Böbrek yetmezliği; böbreklerin işlevini yerine getirememesi durumudur. Böbrek yetmezliği tedavi edilmediğinde kişinin yaşamını ciddi ölçüde riske atabilir. Akut (geçici) böbrek yetmezliği veya kronik (kalıcı) böbrek yetmezliği şeklinde karşımıza çıkabilir. Eğer kronik böbrek yetmezliği ilerlemiş ise genellikle diyaliz veya böbrek nakli gerekebilir.
Böbrek Yapısı ve Görevleri Nelerdir?
Böbreğin başlıca görevi, vücutta bulunan kanı süzerek, zararlı maddelerin ayrıştırılmasını sağlamasıdır. Bu işlevini yerine getirebilmesi için böbreklerin içerisinde nefron adı verilen birimler bulunur. Her bir böbrekte, bir milyona yakın sayıda nefron yer alır. Süzme birimleri olan bu nefronlar, kanı süzer ve idrarı oluşturur. Kandaki üre gibi zararlı maddeler, idrar yoluyla vücuttan atılır. Böylece kanın temizlenmesini ve vücuttaki su-tuz dengesinin korunmasını sağlar. Ayrıca kan yapımında görevli eritropoietin ürtiminde ve D vitamin sentezinde önemli görevi vardır.
Böbrek Yetmezliği Belirtileri Nelerdir?
Böbrek fonksiyonlarını yerine getiremediğinde birçok organ etkilendiği için vücudun farklı bölgelerinde sorunlar karşımıza çıkar. Erken evrelerde hasta bir rahatsızlık hissetmeyebilir. Böbrek hastalığı sessiz seyreden bir sürece sahiptir. Böbrek yetmezliğinin ilerleyen evrelerinde; halsizlik, güçsüzlük, bulantı, erken evrelerde özellikle geceleri daha sık idrara çıkma, idrar çıkışında azalma, el ayak ve bacaklarda şişme, nefes darlığı, uyku bozuklukları, kas krampları, cillte kuruluk ve kaşıntı gibi bulguları görülebilir.
Böbrek Yetmezliği Nedenleri Nelerdir?
Ani gelişen durumun etkisiyle böbrek görevini yerine getiremeyebilir (susuzluk, kan kaybı, ilaç etkisi, kalp yetmezliği, prostat büyümesi, böbrek taşı, enfeksiyon gibi). Buna Akut Böbrek Yetmezliği denir ve erken tedavi edildiğinde kalıcı iyileşme görülebilir.
Kronik böbrek yetmezliği herhangi bir yaşta ortaya çıkabilir. En sık nedenlerinden biri diyabet ve hipertansiyondur. Bu hasta grubu risk altında olduğu için böbrek fonksiyonları açısından düzenli kontrollerini yaptırmaları gerekmektedir. Kronik böbrek yetmezliğine neden olan diğer hastalıklar nefritler (glomerülonefritler, intersitiel nefritler vs), ürolojik nedenler (idrar yolu taşları ve idrar yolu tıkanmaları) ve kistik böbrek hastalıklarıdır.
Böbrek Yetmezliği Tanısı Nasıl Konur?
Böbrek yetmezliğinin ilk evrelerinde genellikle oldukça hafif belirtiler görülür. Bu nedenle böbrek yetmezliğini fark etmek ya da hastalıktan şüphelenmek mümkün olmayabilir. Bu durumda yapılan kan-idrar tetkikleri ve görüntüleme yöntemleri ile tanı mümkündür. Ayrıca böbrek hastalığına bağlı hipertansiyon da gelişebileceğinden aralıklı tansiyon kontrolleri yapılması oldukça önemlidir. Tansiyonu yüksek her hastanın böbrek testlerinin yapılması gerekmektedir.
Bu tanı yöntemlerinin yetersiz olduğu durumlarda tedavinin şeklini belirlemek için ince bir kanül yardımıyla böbrekten biyopsi için parça alınabilir.
Böbrek Yetmezliği Nasıl Tedavi Edilir?
