Unipolar Depresyon

Unipolar Depresyon Nedir?

Dünya Sağlık Örgütü’ne göre depresyon, dünya genelinde 280 milyondan fazla insanı etkileyen ciddi bir duygudurum bozukluğudur. Ancak depresyon, tek bir formda görülmez; çeşitli alt türlere ayrılır. Bu alt türlerden biri de unipolar depresyondur. Bipolar depresyon ile karıştırılmaması gereken unipolar depresyon, yalnızca tek yönlü (yani sadece çökkünlük yönünde) duygudurum değişiklikleriyle karakterizedir.

Unipolar depresyon, diğer adıyla majör depresif bozukluk (Major Depressive Disorder - MDD), kişinin günlük işlevlerini ciddi şekilde etkileyen yoğun ve sürekli bir çökkünlük halidir. “Unipolar” terimi, kişinin yalnızca bir duygudurum kutbunu—yani “çökkünlük” durumunu—
yaşadığını belirtir. Bu durum, bipolar bozuklukta görülen “mani” veya “hipomani” ataklarının aksine, yalnızca depresif dönemlerle seyreder. Unipolar depresyon; kişinin duygu durumu, düşünce biçimi, enerji düzeyi, uyku düzeni ve hatta fiziksel sağlığı üzerinde belirgin olumsuz etkiler yaratır. Eğer bu durum en az iki hafta boyunca devam ederse ve bireyin sosyal, mesleki ya da diğer önemli işlevsellik alanlarını bozar hale gelirse, klinik olarak tanı alabilir.

Unipolar Depresyonun Belirtileri Nelerdir?

Unipolar depresyon, hem psikolojik hem de fizyolojik düzeyde çok çeşitli belirtilerle kendini gösterir. Bu belirtiler şunlardır.

Duygusal Belirtiler

• Sürekli üzgün, boşlukta veya umutsuz hissetme
• Ağlama nöbetleri
• İlgi kaybı (hedoni): Daha önce zevk alınan aktivitelerden artık keyif alamama
• Kendini değersiz, suçlu veya yetersiz hissetme

Bilişsel Belirtiler

• Konsantrasyon güçlüğü
• Karar vermede zorluk
• Bellek sorunları
• Gelecek hakkında karamsarlık

Davranışsal Belirtiler

• Sosyal çekilme
• Günlük işlerden kaçınma
• Yavaş hareket etme ya da aşırı huzursuzluk
• Madde kullanımında artış (alkol, sigara, vb.)

Fiziksel Belirtiler

• Uyku sorunları: insomnia (uyuyamama) veya hipersomnia (aşırı uyuma)
• İştah değişiklikleri: aşırı yeme ya da iştahsızlık
• Kilo değişiklikleri
• Yorgunluk ve enerji kaybı
• Baş ağrısı, kas ağrıları, mide problemleri gibi somatik şikâyetler

İntihar Riski

Unipolar depresyon, intihar düşünceleri ve girişimleri açısından yüksek risk taşır. Özellikle umutsuzluk, değersizlik ve çaresizlik duygularının yoğun yaşandığı durumlarda intihar riski artar.

Unipolar Depresyonun Nedenleri Nelerdir?

Unipolar depresyonun tek bir nedeni yoktur; genetik, biyolojik, çevresel ve psikolojik faktörlerin karmaşık etkileşimiyle ortaya çıkar. Aşağıda en yaygın nedenler detaylandırılmıştır.

Genetik Yatkınlık
Aile bireylerinde depresyon geçmişi bulunan kişilerde unipolar depresyon görülme olasılığı daha yüksektir. İkiz çalışmalarında, tek yumurta ikizlerinden biri depresyondaysa, diğerinde depresyon gelişme riski yaklaşık %40-50 civarındadır.

Biyolojik Etkenler

• Nörotransmitter Bozuklukları: Serotonin, dopamin ve norepinefrin gibi nörotransmitterlerin düzensizliği, depresyon belirtilerine yol açabilir.
• Hormonel Değişiklikler: Tiroid bozuklukları, menopoz, doğum sonrası hormonal dalgalanmalar gibi durumlar depresyona neden olabilir.
• Beyin Yapısı ve Fonksiyonu: MRI çalışmalarında depresyonlu bireylerde hipokampus küçülmesi, prefrontal korteks aktivitesinde azalma gibi yapısal ve fonksiyonel değişiklikler görülmüştür.

