Genellikle erken yaşlarda başlayan müzikle uğraşının değişik sıklıklarda devamı sırasında kişi bir çok sorunla uğraşmak zorunda kalabilmektedir. Bunlar doğru bir yönlendirme olmamasına bağlı ergonomik olarak uygun olmayan ortamlarda uzun zamanlar enstrüman çalmaya bağlı problemlerden başlayıp; artrit, yaralanma veya başka rahatsızlıklara rağmen çalmak zorunda kalma gibi dezavantajlarla devam eden problemlerdir.
ÖNLEYİCİ YAKLAŞIMLAR
1. Kas-İskelet Sistemi: En iyi performans kasların en dengeli halde durması ile sağlanır. Bunun için kasların hem çok iyi gerilmeye hem de çok iyi kasılmaya ihtiyaçları vardır. Bu nedenle aynı sporcuların germe ve esneme egzersizleri gibi, müzisyenlerinde germe ve esneme egzersizleri yapmaları, kasların genel performansta daha dengeli ve verimli çalışmasını sağlar.
2. Duruş: Hem müzisyenler hem de öğretmenler genellikle duruşun önemini hafife alırlar. Ayrıca çoğu enstrüman da kötü ergonomiğe sahiptir. Bununla birlikte öğrencilerin kendilerine özel anatomik varyasyonları da olabilir. Tüm bu noktalar göz önünle alınmalı, söz konusu enstrüman ile onu icra eden kişinin bireysel anatomik özellikleri birbirlerine çok iyi adapte edilmelidir.
3. Egzersiz ve Alıştırmalar: Tecrübeli müzisyenlerin çalma zamanından daha çok istirahat ettikleri bilinir. Esneme ve hareket egzersizleri olacak şekilde iki ana amaç doğrultusunda egzersizler önerilir.
Müzisyenlerin problemleri 3 ana grup halinde incelenir:
- Travmalar, artritler, romatizmal durumlar veya sinir sıkışmaları gibi genel, günlük sağlık sorunları.
- Aşırı kullanım (normal bir aktivitenin çok yapılması), istismar (kasten yaralanmaya neden olma) veya yanlış kullanma (aktivitenin veya pozisyonun uygunsuz yapılması). Bunlar kötü duruş, dengesizlik veya aşırı kullanma ile birlikte olur.
- Müzisyen krampı, spazm veya distoni (kas tonusunun bozulması) gibi strese ait sorunlar.
Yapılacak tedavi, tanının ne olduğuna göre değişir ve çok yönlü yaklaşımı gerektirir. Planlama ve uygulama yapılırken güç ve dayanıklılıkla birlikte denge ve koordinasyona da dikkat edilir. Bazen dengesiz ve fizyolojik olmayan bir duruş tüm vücudu bozup gergin ve bükük bir sırt, eğik duran bir boyun, yukarıda duran omuzlar, bükük dirsek ve el bileklerine neden olabilir. Tüm bunların sonunda da acı, ağrı, spazm ve yorgunluklar olur.
Özellikle elin iç tarafındaki etli kısımda kompartıman sendromu denilen kas spazmı, ağrısı, şişliği, piyano çalan küçük ellerde tuşlara basabilme adına aşırı gerilmelerden dolayı sorun olabilir. Uzun süreli ve aşırı yüklenmelerde bu kaslardaki şişlik, ödem ve ağrı icraya devamı engelleyebilecek şiddette olabilir. Dinlenme, soğuk uygulama ve anti-inflamatuvar tedavi gerekir.
Avuç içinde parmakların hareketini sağlayan tendonların kaymalarını sağlayan sinoviyum denilen yapıların şişmesi ve ödemlenmesi hareketleri zorlaştırıp ağrılı hale gelmesine neden olabilir. Beraberinde eklemlerin de şişmesi ve sertleşmesi durumu daha da ağırlaştırabilir. Anti-inflamatuvar ilaçlar ve elastik eldiven kullanımları ya da fizik tedavi yöntemleri gerekli olabilir.
Prof. Dr. Eftal Güdemez
