma ihtimaliniz artıyor. O yüzden pencere tarafında oturmak biraz daha anlamlı olacaktır. Aynı zamanda tabi hasta olanın (hasta olanın tabi toplu ortama girmesini istemiyoruz) maske kullanması, sizinde maske kullanmanız olabilir. Eğer bir toplu taşıma aracına giriyorsanız.
13) Coronavirüs testi hangi durumlarda yapılmaktadır?
Coronavirüs testinin yapılabilmesi için mutlaka ateşinizin olması gerekiyor artı solunum yolu semptomlarından birinin olması gerekiyor. Bu durumda siz hastaneye gittiğinizde enfeksiyon hastalıkları uzmanları eğer sizde şüpheli bir durum varsa o zaman testi onlar alıyorlar, onlar istiyorlar.
14) Coronavirüsün çocuklar üzerindeki etkileri nelerdir?
Hem Çin hem de İtalyan verilerinden biliyoruz ki çocuklarda mortalite sıfır, sıfıra yakın. Hemen hemen hiç yok gibi. Bununla ilgili bazı teoriler var. Çocukların mukozasına virüsün çok kolay yapışamadığı düşünülüyor o yüzden çocuklarda seyir iyi. Zaten genel bir şey söylemek gerekirse hastalığın, hastalığı geçirenlerin, yani Coronavirüsde pozitif olan kişilerin %80 ‘i asemptomatik yani semptom olmadan veya çok hafif geçiriyorlar. %15’i biraz daha ağır geçiriyor, hissediliyor. Hastaneye gidiyorlar, test yapıyorlar pozitif çıkabiliyor, maksimum %5’ i ağır seyrediyor. Bunlarında yaşla dağılımı var genelde hasta 60 yaşın üzerindeyse risk biraz artıyor. 70’in üzerinde biraz daha fazla, 80’in üzerinde biraz daha fazla ve komorbiditede dediğimiz; diyabet, koah, karaciğer yetmezliği, böbrek yetmezliği, hipertansiyon gibi altta yatan hastalıklarınız varsa biraz daha ağır geçirme ihtimaliniz artıyor tabi ki ama çocuklarda daha hafif seyrettiğini söylebiliriz.
15) Dezenfektan ve sabun seçiminde dikkat edilmesi gerekenler nelerdir?
Önceliğimiz el yıkama, 20 saniye boyunca avuç içlerine, parmak aralarına, tırnaklara en az 20 saniye olacak şekilde el yıkama. Bu arada sıvı savun ve katı sabun arasında da fark var biz daha çok sıvı sabunu tercih ediyoruz. Katı sabunlarda bazen rezarvuar olabiliyorlar. Bulunduğunuz ortamda ssabun yoksa ya alkol bazlı el dezenfektanı y da %80 in üzerinde alkol barındıran kolonyalar kullanabilirsiniz.
16) Coronavirüs pandemisinde dikkat edilmesi gerekenler nelerdir?
Enfeksiyon hastalıkları uzmanı arkadaşlarımız ve hocalarımızla beraber bir toplantı yaptık. Yaklaşık 200-300 civarında enfeksiyon hastalıkları uzmanıyla birlikte online ortamda yaptığımız bir toplantıydı. Toplantıdan çıkan özet şu; sayı artacak tabiki artacak. Şu aralar 191'lerde ama bu sayı katlanarak artacak maalesef. Şöyle bir örnek vereyim; bilimsel olarak bir kişi pozitifse ilk önce yayacağı 5-6 kişiyi pozitifleştirecek o 5-6 kişi çevresindeki 5-6 kişiyi pozitifleştirecek. 1 kişinin 125 ila 625 kişiye yayma potansiyeli bulunuyor. O yüzden zaten evden çıkmayın ve bu enfeksiyon zincirini kıralım. Hastalığın 3-4 haftadan sonra pik yapmasını bekliyoruz ve inişe geçmesini bekliyoruz. Buna hazırlıklı olalım öyle mortalitesi çok yüksek olan bir enfeksiyon değil, evet yayılım hızı çok fazla çok hızlı bulaşıyor ama mortalitesi yani ölüm hızı ebolada, sarsta ve merste daha yüksekti. Bunda o kadar yüksek değil o yüzden gereksiz panik olmaya lüzum yok ama tedbirlerimizi alalım tabiki.
17) Coronavirüse karşı tuzlu su ile gargara yapmak faydalı olur mu?
Bunun bilimsel hiçbir kanıtı yok. Zaten buruna, ağza, boyuna geldiyse virüs belli bir miktara ulaşması gerekiyor ki enfeksiyon olsun. Biz tuzlu sularla bunu engelleyemiyoruz. O yüzden onunla ilgili hiçbir bilimsel çalışma yok. Boşuna gargara yapmanın hiçbir anlamı olmayacaktır.
18) Hastalığın seyri kan gruplarına göre değişkenlik gösteriyor mu?
Bu soru sosyal medyada da son zamanlarda çok fazla dolaşıyor ama buna dair herhangi bir bilimsel çalışma yok. Sizin A, B ya da 0 kan grubu olmanız hastalığı daha hafif veya daha ağır seyredeceğinizin bir göstergesi değil.
19) Coronavirüste maske kullanımı nasıl olmalıdır?
Coronavirüste maske gereksiz yere kullanılmamalıdır. Sokağa çıkıyorsanız, parka gidiyorsanız, birisine yaklaşmayacaksanız maske kullanmanız anlamsız olacaktır. Ama eğer coronavirüs testiniz pozitif çıktıysa; zaten çoğu hastanın bir kısmı yatırılıyor, bir kısmı karantina altına alınıyor onlarda tabii ki kullanılması gerekiyor ama gereksiz yere her yerde sokağa veya bir ortama girerken maske takmanın hiçbir anlamı olmayacaktır daha da önemlisi N95 maske takmanın hiçbir anlamı olmayacaktır o yüzden gereksiz panik yapamaya gerek yok.
