Bağırsak tıkanıklığı, bağırsağın herhangi bir yerinde meydana gelen bir tıkanma sonucunda bağırsağın içindeki atılması gereken dışkıyı ileriye atamaması ile karakterize bir durumdur. Tıkanıklık tam ya da kısmi olabilir. Bağırsak tıkanmasından dolayı da meydana gelen bağırsak şişkinliği, karın şişkinliği, kusma gibi şikayetler görülebilir. Bağırsak tıkanıklığı ince bağırsaklarda ve kalın bağırsaklarda görülebilen bir durumdur. Bağırsakların tıkanmadının değişik nedenleri vardır. Halk arasında bağırsak düğümlenmesi diye bilinen durum bağırsak tıkanması yapan nedenlerden biridir.
BAĞIRSAK TIKANMASINA NEDEN OLAN FAKTÖRLER
Bağırsak tıkanıklığı yapan etkenler oldukça farklıdır. Bu etkenlerin en başında ameliyatlar sonrası karın içerisinde gelişen yapışıklıklara bağlı olarak meydana gelen bağırsak tıkanmasıdır. Bunun dışında fıtıklara bağlı bağırsak tıkanması, bağırsak düğümlenmesine bağlı bağırsak tıkanması, tümörlere bağlı bağırsak tıkanması, metabolik hastalıklara bağlı bağırsak tıkanması, kullanılan ilaçlara bağlı bağırsak tıkanması, vasküler bozukluklara bağlı bağırsak tıkanması, divertikülit nedeni ile bağırsak tıkanması, volvulus nedeni ile bağırsak tıkanması, bezoarlara bağlı bağırsak tıkanması meydana gelir. Bağırsak tıkanmasını önlemek için lifli besinler ve bol su tüketimi gereklidir. Fakat lifli gıdaların aşırı tüketilmesi de, özellikle mide cerrahisi geçiren hastalarda bağırsak tıkanmasına yol açabilir. Chron hastalığı (bağırsakların inflamatuar hastalığı) da bağırsaklarda, özellikle ince bağırsaklarda tıkanmaya neden olabilir.
BAĞIRSAK TIKANIKLIĞI BELİRTİLERİ
Bağırsak tıkanıklığı olan hastada görülen belirtiler, karında şişkinlik ve gerginlik, kusma, kabızlık, gaz şikayetleri, karın ağrısı gibi belirtiler, karın ağrısı gelip geçici tarzda karın ağrısı şeklindedir ve bu duruma kolit tarzında karın ağrısı denilir. Bağırsak tıkanıklığının teşhisi bazı tetkikler ile konulur.
Bu tetkiklerde bağırsak tıkanıklığının seviyesine, ince bağırsakta mı, kalın bağırsakta mı olduğuna bakılır ve tıkanıklığı kısmı belirlenir. Bir insan normalde günde 3 kez büyük abdest yapabildiği gibi, 1 hafta içerisinde 3 kez büyük abdest yapabilmesi de normaldir. Fakat bir haftayı geçen büyük abdest yapamama sorunu olur ise bu durum bir sorun olduğuna işaret eder.
BAĞIRSAK TIKANIKLIĞI TİPLERİ
Hastanelerin acil servislerine akut karın ağrısı nedeni ile yatırılan hastaların % 20’sini bağırsak tıkanıklıkları oluşturur. Bağırsak tıkanmalarının yaklaşık % 80’i ince bağırsak seviyesinde, yaklaşık % 20’si kalın bağırsak seviyesindedir. Kalın bağırsak tıkanıklığının % 60’ı tümörler, % 15’i divertikülit ve volvulus nedeni ile görülür.
Mekanik bağırsak tıkanıklığı: Bağırsak lümeninin tam ya da kısmi olarak patolojik bir lezyon nedeni ile tıkanmasıdır. Bu durum bağırsak duvarına ait, lümen içi ve lümene dıştan bası nedeni ile olabilir.
Basit bağırsak tıkanıklığı : Bağırsakta meydana gelen tıkanma tek bir bölgede sınırlıdır.
Kapalı ans tipi bağırsak tıkanıklığı : Bir bağırsak bölümünün iki ya da daha fazla yerden tıkalı olması şeklidir.
Paralitik (A dinamik) bağırsak tıkanıklığı : İnce bağırsağın motor fonksiyonunu zayıflatan durumlar (ameliyat sonrası, travma, peritonit, spinal travma, pnömoni, hipokalemi, üremi ve pankreatit gibi) durumlardır.
Strangüle bağırsak tıkanıklığı : Bağırsak duvarının beslenmesini mezenterik damar tıkanıklığı ile seyreder. Nekroz 3-4 saatte meydana gelir.
BAĞIRSAK TIKANIKLIĞI NASIL TEŞHİS EDİLİR?
Bağırsak tıkanıklığı olan hastanın teşhis ve tedavisi için genel cerrahi uzmanının hastadan alacağı ayrıntılı öykü ve fizik muayenenin çok büyük bir önemi vardır. Hastaların genelinde iyi alınmış öykü ve fizik muayeneye eşlik eden düz batın grafileri teşhis koymada ve tedavi planını yapmada yardımcıdır.
Bağırsak tıkanıklığında en önemli tanı aracı ayakta veya yatar vaziyette çekilen düz karın grafileridir. Bu grafiler tıkanıklığın varlığını ve seviyesini göstermede önemlidir. İnce bağırsak tıkanıklığının teşhisi düz batın grafileri ile yaklaşık % 80 – 85 doğruluk ile konulur. Bazı hastalarda bağırsak tıkanması bilgisayarlı tomografi ile daha iyi tespit edilir.
BAĞIRSAK TIKANIKLIĞI TEDAVİSİ
Bağırsak tıkanıklığının tedavisinde göz önünde bulundurulması gereken 2 önemli durum söz konusudur. Birincisi, hastanın yaşamının devam etmesi, ikincisi ise tıkanıklığa neden olan etkenin tedavisidir. Gangren ile seyreden ince bağırsak tıkanmaları vakalarında sistemi olumsuz etkilemesi nedeni ile ölüm oranı yaklaşık % 30-35 civarı olmasına rağmen, laparotomi yapılan basit ince bağırsak tıkanmalarında bu oran % 1-2’ye düşer. Bağırsak tıkanıklığı tedavisi ikiye ayrılır. Birincisi medikal (koruyucu) tedavi, ikincisi ise cerrahi tedavidir. Konservatif (koruyucu) tedavide hasta hastaneye yatırılır ve ağızdan beslenme kesilir. Nazogastrik tüp ile sindirim kanalı içindeki sıvı ve gaz miktarı azaltılır. Fakat koruyucu tedaviye rağmen, durumu düzelmeyen ve acil ameliyat gerektiren hastalarda cerrahi tedavi uygulanır.
