Nedenleri:
1.Sperm üretimindeki yetersizlik(Pretestiküler Nedenler):
Azospermideki sperm üretim yetersizliği iki sebebe bağlı olabilir .Testise bağlı problemler nedeni ile testislerden sperm üretimi olmaz ve azospermi oluşur. Ya da testisden sperm üretimini uyaran hormonların yetersiz salınımı nedeni ile azospermi olusabilir. Hormonal eksiklik durumunda tedavi ile testislerden sperm üretimi sağlanarak azospermi ortadan kaldırılabilir.
Semen analizinde azospermi sonucu çıktığında mutlaka hormonal testlerde yapılmalıdır. FSH-LH- Prolaktin TSH, Testesteron gibi hormonlar değerlendirilmelidir.
FSH ve LH seviyesi yüksekse Azosperminin muhtemelen nedeni testislerden sperm üretiminde sorun vardır ve bunlarda tek tedavi seçeneği Tüp bebek tedavisine alınarak micro TESE ameliyatı yapılarak sperm aranmasıdır.
Eğer FSH ve LH hormonu çok düşükse hormonal yetersizlik düşünülebilir ve azospermi ilaç tedavisine cevap verebilir.
FSH ve LH hormonu seviyesi normalse ilk akla kanallarda oluşan bir tıkanıklığa bağlı olarak azospermi gelişmesidir.
Hormon sonuçları azospermi nedeni açısından bize fikir verebilir ancak ancak testis biopsisinden sperm çıkma olasılığını belirlemedeki etkisi zayıftır.
Azospermi olan erkeklerde yüzde 5 oranında kromozom anomalisi vardır. Bu nedenle azospermik hastalara kromozom analizi yapılabilir. Kromozomun sayısal analizinde Klinefelter sendromu tespit edilebilir. Ancak Klinefelter sendromlu azospermik hastalarda da Microtese ameliyatı ile sperm elde edilebilir. Sağlıklı çocuk sahibi olabilirler. Klinefelterli hastalarda preimmplantasyon (PGT) genetik tanı yapılarak normal embriyolar transfer edilmelidir.
Kromozom analizinin yapılabileği ikinci alansa Y kromozomu araştırılmasıdır. AZF (azospermi faktör) araştırılabilir. AZF mikrodelesyonları, azospermi, oligoazospermi ve aynı zamanda Sertoli Cell Only (SCO) hipospermatogenezis, matürasyon yokluğu ve morfolojik sperm anomalilerine kadar giden değişik problemlere neden olabilir.
AZF delesyonu olan azospermik erkeklerde microtese ameliyatı ile sperm bulunursa doğacak erkek çocuklarının ileride azospermik olabileceği bilinmelidir.
Tıkanıklığa bağlı olmayan azospermili erkeklerde çocuk sahibi olmanın tek yolu testislerden yapılacak biopsilerden bulunan sperm ile tüp bebek(microenjeksiyon) yöntemi uygulamaktır. Bu hastaların yüzde 60-65 inde biopsi ile sperm elde edilebilmektedir. Testislerde sperm dağılımı homojen olmadığından microtese ameliyatında birden fazla alandan biopsi yapılarak sperm bulma olasılığı artırılır.
Mikro TESE mikroskop altında testisten biyopsi alınmasıdır. Burada amaç mikroskop altında dokunun büyütülerek sperm içerme olasılığı yüksek olan dokuların alınmasıdır. Sperm bulma olasılığı artarken, daha az doku alındığı için testise verilen hasar azalmaktadır.
2.Posttestiküler nedenler(Tıkanıklığa bağlı azospermi):
Testislerde sperm üretimi vardır ancak sperm kanallarında oluşan tıkanıklık nedeni ile spermler semene çıkamamaktadır. Tıkanıklığa bağlı azospermi tüm azospermilerin yüzde 40 ını oluşturur. Tıkanıklığı açmak için cerrahi denenebilir. Tıkanıklık açılamadığı durumda bu hastalarda bir iğne ile epidimise girilerek (PESA), mikrocerrahi ile epididime girilerek (MESA), testise iğne ile girilerek (TESA) ve bu yöntemlerle sperm bulunmayan hastalarda testisten doku örnekleri alınarak (TESE) sperm elde edilebilir. Tıkanıklığa bağlı olan hastaların hemen hepsinde sperm bulunabilir ve tüp bebek (microenjeksiyon ) yöntemi ile çocuk sahibi olabilirler.
Azospermik erkeklerin 1990 dan önce çocuk sahibi olmaları imkansızken günümüzde.
Tıkanıklığa bağlı azospermide tüp bebek tedavisinde gebelik şansı normal sperm sayısına sahip erkeklerden farklı değildir. Bu hastaların da hemen hepsinde testis biopsisi ile sperm elde edilebilmektedir.
Tıkanıklığa bağlı olmayan azospermili erkeklerde ise testis biopsisi ile yüzde 60-65 oranında sperm bulunmaktadır. Gebelik oranları normal hastalara göre biraz daha düşük olmakla beraber eğer kadın yaşı yüksek değil ve tüp bebek tedavisi sırasında çok sayıda yumurta elde edilmişse gebelik oranları yüksektir.
Sperm bulunamayan yüzde 40 lık grup içinse şuan yapılabilecek bir şey yok. Ancak gelecek umut vaat edicidir. Kök hücre tedavisi bu soruna yakın gelecekte çare olacak gibi gözüküyor. Fare embrio kök hücresinden geliştirilen sperm hücresi ile ilk kez 2012 yılında farelerde gebelik elde edildi ve sağlıklı fare yavruları dünyaya geldi. Yeni dünyaya gelen fareler büyük bir umudun kapısını açtı. İnsanlar için şimdi erken bile olsa yakın gelecekte kök hücre tedavisi bu sorunu ortadan kaldırabilecek gibi gözüküyor.
Op Dr. Mehmet KOÇ
Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı
(Tüp Bebek ve Üreme Endokrinolojisi),
