Böbrek taş hastalığının tedavisinde kullanılan yöntemler; kemolizis (taş eritme), beden dışı şok dalgası ile taş kırma (ESWL), perkütan nefrolitotomi (PNL), Fleksible URS, üreteroskopi, laparoskopik taş cerrahisi ve açık cerrahi olarak sıralanabilir.
Kemolizis (taş eritme)
Sadece ürik asit taşları için kullanılabilir. Potasyum sitrat veya sodyum bikarbonat ile idrar pH’ının 7.0- 7.2 olacak şekilde alkali hale dönüştürülerek taşın eritilmesi sağlanmaktadır. İlaçla beraber bol sıvı alımı gereklidir. İlaç dozu idrar pH değerlerine göre ayarlanmaktadır.
ESWL (beden dışı şok dalgaları ile taş kırma)
Şok dalgaları ile taş kırma genel anesteziye gerek olmaksızın lokal anestezi altında uygulanmaktadır.
ESWL başarısını etkileyen faktörler
Hastanın vücut yapısı ve genel durumu
Taşın boyutu
Taşın yerleşimi
Taşın bileşimi (sertliği)
Cihazın gücü
Böbrek içerisinde 2 cm’ye kadar olan taşlarda ESWL uygulanmaktadır. İki cm’nin üzerindeki böbrek taşlarında ESWL’nin başarı oranı düşüktür. Bilgisayarlı tomografide (BT) ortalama yoğunluğu 1000 HU üzerinde olan taşlarda ESWL başarısı düşüktür. Kalsiyum oksalat monohidrat, sistin ve bruşit taşları ESWL’ye dirençli taş tipleridir.
ESWL kimlere yapılmamalı
Hamilelere
Kanama bozukluğu olanlara
Kan sulandırıcı kullananlara
Taşa odaklanmayı zorlaştıran ağır iskelet deformitesi olanlara
Karın içi damar anevrizmaları olanlara
ESWL tedavisi öncesi idrar tahlili veya idrar kültürü bakılmalıdır. İdrar yolu infeksiyonu saptandığında tedavi edilmeden ESWL yapılmamalıdır.
ESWL komplikasyonları
Ağrı
Taş yolu oluşumu
İdrar yolu enfeksiyonu
Ciltte morarma
İdrarda kanama
Komplikasyonlar genellikle ciddi değil ve geçicidirler
Böbrek taşlarında fleksible URS
Son dönemlerde yaygınlığı ve kullanımı giderek artmaktadır. Fleksible URS bükülebilir oldukça ince bir alettir. Bu aletle anestezi altında idrar deliğinden girilerek böbrek içerisine ulaşılmakta ve taş lazer ile böbrek içerisinde kırılmaktadır. ESWL’ye dirençli taşlarda iyi bir seçenektir. Ayrıca kanama bozukluğu olan veya kan sulandırıcı kullanan ve bu nedenlerden dolayı ESWL veya perkütan nefrolitotomi (PNL) yapılamayan hastalarda tek tedavi seçeneğidir. Fleksible URS 4 cm’ye kadar olan taşlarda da başarı ile uygulanabilmektedir. Bununla birlikte büyük taşlarda ikinci bir seans gerekebilir.
Laparoskopik Üreterolitotomi
Çok nadiren gerek duyulmaktadır. Eğer URS veya fleksible URS ile taşa ulaşılamaz ise gerek duyulabilir. Anestezi altında vücuda üç delik açılarak üreter deki taş alınır.
Perkütan nefrolitotomi (PNL)
PNL halk arasında kapalı böbrek taşı ameliyatı olarak da bilinmektedir. PNL sırasında anestezi altında böğür (yan) tarafından vücuda 1 cm boyutunda bir delik açılır ve özel endoskopik aletler ile böbrek içerisine girilir taşlar kırılır ve parçacıkları aynı delikten dışarı alınır. Çeşitli boyutlarda PNL aletleri bulunmaktadır. Taşın boyutuna, hastanın yaşına göre standart, mini veya mikro PNL yapılabilmektedir. Ameliyat sonunda böbreğe bir tüp konulur ve birkaç gün sonra alınır. Bazen bu ameliyat tüpsüzde yapılabilir. PNL 2 cm üzerinde ki tüm böbrek taşlarında ilk seçenektir.
PNL kimlere yapılmamalı
Kanama bozukluğu olan veya kan sulandırıcı kullananlara
Tedavi edilmemiş idrar yolu enfeksiyonu olanlara yayılmamalıdır. Bu nedenle PNL öncesi idrar tahlili veya idrar kültürü bakılmalıdır. İdrar yolu infeksiyonu saptandığında tedavi edildikten sonra PNL ameliyatı yapılmalıdır.
Atipik bağırsak yerleşimi olanlara
Böbrek tümörü şüphesi olanlara
PNL komplikasyonları
Ağrı
Ateş
Kanama
İdrar kaçağı
En önemli komplikasyon kanamadır. PNL yapılan hastaların %5- 10’u kan transfüzyonu ihtiyaç duyabilirler. Nadiren kanama durmaz ise anjio gibi ek girişimler gerekebilir.
