- Düşük kemik kütlesi ve kemik mikro mimarisinde bozulma ve buna bağlı olarak kemik kırılganlığının artması ile karakterize,
- Sistemik bir iskelet hastalığıdır.
- Genellikle omurga, önkol ve kalçada olmak üzere kırık riski artmıştır.
- Günümüzde uzayan yaşam süresi ile birlikte osteoporoz, dünyanın birçok bölgesinde önemli bir sağlık problemi haline gelmiştir.
- Osteoporoz en sık görülen kemik hastalığıdır.
Osteoporozun gelişimine katkıda bulunan risk faktörleri;
- 1-Yapısal ve genetik faktörler:
- Yaş,
- Cinsiyet (Kadın olmak)
- Hormonal nedenler,
- Ailede kırık öyküsü
- Geç adet görme
- Erken menapoz
- İnce narin yapı
2-Yaşam biçimi ve/veya beslenme:
-
- Hareketsiz yaşam
- Kalsiyum ve D vitamininden fakir diyet
- Alkol ve sigara kullanımı
- Aşırı tuz ve protein alımı
- Yetersiz güneş ışığı
3-Tıbbi koşullar:
-
- Çeşitli ilaçlar ( kortizon, heparin, vb)
- Hastalıklar ( cerrahi menapoz, kronik böbrek yetmezliği, vb.)
Osteoporoz, genellikle kişide herhangi bir şikayet oluşturmadan sessizce seyretmekte, bu sebeple TANI sıklıkla KALÇA, ÖN KOL, OMURGA GİBİ KEMİK KIRIKLARI oluştuktan sonra konulabilmektedir.
Osteoporoza bağlı kırıklar;
-
- Uzun süre yatağa bağımlı kalmaya ( kalça kırıkları gibi ),
- İş-güç kaybına, ekonomik kayıba
- Yaşam kalitesinin düşmesine,
- Sakatlıklara ve
- Ölüme neden olabilmektedir.
Osteoporozda risk faktörlerinin saptanması, erken dönemde tanı konulması ve kırıklardan korunma esas amaçtır.
- Osteoporoz etyolojisinde rol oynayan risk faktörlerinin ortadan kaldırılması veya modifiye edilmesi ile osteoporozun olumsuz sonuçları azaltılabilir.
- Osteoporoz risk grubunda olan kişilerin önceden tanınması ve koruyucu tedaviden yarar görebileceklerin saptanması için osteoporoz taramaları uygun yaklaşımdır.
- Osteoporoz tanısında günümüzde en geçerli teknik çift-enerji-x-ışın absorbsiyometridir (DXA).
Osteoporoz tanı kriterleri (WHO)
Tanısal kriter Klasifikasyon
T değeri > –1 Normal
T değeri (–1) – (-2.5) Osteopeni
T değeri < – 2.5 Osteoporoz
T değeri < – 2.5 + frajilite kırığı Ağır/yerleşmiş osteoporoz
T değeri; Genç erişkinlerde ortalama kemik kütlesinin standart sapması
Z değeri; Kişinin kendi yaş grubunun ortalama kemik kütlesinin standart sapması
Kimler KMY İçin Taranmalı ?
-
- 65 yaş üstü Kadın
- 70 yaş üstü Erkek
Majör Risk Faktörleri Minör Risk Faktörleri
|
Yaş >65 |
•Romatoid artrit |
|
•Vertebral çökme kırığı |
•Klinik hipertiroidi hikayesi |
|
•Frajilite fraktürü |
•Kronik antikonvulsan tadavisi |
|
•Ailede osteoporotik kırık hikayesi (özellikle annede kalça kırığı öyküsü) |
•Düşük diyet kalsiyumu |
|
•Sistemik kortikosteroid tedavisi (> 3 ay) |
•Sigara |
|
•Barsak emilim bozukluğu hastalıkları |
•Aşırı alkol alımı |
|
•Paratiroid bezinin fazla çalışması |
•Aşırı kafein alımı |
|
•Direkt grafide osteopeni |
•Düşük kilo (<57) |
|
•Hipogonadizm |
•Kilo kaybı (25 yaş. >% 10) |
|
•Erken menopoz (< 45) |
•Kronik heparin tedavisi |
1 Majör veya 2 Minör Risk faktörü → tarama yapalım
KEMİK MİNERAL YOĞUNLUĞU ÖLÇÜM TAKİP SIKLIĞI
- Postmenopozal kadın ve 70 yaş üzeri erkeklerde 1-2 yılda bir,
- Bisfosfonat tedavisi alanlarda yılda bir,
- Paratiroid hormon tedavisi alanlarda 6 ayda bir,
- Sekonder osteoporozu olanlar veya steroid kullananlarda 6 ay - yılda bir.
TEDAVİ
Günlük yaşamın düzenlenmesi
-Egzersiz;
- Yürüyüş ( günde 40 dakika, tempolu)
- Haftada 3 kez en az 30 dakika kadar ağırlık taşıyıcı egzersiz,
- Sağlık yönünden herhangi bir engel yoksa koşu, merdiven çıkma,
dans, tenis, vb.
- Sigaranın Kesilmesi,
- Alkol Alımının Sınırlanması,
- Düşme Riskinin Azaltılması (banyo, halı, terlik,vb.),
TEDAVİ
- Kalsiyum;
- Önerilen günlük elementer kalsiyum alımı 1200 mg’dır
|
Süt (300 cc) |
300 |
|
Yoğurt ( 250 cc- 1 kase) |
300 |
|
Peynir ( 1 kibrit kutusu) |
200 |
|
Kaşar ( 1 kibrit kutusu) |
350 |
Günlük diyette kalsiyum alımı: bir günde alınan süt ürünlerinin porsiyon miktarı üzerinden hesaplanan kalsiyum alımı+ 250 mg ( süt ürünü dışındaki besinlerden kalsiyum alımı
- D Vitamini;
- Postmenopozal kadınlarda günde 1500-2000 IU D vitamini alımı önerilir
- Serum 25(OH) D düzeyi ≥30 ng/ml olması yeterlidir.
- Sağlıklı kemikler için yeterli vitamin D sentezi için gerekli güneşlenme zamanı, şekli ve süresi;
- Sabah 10.00’dan önce ve öğlen 15.00’den sonra yarım saat güneşlenme
- Güneşlenirken vücudun %11-17’sinin (eller ve yüz) açık olması yeterli.
- Aynı sürede gölgede yapılan D3 vitamini seviyesi, direkt güneş ışığına maruz kalmakla yapılan miktara göre %37-58 oranında daha azdır
- Fakat son zamanlarda yapılan çalışmalarda gölgede güneşlenmenin vitamin D3 yapımında anahtar rol oynadığı ve direk güneşe maruz kalmakla total ultraviyole ışıklarının vücutta oluşturacağı zararlı etkiden korunulacağı tespit edilmiştir.
Osteoporoz gelişmişse hekim kontrolünde etyolojiye yönelik uygun ilaç tedavisi ve takibi
-Kemik yıkımını önleyici ilaçlar
-Kemik yapımını uyarıcı ilaçlar
