İdrardaki kalsiyum ve ürik asit gibi maddelerin kristalleşip zaman içinde kümeleşmesi sonucu oluşan böbrek taşı; genellikle böbreğin pelvikalisiel kısmında meydana gelmektedir. Küçük taşlar, genellikle herhangi bir sorun olmaksızın vücudu terk ederken; büyük taşların mesaneye doğru ilerlemesi sırasında idrar yollarında hasar oluşabilmektedir. Şiddetli ağrı ve idrar akımının tıkanması büyük taşların yarattığı etkiler arasındadır. Böbrek taşı oluşumu erkeklerde kadınlara oranla daha sık görülmektedir. Sıcak bölgelerde yaşayan kişilerde, vücutta sıvı kaybının fazla olması nedeniyle idrarda yoğun miktarda mineral birikmekte olduğundan böbrek taşı oluşumu riski daha yüksektir. Bir kez böbrek taşı düşüren kişilerde bu durumun tekrar etme ihtimali fazladır ve böbrek taşının oluşma nedeni araştırılarak tekrar etmesi engellenmeye çalışılmalıdır.
Böbrek Taşının Varlığı Nasıl Anlaşılır?
Sırt ve bel bölgesinden başlayıp kasıklara yayılan şiddetli ağrı,
İdrar yaparken yanma,
İdrarda kan ya da kırmızımsı renk değişikliği,
Bulantı ve kusma,
Acilen idrara çıkma isteği
Tüm bu belirtiler, böbrek taşının varlığına işaret etmektedir. Bazı durumlarda böbrek taşı ile birlikte idrar yolları enfeksiyonu da geliştiğinden; yüksek ateş, titreme, ürperme, ağrılı idrara çıkma, bulanık ve kötü kokulu idrar gibi belirtiler de gözlenebilmektedir. Bu belirtilerden bir veya birden fazlasının görülmesi halinde derhal bir üroloji uzmanı ile görüşülmelidir.
Böbrek Taşı Oluşmasının Nedenleri
Bazı kişilerde hayatları boyunca böbrek taşı oluşumu görülmediği gibi, bazı kişilerde ise sık sık bu sorunla karşılaşılmaktadır. Böbrek taşı oluşumunun nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte genel olarak;
Aynı ailede birden fazla kişide böbrek taşına rastlanması, kalıtımsal faktörlere işaret etmektedir.
İltihabi barsak hatalığı, kronik idrar yolları enfeksiyonu ya da gut hastalığı olan kişilerin böbrek taşı oluşumuna daha yatkın oldukları görülmektedir.
Uzun süre yatakta kalınmasını gerektiren tedaviler sırasında ya da sonrasında böbrek taşı oluşumu karşılaşılan durumlar arasındadır.
Çok az sıvı tüketmek, idrarda fazla mineral birikmesi sonucu böbrek taşı oluşumuna neden olabilmektedir.
B6 vitamini ve magnezyum yönünden eksik beslenme sisteminin böbrek taşı oluşumunda etkili olduğu gözlenmektedir.
Mide asidini giderici ilaçlar, içeriğinde kalsiyum barındırdıklarından uzun süreli kullanımda böbrek taşı sorunu ile karşılaşılmaktadır.
Paratiroid bezinin aşırı çalışması, sarkaidoz, kemik tümörleri, paget hastalığı, süt-alkali sendromu gibi kandaki kalsiyum miktarının artmasına neden olan hastalıklara böbrek taşı da eşlik etmektedir.
Kalıtsal yönden böbrek taşı oluşumuna yatkın kişilerin kalsiyum açısından zengin çikolata, üzüm, çilek, ıspanak gibi gıdaları aşırı tüketmeleri böbrek taşı oluşumunu hızlandırmaktadır.
Doğumdan kaynaklı bazı bozukluklar da böbrek taşı oluşumunda etkili olmaktadır.
Böbrek Taşı Nasıl Tedavi Edilir?
3-7 mm arası böbrek taşlarının yaklaşık yüzde 90’ı 3 ila 6 hafta arasında kendiliğinden düşmektedir. Bu nedenle, doktor muayenesi sırasında ilk etapta mümkün olduğunca fazla su içilmesi önerilecek ve ağrıyı hafifletmek amacıyla antispazmolitik ilaçlar verilecektir. Böbrek taşı ile birlikte idrar yolları enfeksiyonunun gelişmiş olduğundan şüphe edilen durumlarda idrar kültürü yapılarak enfeksiyon var ise antibiyotik tedavisine başlanmaktadır.
Taşın normal yollardan düşürülemeyecek kadar büyük olduğu durumlarda ise;
1) ESWL adı verilen taş kırma yöntemine başvurulmaktadır. ESWL tedavisi, ses dalgaları kullanılarak böbrek taşının küçük parçalara ayrılması sağlanmaktadır. Böylece küçük parçalar halindeki taşlar üreterde takılmadan mesaneye inmekte ve vücut dışına atılmaktadır.
2) PCNL(Perkutan Nefrolitotomi):2 cm'nin üzerindeki böbrek taşlarında ise cerrahi müdahaleye başvurulması gerekmektedir. Kapalı olarak yapılan böbrek taşı ameliyatında cilt üzerinden küçük bir delik açılarak yerleştirilen tüp ile böbrek içine girilmekte ve taşı kırılarak çıkarılmaktadır. Kesisiz bir ameliyat yöntemi olması nedeniyle ağrısız ve kısa sürede normal hayata dönülebilmektedir.
3) Flexible URS: 7-8 mm'den daha büyük böbrek taşlarında tamamen kapalı bir yöntem olan lve azerle taşın kırılabildiği bir ameliyattır.
İdrarla birlikte düşen ya da ameliyat yoluyla çıkarılan taşın cinsinin belirlenmesi, tekrarının engellenmesi açısından önemlidir. Taşın cinsinin belirlenmesinden sonra yeniden taş oluşumunu önlemek amacıyla uygun ilaçlar verilmekte ve beslenme düzeninde değişiklikler önerilmektedir.
Böbrek taşı oluşumundan korunmak için alınabilecek önlemleri sıralamak gerekirse;
Günde en az 3 litre su içilmeli, yaz aylarında miktar daha da arttırılmalıdır.
Bol miktarda kalsiyum içeren süt ve süt ürünleri, çay, çikolata, maydanoz, ıspanak gibi yiyecekler ile C vitamini tüketimi azaltılmalıdır.
Düzenli olarak B6 vitamini ve magnezyum takviyesi alınmalıdır.
Vücuttaki ürik asit miktarını sınırlamak için düşük proteinli diyet uygulanmalıdır.
Tuz alımı günde 3 gramı geçmeyecek şekilde ayarlanmalıdır
Kalsiyum içeren mide asidini giderici ilaçlardan uzak durulmalıdır.
