Dolapta yıllardır giymediğiniz ancak yüksek bir bedel ödediğiniz için o kıyafetleri verme konusunda isteksiz davrandığınız oldu mu hiç?
Ya da çok memnun kalmadığınız halde ücretini peşin olarak verdiğiniz için devam etmek zorunda hissettiğiniz bir kurs var mı?
Peki ya büyük sıkıntı yaşamanıza neden olan, sizi bunaltan, yolunda gitmeyen bir ilişkiyi, o ilişki için çaba harcadığınızdan dolayı bitiremediğiniz oldu mu?
Hiç düşündünüz mü, neden şu anda kullanmadığımız halde bazı şeylerden vazgeçemiyor veya sorunlu olmasına, mutsuzluğa yol açmasına rağmen bir ilişkiyi bitiremiyoruz?
Neden vazgeçemediğimizi bilirsek, nasıl vazgeçebileceğimizi de öğrenmiş oluruz.
Vazgeçemiyoruz çünkü ödediğimiz bedellerin boşa gitmesini, ziyan olmasını istemiyoruz.
Vazgeçemiyoruz çünkü seçimimizin doğru olmadığını, kararlarımızda yanıldığımızı görmek istemiyoruz.
Vazgeçemiyoruz çünkü zamanımızı ve paramızı boşa harcadığımızı düşünmek istemiyoruz.
Vazgeçemiyoruz çünkü çevremizdeki insanların bize; “ ben dememiş miydim?” demelerinden endişe ediyoruz.
Vazgeçemiyoruz çünkü elimizde tutarak yatırımımızı korumaya çalışıyoruz.
Vazgeçemiyoruz çünkü sahip olduğumuzu düşündüğümüz şeyin veya kişinin elimizden gitmesi olasılığı bize çok ağır geliyor.
Vazgeçemiyoruz çünkü bir ilişkinin bitmesiyle oluşacak boşluğu dolduramayacağımızı ve bu durumla başa çıkamayacağımızı düşünüyoruz.
Şu bir gerçek ki; yatırımlarımızı nereye yapar, emeğimizi nereye harcarsak, oraya olan bağlılığımız artar. Oluşan bu bağlılık duygusu da vazgeçmeyi zorlaştırır. Vazgeçmek genellikle olumsuz olarak algılansa da, zarar veren
veya hiçbir fayda sağlamayan bir şeyde sebat etmek, kişinin kendi kendini tüketmesine ve yıpratmasına yol açar.
Tüm bu gerekçeler, bize zarar veren bir şeyden veya kişiden vazgeçememize ve sağlıksız kararlar almamıza yol açan nedenleri gözler önüne seriyor. Psikolojide ve ekonomide bu durumu anlatan bir kavram vardır: “Batık Maliyet Yanılgısı”.
Batık maliyet, gelecekte ortaya çıkacak fayda yerine geçmiş maliyetlere odaklanmak olarak açıklanabilir. Batık maliyet yanılgısında gelecekte ortaya çıkacak faydaya göre değil, geriye bakarak harcadığımız maliyete göre karar veririz. “Nasılsa parasını ödedim, bari filmi sonuna kadar izleyeyim”
diyerek beğenmediğiniz bir filmi izleme tercihinin ardında batık maliyet yanılgısı vardır. Özetle batık maliyet; “harcadığım (para, zaman, emek ) boşa gitmesin” düşüncesidir.
Peki bu psikolojiden nasıl kurtulabiliriz?
Kendimize sormamız gereken soru şu: “Eğer ben bu kadar bedel ödememiş veya bu kadar emek harcamamış olsaydım, şu an ihtiyacımı karşılamayan veya bana sıkıntı veren bu durumdan kurtulmak için çaba gösterir miydim?” Yanıtınız “evet” ise batık maliyet yanılgısına düşmüşsünüz demektir. Bu psikolojiden kurtulmanın en önemli yolu, geçmişe bakmak yerine geleceğe
odaklanmaktır.
Batık maliyetin oluşturduğu hasarı ortadan kaldırabilmek için verdiğimiz kararı etkilemesine izin vermemeliyiz. Çünkü zaman, para ve emek zaten harcanmıştır. Harcanan şeyler, harcanıp gitmiştir, gelecekteki sonucu etkileyemez. Karar verirken geçmişe yönelik değil, geleceğe yönelik
karar vermek daha sağlıklıdır. Hiçbir sorun ondan uzaklaşamayacak kadar zor değildir. İşinize yaramayan veya size rahatsızlık verip mutsuz eden şeylerden vazgeçmekten korkmayın. Bazen yeni fırsatların ortaya çıkması için en iyi çözüm zarar verenden durumdan kurtulmaya çalışmaktır.
Unutmayın, bir kapıyı kapatmazsanız, yeni bir kapıyı açamazsınız...
