GEBELİKTE KAFEİN
Prof.Dr.Sedat Kadanalı
Kafeinli içecekler gebelikte bilerek veya bilmeden sık olarak kullanılmaktadır. Kafein içeceklerle alındığında hızla vücuda geçmekte ve plasenta aracılığı ile bebeğe gitmektedir. Vücuda 200 mg kafein alındığında bebeğe kan gönderen plasentanın içindeki akım % 25 azalmaktadır, kafein de bebeğe geçmektedir. Burada önemli bir sorun kafeini metabolizmasında gerekli enzimler annede bulunur iken plasenta ve bebekte bulunmayışıdır, bu yüzden yıkılamayan kafein bebekte daha yüksek düzeylerde bulunabilmektedir. Annenin metabolik özellikleri bebeğe geçen kafein miktarını etkilememektedir, kafeini hızlı metabolize ederek yıkan bir vücut ile geç metabolize eden bir anne aynı miktarda kafeini alsa da bebeklerine geçen kafein miktarı değişik olmaktadır.
Uzun zamandan beri kafein alan anne adaylarının bebeklerinde gelişme geriliği görüldüğü bilinmektedir. Ne kadar kafeinin alımı ne ölçüde bebekte gelişme geriliği yaptığı sorusu cevaplanması zor bir sorudur, zira burada annenin bireysel metabolik faktörleri, çevresel ve genetik faktörlerinin değişken olması net bir cevap vermeyi zorlaştırmaktadır. Mayıs 2010 da yayınlanan bir çalışmanın sonuçlarına göre günde 200 mg kafein alındığında bebek kilosunda ki azalma 60-70 g olmaktadır. Aynı araştırmada gebelik öncesi günde 300 mg kafein alan ancak gebeliğinde bu miktarı günde 50 mg a düşüren anne adayları ile miktarı 300 mg de devam eden anne adayları karşılaştırıldığında bebek ağırlıklarında 160 g azalma kafein fazla alan annelerin aleyhine bulunmuştur. Öne çıkan başka bir veri de kafein alımı artıkça orantısal bir tarzda bebekte ki gelişme geriliğinin de artmasıdır, yani her mg kafein bebekte olumsuz yönde etkili olmaktadır.
Kafein alımı alkol alımına benzer şekilde bebekte gelişme geriliği yapmaktadır, hele her ikisinin birlikte alınması bu olumsuz etkiyi kat kat artırmaktadır. Yine vücutta ki nikotin miktarı ki sigara içimi ile direkt ilgili olduğu bilinmektedir, bu da kafeinin bebek üzerindeki kötü etkilerini adeta şiddetlendirmektedir. Kültürümüzde de sigara ile çay ve kahvenin sıklıkla yan yana geldiği düşünülürse bunun gebelik planlayan annenler için bebek açısından artmış bir risk olduğunu söylemeliyiz.
Gebelikte bilindiği üzere demir ihtiyacı artmaktadır, kafeinin bir olumsuz etkisi de burada ortaya çıkmakta ve gebelikte demir emilimini %40 lara varan ölçülerde bozmaktadır. Biraz açıklar isek gebe kadın artmış demir ihtiyacı için demir içeren gıda ve ilaçlarda alsa kafein aldığında bunun faydasını çok fazla görememektedir.
Kafein alımında tek suçlu sanıldığının aksine kahve değildir. Günlük alınan kafeinin ancak % 20-40 ından kahve sorumlu olabilir, özelikle ülkemizde bu konuda ki sessiz suçluların başında çay gelmektedir, çayı çikolata, kola gibi kafeinli meşrubatlar takip etmektedir. Yiyecek içeceklerin kafein içeriğine bakmak en iyi yol olarak gözükmektedir, yoksa ummadığımız içecek ve yiyeceklerde kafein bulunabilir. Mesela “siyah çayda kafein var yerine yeşil çay içelim” diyen çoğu kişi yeşil çayında azımsanmayacak oranda kafein içerdiğini bilmemektedir. Bu açıdan bakıldığında her anne adayı kendi yeme içme alışkanlığını gözden geçirerek almakta olduğu günlük kafein miktarının farkına varmalıdır. Gebelik düşündüğünde kafeini mümkünse dietinden kaldırmalı ya da en azından yarıya düşürmelidir. İngiltere ve Amerika’da kadınların hamilelik planladıklarında ve hamileliklerinde günlük kafein alımını 300 mg altında tutmaları önerilmektedir.
Sonuç olarak kafein gebelikte bebekte gelişme geriliği yapan ve alınan kafein miktarı artıkça bebekte görülen olumsuz etkiyi de katlanarak arttıran bir maddedir. Gebelik öncesi ve gebelik sırasında kafein mümkün olan en düşük miktarda alınmalıdır. Kafeini dietimizde bulunan hangi yiyecek ve içeceklerle aldığımızın farkına varmalı ve gebelikte bu alışkanlıklarımız üzerinde düzenlemeler yapmalıyız.
İşte içeceklerdeki kafein oranı...
Filtre kahve 1 fincan 135-200 mg
Espresso 1 fincan 100 mg
Cappuccino 1 fincan 100 mg
Hazır kahve 150 cc 57 mg
Türk kahvesi 1 fincan 57 mg
Dekafeine kahve 150 cc 5 mg
Demleme çay 175 cc 20 - 110 mg
Ice Tea 330 cc 70 mg
Hazır çay 200 cc 30 mg
Kola 1 Kutu 30 - 56 mg
Diyet Kola 1 Kutu 38 - 45 mg
Kola dışı meşrubat 1 Kutu 50 mg civarı
Meyveli gazoz 1 Kutu 0 mg Çikolata 60 gram 10 - 50 mg
100 gr sütlü çikolatada kafein miktarı 20 mg
• 3 büyük bardak instant kahve (her biri 100 mg)
• 4 küçük bardak instant kahve (her biri 75mg)
• 3 bardak demlenmiş kahve (her biri 100 mg)
• 6 bardak çay (her biri 50 mg)
• 8 teneke kutu kola (her biri en fazla 40 mg)
• 4 teneke kutu ‘enerji’ verici içecek (her biri en fazla 80 mg)
• her biri 50 g ağırlığında 8 parmak çikolata
(her biri en fazla 50 mg)