Çocuklarda Kayıplar ve Yas Süreci
Kayıplar duygularımızı alt üst eden depremler gibidir, hayat aniden değişir ve tüm aileyi etkiler. Çocuklar için kayıpla baş etmek daha zordur, çünkü zihinsel ve duygusal becerileri henüz gelişimini tamamlamamıştır, kayıpları yetişkinler gibi anlamlandıramazlar. Buna rağmen yetişkinler genellikle çocukların etkilenmeyeceklerini ve yeni duruma kolay adapte olacağını düşünürler. Çocukların yas sürecini zorlaştıran diğer bir sebep de yetişkinlerin kendi çaresizlik, acı ve üzüntü duyguları ile meşgul olmasıdır.
Yas reaksiyonu olan bir çocukta görülebilecek davranışlar şöyledir:
İnkar, kayıp yokmuş gibi davranma
Duygusuz görünme
Sinirlilik
Korkular
Uyku sorunları
Dikkat sorunları
Olduğundan daha küçükmüş gibi davranma
Baş ağrısı, karın ağrısı
İştah değişikliği
Çocukların gerçekleri bilmeye hakkı vardır. Kayıplar çocuktan gizlendikçe, durumu kabullenmeleri gecikecektir, belirsizlik korkularını arttıracaktır. Kayıplarla ilgili bilgiyi çocuğa en yakın olan, çocuğun güvendiği, en iyi tanıdığı kişinin vermesi gerekir(anne, baba, onlar yoksa aileden en yakın olduğu kişiler).
Yas doğal bir süreçtir. Çocuklarla ölüm ve kayıplardan konuşmaktan korkmamak gerekir. Büyükler genellikle bu konuları konuştuklarında çocukları üzmekten korkarlar, ölümden bahsetmeyince çocukların akıllarından bu konuyu sileceklerini düşünürler. Büyükler konuyu kapatınca çocukların aldığı mesaj, ölüm, üzüntü, yas konularından konuşmamak gerektiğidir. Bazen çocuklar duygularını bu nedenle kimseye anlatamazlar. Yas içindeki çocuk genellikle yalnız hisseder. Konuşamamak, çocukların yalnızlık duygularını arttıracaktır. Bazı çocuklar ise siz konuşmak istediğinizde buna yanaşmayabilirler. Yas tutmanın doğru bir şekli yoktur, her çocuk kendine özgü tepki verir. Konuşması için zorlamak uygun bir davranış değildir, konuşmaya hazır olduğunda sizden destek alabileceğini bilmesi yeterlidir.
Yas, kayıpların ardından iç dünyamızı yeniden düzenleme sürecidir. Bir süre için içe döner, üzülür, ağlar, öfkelenir, anılarımızı gözden geçiririz. Hissedilen acıyla baş etmek için zamana ihtiyaç vardır. Yas sürecindeki çocuktaki kaybı yerine koymamız mümkün değildir, çocuk için sağlıklı olan bu kaybı kabullenmesi ve yaşamına devam edebilmesidir. Bu zor süreçten çıktığında o artık başka bir çocuktur: keder, üzüntü, acı duyguları ile baş edebilmiş ve hayata devam edebilmiştir.