Cinsel yolla bulaşan hastalık nedir?
Cinsel yolla bulaşan hastalıklar dünyada en sık rastlanan enfeksiyon hastalıklarındandır. Adından da anlaşılacağı gibi cinsel temas yoluyla bulaşan hastalıklara cinsel yolla bulaşan hastalıklar adı verilir.
Bakteriyel Enfeksiyonlar
• Bel Soğukluğu (Gonore)
• Sifiliz(Frengi)
• Klamidya
• Mikoplazma
• Kasık Granülomu
• Yumuşak Yara
• Bakteriyel Vajinoz
Viral Enfeksiyonlar
• Genital Herpes
• Genital Siğiller
• İnsan bağışıklık eksikliği virusu sendromu (HIV/AIDS)
• Molluskum
• Hepatit B
• Hepatit C
Mantar Enfeksiyonları
Parazit Enfeksiyonları
• Trichomonas vaginalis
• Entamoeba histolytica
• Giyardiyazis (Giyardiyoz)
• Kasık biti
• Uyuz
Nasıl bulaşır?
Hastalığa neden olan mikro organizma kan, meni, vajinal sıvı ya da diğer vücut sıvıları ile bulaşabilir. Bazen bu enfeksiyonlar anneden bebeğe gebelik ya da doğum esnasında, kan bağışı yoluyla, iğnelerin ortak kullanımı gibi durumlarda cinsel temas olmadan da bulaşabilir. Bu hastalıklar her zaman şikayetlere sebep olmazlar ve bulgu vermezler. Bu nedenle tamamen sağlıklı görünen ve taşıdığı hastalıktan haberdar olmayan kişilerden de bulaşabilir.
• Anneden bebeğe bulaş: Gonore (Bel soğukluğu), klamidya, frengi, HIV gibi bazı enfeksiyonlar gebelik süresince ya da doğum esnasında anneden bebeğe bulaşabilir ve ciddi sağlık sorunlarında hatta bebek ölümlerine neden olabilir. Tüm gebelerin cinsel yolla bulaşan hastalıklar açısından taranması önerilir
Kimler risk altında?
Cinsel olarak aktif herkes risk altındadır. Riski arttıran bazı durumlar söz konusudur;
• Korunmasız cinsel ilişki: Enfeksiyon taşıyan partner ile kondom kullanmadan vajinal, oral ya da anal ilişkide bulunmak riski belirgin ölçüde arttırır. Uygunsuz ve düzensiz kondom kullanımı da riski arttıran durumlar arasındadır.
• Çok eşlilik: Sayı arttıkça risk artar. Ardışık tek eşlilik de çok eşlilik kadar riski arttırır.
• Cinsel yolla bulaşan hastalık öyküsü: Cinsel yolla bulaşan hastalık geçirmek bir diğerinin bulaşmasını kolaylaştırır.
• Zorla cinsel ilişki / cinsel istismar: Cinsel istismar ve saldırı ile başa çıkmak zor olsa da mümkün olan en kısa sürede başvurulması ve tarama, tedavi yapılması ve psikolojik destek alınması önerilir.
• Alkolizm ve uyuşturucu madde kullanımı: Alkolizm ve madde kullanımı mantıklı ve sağduyulu karar verme yetisini bozar ve riskli davranışlarda bulunma ihtimalini arttırır.
• Damardan uyuşturucu madde kullanımı: İğnelerin ortak kullanımı HIV, Hepatit B ve Hepatit C dahil pek çok ciddi hastalığın bulaşma riskini arttırır.
• Genç olmak: Cinsel yolla bulaşan hastalıkların hemen hemen yarısı 15-24 yaş aralığında tespit edilir.
Nasıl bulgu verirler?
Cinsel yolla bulaşan hastalıkların bulguları etkene göre geniş bir yelpazede yer alır. Bazen hiçbir bulgu vermeyebilirler. Hastalık ileri evrelere gelene kadar dikkatten kaçabilirl ya da diğer partnere tanı koyulduğunda tespit edilebilir.
Şikayetler ve bulgular maruz kalınan mikro organizmaya göre şüpheli cinsel temastan günler sonra ortaya çıkabilir ya da yıllarca fark edilir sorunlara yol açmadan gizli kalabilir.
• Genital bölgede, makat bölgesinde ve ağız içi ya da çevresinde yara, şişlik
• İdrar yaparken yanma ya da ağrı hissi
• Genital bölgede kaşıntı
• Penis ucundan akıntı
• Alışılmadık koku, kıvam ve renkte ya da kötü kokulu vajinal akıntı
• Beklenen dışında vajinal kanama
• Ağrılı cinsel ilişki
• Kasık bölgesinde ya da bazen yaygın ağrılı ve büyümüş lenf bezleri
• Karın alt kısmında ağrı
• Ateş
• Gövdede, ellerde ve ayaklarda döküntü, kızarıklık
• Kilo kaybı, ishal, gece terlemeleri
• Sarılık
• Acı, ağrı, ateş, soğuk terleme
Ne zaman doktora başvurmak gerekir?
• Cinsel olarak aktif iseniz ve şüpheli temas endişesiniz var ise
• Cinsel yolla bulaşan hastalık düşündürecek şikayetleriniz var ise
• Yeni partneriniz ile cinsel ilişkide bulunmadan önce
Ne tür sıkıntılara yol açarlar?
• Kasık ağrısı
• Gebelik sorunları
• Göz enfeksiyonları
• Eklem ağrıları ve iltihapları
• Pelvik iltihabi hastalık (PID)
• Kısırlık
• Kalp hastalıkları
• Bazı kanserler
Nasıl tanı koyulur?
Şüpheli cinsel ilişki öyküsü ve cinsel yolla bulaşan hastalık düşündürecek şikayet ve bulgular var ise test yapılması önerilir.
• Kan analizi
• İdrar analizi
• Diğer vücut sıvı örnekleri ya da yaralardan alınan örnekler
Nasıl tedavi edilir?
Bakterilerden kaynaklanan cinsel yolla bulaşan hastalıklar kolaylıkla tedavi edilebilir. Virüs kaynaklı enfeksiyonlarda tedavi her zaman mümkün olmaz. Gebelikte karşılaşılan cinsel yolla bulaşan enfeksiyonların hızlı bir şekilde tedavisi ile bebekte gelişecek enfeksiyonun önlenmesi ya da riskin azaltılması mümkün olabilir.
• Antibiyotik tedavisi
• Antiviral tedavi
Cinsel yolla bulaşan hastalıklarda eş tedavisi ve taraması mutlaka yapılmalıdır.
Önlenebilir mi?
Cinsel yolla bulaşan hastalıkların önlenmesi, tanı ve tedavi için tıbbi olanakların sağlanmasıyla olur. Cinsel yolla bulaşan hastalıkların önlenmesinde eğitim şarttır. Kişilerin cinsel yönden aktif yaşlara ulaştıklarında kendilerini bu hastalıklara karşı nasıl koruyacaklarını bilmeleri son derece önemlidir.
Cinsel ilişkiden uzak durmak cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunmanın en etkili yoludur.
• Tek eşlilik
• Cinsel aktif yaşa gelmeden önce HPV ve Hepatit B için aşılanma yapılması
• Cinsel ilişki öncesi tarama yapılması
• Düzenli ve düzgün şekilde kondom kullanımı
• Alkolizm ve madde bağımlılığının önlenmesi, tedavi ve destek alınması
• Sünnet
• Cinsel partner seçiminde titiz davranılması
• Cinsel yolla bulaşan hastalıklar konusunda bilgilenilmesi
• Düzenli olarak test yaptırılması
