Erkek infertilitesinin infertilitedeki sıklığı yaklaşık% 30 u kadardır. Bu nedenle infertil çifte ilk görüşmede yapılan ilk testde bir semen analizi gerekliliği olarak önerilmektedir.Semenin laboratuarda nicelik ve nitelik bakımından incelenmesine spermiyogram denir Genellikle 3-5 günlük cinsel perhiz sonrası , alınan meni örneği , 30-60 dakika içerisinde incelenmeye başlanır.
Meni, krem/gri renkte , opak bir sıvıdır ve belli bir bekleme süresi sonrasında visköz (jöle kıvamında) sıvı akışkan hale gelir. Bu süre ortalama 15-20 dakikadır ; 30 ve/veya 60 dk. sonra akışkan hale geçemeyen örnekler visköz olarak değerlendirilir. Hacim 2-5ml. arasında değişir. Daha çok bazik karakter gösterir. Sıvının büyük kısmını üreme bezleri (geminal vezikül, prostat, bulboüretral) oluşturur, spermleri içeren testis sıvısının hacime katkısı çok azdır.Fizik özellikler incelendikten sonra sperm sayısı ve hareketliliği değerlendirilir.
Sayı genellikle 1ml. menideki miktar olarak verilir.
Toplam sayı bu rakamın hacim ile çarpılmasıyla çıkar.
Bir ml.’de 50-100 milyon arası sperm bulunur ama gebelik için kabul edilen sınır 20 milyon’dur.
Hareketlilik %60 olmalı ve bunların yarısı yumurtaya ulaşıp dölleyebilecek kadar hızlı(a tipi) , ilerleyici ve kaliteli olmalıdır.
Semen parametreleri subfertil ,infertil veya normal semen olarak gruplandırılabilir.Burada gruplandırma yapılırken WHO (Dünya Sağlık Örgütünün)norm kriterleri kullanılmaktadır. Son yıllarda birçok merkez ”Kruger” değerlendirmesini benimsemiştir. Kruger , bu alanda uzun yıllar çalışan bir bilim adamıdır ve spermlerin yapısını daha hassas bir şekilde değerlendirmekte , belirli ölçülerin dışında kalanları anormal olarak kabul etmektedir. Bu çok hassas kriterlere göre , en azından %4’ü normal yapıda olmalıdır.Kruger’e göre %12’si normal olan bir meni örneği fertil kabul edilir. Mikroskop altında incelenen bir diğer parametre agglütünasyon denilen , spermlerin bir araya gelerek kümeleşmesinin varlığını incelemektir.Semen analizi tedaviyi planlamada bu kadar etkinken testin yapılacağı yerin güvenilirliği oldukça büyük önem kazanmaktadır.
Spermin nitel ve nicel karakteri ile ilgili kullanılan terimler:
1)- Normozoospermi: Spermin sayı , hareket ve morfolojik bakımdan normal olduğu örnektir.
2)- Oligozoospermi: Sperm sayısının 20 milyonun altında olan örnekler için kullanılır.
3)- Teratozoospermi: Normal yapılı spermlerin %4’ün altında olduğu , anormal spermin çok yüksek olduğu örnek için kullanılır.
4)- Polispermi: Sperm sayısının 250 milyonun üzerinde olduğu örnekler için kullanılır.
5)- Hipospermi: Meni hacminin normalden az olmasıdır.
6)- Hiperspermi: Meni hacminin normalden fazla olmasıdır.
7)- Astenozoospermi: Sperm hareketliliğinin normal değerlerin altında olduğu örnek için kullanılır.
8)- Oligasthenozoospermi: Hem sayı hem hareket normal değerlerin altındadır.
9)- Oligoteratozoospermi: Hem sayı hem morfolojik özellikler normalin altındadır.
10)- Asthenoteratozoospermi: Hem hareket hem morfolojik özellikler normalin altındadır.
11)- Oligoasthenoteratozoospermi: Spermlerin sayısı , hareketi ve morfolojisi normal değerlerin altındadır.
12)- Hematospermi: Meni örneğinde kan hücrelerinin fazla bulunması.
13)- Piyospermi: Meni örneğinde lökosit (enfeksiyon hücresi) ve döküntü hücrelerinin aşırı artmasıdır.
14)- Nekrospermi: Meni örneğinde ölü hücrelerin aşırı artmasıdır.
15)- Azoospermi: İçerisinde sperm hücresi bulunmayan örnektir.
16)- Aspermi: Meninin hiç çıkmadığı durumdur.
Vazektomi geri dönüşümü için başvuran bir çiftte vazektomi iptalini başlatmadan önce,kadının temel jinekoendokrinolojik muayene olması önemlidir. Vazektomi ligasyonu 5 yıldan eski değilse, çifte testis biyopsisi ve bir IVF-ICSI yaklaşımı denemesi isteyebilirsiniz. 5 yıldan daha az ligasyonu olan çiftler bu yaklaşımdan fayda sağlayabilir.