Psikososyal Faktörler

• Travmalar: Çocuklukta istismar, ihmal, kayıplar
• Stres: İşsizlik, boşanma, ekonomik zorluklar
• Yetersiz sosyal destek: İzolasyon, yalnızlık

Kişilik Özellikleri
Aşırı mükemmeliyetçi, düşük benlik saygısı olan veya aşırı sorumluluk hisseden bireylerde depresyon gelişme riski daha yüksektir.

Unipolar Depresyon Tanısı Nasıl Konur?

Tanı süreci aşağıdaki adımları içerir.

Klinik Görüşme: Kişinin duygusal durumu, günlük işlevselliği, geçmiş psikiyatrik öyküsü ve stres faktörleri değerlendirilir.
Tanı Kriterleri (DSM-5): DSM-5’e göre majör depresyon tanısı konulabilmesi için aşağıdaki semptomlardan en az beşinin, iki hafta boyunca devam etmesi ve işlevselliği bozması gerekir.

• Depresif duygu durum
• İlgi ve zevk kaybı
• İştah değişikliği
• Uyku bozuklukları
• Psikomotor değişiklikler
• Yorgunluk
• Değersizlik hissi
• Konsantrasyon bozukluğu
• İntihar düşünceleri

Ayırıcı Tanı: Unipolar depresyon; bipolar bozukluk, anksiyete bozuklukları, demans, madde bağımlılığı veya fiziksel hastalıklarla karıştırılabilir. Bu nedenle detaylı ayırıcı tanı yapılmalıdır.

Unipolar Depresyonun Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Unipolar depresyon tedavisinde en etkili yaklaşım biyopsikososyal model temelinde çok yönlü bir müdahale planı oluşturmaktır. Tedavi genellikle psikoterapi, ilaç tedavisi ve yaşam tarzı değişikliklerini içerir.

Psikoterapi (Konuşma Terapisi)

• Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT):  BDT, bireyin olumsuz otomatik düşüncelerini fark edip değiştirmeyi hedefler. Depresyon tedavisinde en yaygın kullanılan ve bilimsel olarak etkili olduğu kanıtlanmış terapi türüdür.
• Bilişsel Terapi: Kişinin kendi iç konuşmalarındaki hatalı inançlar ve düşünce kalıpları üzerinde çalışılır.
• Kişilerarası Terapi (IPT): İlişkisel çatışmalar, yas süreçleri ve rol değişimleri üzerinde odaklanır.
• Psikodinamik Terapi: Kişinin bilinçdışı süreçleri, geçmiş yaşantıları ve bastırılmış duyguları ele alınır.

Unipolar Depresyonda Yaşam Tarzı Değişiklikleri Nelerdir?

Depresyonla başa çıkmak için tedavi kadar önemli olan bir diğer unsur da yaşam alışkanlıklarında yapılacak değişikliklerdir.

• Sağlıklı beslenme: Omega-3, B12 ve D vitamini açısından zengin beslenme
• Düzenli uyku: Uyku hijyenine dikkat etmek
• Zararlı maddelerden kaçınmak: Alkol ve uyuşturucudan uzak durmak
• Planlı gün düzeni: Günlük yapılacaklar listesi oluşturmak
• Hobiler: Sanat, müzik, doğa yürüyüşleri gibi ruhu besleyen faaliyetler

Unipolar Depresyonun Seyri ve Prognozu

Uygun şekilde tedavi edilen bireylerin %80’inden fazlası önemli düzeyde iyileşme göstermektedir. Ancak tedavisiz bırakıldığında depresyon kronikleşebilir, tekrarlayıcı hale gelebilir ve yaşam kalitesini ciddi şekilde düşürebilir. Erken müdahale, tedaviye uyum ve destekleyici çevre unsurları, unipolar depresyondan iyileşme sürecinde kritik öneme sahiptir. Unipolar depresyon, bireyin yaşam kalitesini büyük ölçüde etkileyen ancak uygun müdahalelerle başarıyla yönetilebilecek bir duygudurum bozukluğudur.