Özellikle akut böbrek yetmezliği olgularında öncelikle altta yatan rahatsızlıkların tedavi edilmesi tercih edilir. Travmaların yarattığı etkiler, kan akışının düzenlenmesi, bölgeye daha fazla oksijenin ulaştırılması, tansiyonun kontrol altında tutulması genellikle akut yetmezliğin tedavisinde oldukça etkilidir. Bu noktada hastanın durumuna uygun ilaçlar da kullanılabilir.
Kronik böbrek hastalarında ilerlemenin durdurulmasında şeker ve tansiyon kontrolü çok önemlidir. Kullandığı ilaçlar gözden geçirilmeli, böbreğe zararlı ilaçlar kesilmelidir. Antibiyotik kullanılması gereken durumlarda doz ayarlaması bir nefrolog tarafından yapılmalıdır. Görüntüleme tetkiklerinde ilaç/kontrast madde verilmesi gerekiyorsa öncesi ve sonrasında nefrolog tarafından yakın takibi gerekmektedir. Medikal düzenlemelerle böbrek hasarı en aza indirilmeye çalışılmalıdır. Böbrek yetmezliğinin bazı aşamalarında kan iğneleri, fosfor bağlayan ilaçlar, bikarbonat tedavisi ve D vitamin takviyesi gerekebilir.
Böbreğin işlevlerini neredeyse hiç yerine getirememesi yani son dönem böbrek yetmezliği durumunda ise diyaliz veya böbrek nakli tercih edilen yöntemlerdir. Diyaliz ile yapılan böbrek yetmezliği tedavisinde amaç böbreklerde biriken kanın özel cihazlar yardımı ile filtrelemek ve böbreklerin işlevlerini korumasını sağlamaktır. Bu noktada farklı diyaliz yöntemleri de tercih edilebilir. Büyük makineler ya da portatif kateter torbaları kullanılabilir.
Diyaliz ihtiyacını ortadan kaldırmanın en etkili yollarından biri ise böbrek naklidir. Hastanın vücuduna uygun bir böbrek sayesinde yetmezlik sorunu tamamen ortadan kaldırılabilir ve oldukça uzun soluklu sonuçlar alınabilir.
Böbrek Yetmezliği Tedavisinde Hangi Diyet Uygulanmalıdır?
Böbrek yetmezliği tedavisinde hastanın beslenme düzenine dikkat etmesi de oldukça önemlidir.
Böbrek yetmezliği tanısı konulan hastaların idrar çıkışı durumuna göre belirtilen miktarda sıvı tüketimi önemlidir. Özellikle su bu noktada tercih edilebilecek en iyi sıvıdır. Böbreklerin sağlıklı bir şekilde çalışmasını destekler.
Tuz tüketimi kısıtlanmalıdır.
Eğer hasta sigara kullanıyorsa kesinlikle bırakması gerekir. Aynı zamanda alkol tüketimi de kısıtlanmalı ya da beslenme düzeninden çıkarılmalıdır.
Eğer idrarda ileri derece protein kaçağı varsa protein tüketiminin de kısıtlanması gerekebilir.
Bununla birlikte böbrekleri yoran ilaçlardan kaçınmak da gerekir. Bu nedenle hastanın kullandığı ilaçların da bu doğrultuda düzenlenmesi gerekebilir.
Böbrek yetmezliğinin en yaygın nedenlerinden biri de diyabet hastalığıdır. Bu nedenle diyabete bağlı yetmezlik yaşayan hastalarda şeker tüketiminin, kızartılan besinlerin ve karbonhidratların da kısıtlanması gerekebilir. Potasyum ve fosfor içeren bazı gıdaların ilerleyen evre böbrek yetmezliğinde kısıtlamak, nefrolog tarafından önerilen diyeti uygulamak gerekmektedir.
Birçok hastalıkta takviye gıda ilaçları veya bitkisel tedaviler önerilmektedir. Ama böbrek hastalarında bu oldukça tehlikelidir. Hastalığın daha kötü seyretmesine neden olabilir, böbrek bu bitkilerin yaptığı etki nedeniyle hasar görebilir.
