Mevsim sıcaklıkların yüksek seyretmesi nedeniyle yüksek sıcaklıkların lenfödem hastalarına ciddi sıkıntılar oluşturmaktadır bu durum lenfödem hastalarının işini zorlaştırmaktadır. Alınacak bir takım önlemler ile bu rahatsizliğin ilerlemesi durdurulup tedavisi mümkün hale gelmektedir. Öncelikle bu hastalık nedir nasıl oluşur ne zaman ortaya çıkar tedavisinde neler yapılır korumak için ne gibi önlemler alınmalıdır kısaca bunlardan bahsedelim.
Lenf ödem; lenfatik sistemin yetmezliğinden kaynaklanan bir durumdur. Lenf sistemi düşük hidrostatik basınçla vakum gibi çalışan ince damarlardan oluşmuş bir sistemdir. Bu sistemin görevi kılcallardan doku aralığına kaçan sıvı ve plazmayı tekrar dolaşım sistemine döndürmektir. Lenf ödem genellikle ekstrem itelerde şişme ile kendini gösteren proteinden zengin lenf sıvısının hücreler arası alanda birikmesidir. Bir başka tanımla lenf ödem lenf drenajı ve kılcal damar filtrasyonu arasındaki dengesizlik sonucu hücrelerarası alandaki sıvı ve protein miktarının artmasıdır.
Lenfatik sistemin yetmezliğinin üç şekli vardır:
1) Dinamik yetmezlik olarak adlandırılır ve lenf yoluyla taşınan sıvının, lenf sisteminin taşıma kapasitesini aştığı durumlarda ortaya çıkar. Dinamik yetmezlikte lenf sistemi anatomik ve fonksiyonel olarak normaldir ancak taşıması gereken yük fazladır.
2) Lenfatik damarların yetmezliği sonucu lenf sisteminde taşıma kapasitesi normal protein yükünün altına düşer ve bu durum mekanik yetmezlik olarak adlandırılır.
3) Bu durumda ise lenf sisteminin taşıma kapasitesi; sistemin normal işleyişinin bozulması sonucu azalmıştır ve bu durum güvenlik kapağı yetmezliği olarak adlandırılır.
Lenf ödem oluşumunda etkili olan nedenler
Atar damarlarda genişleme olması,
Toplar damarlarda daralma olması,
Venöz basıncın artması,
Kılcallarda ozmotik basıncın azalması,
Kılcal damarların geçirgenliğinin artması,
Histamin Brakinin gibi damarlarda genişleme yapan maddelerin salınımı
Lenf akımının yetersiz olmasıdır
Lenf ödemin klinik tablosu ciddiyetine göre dört döneme ayrılır;
Dönem 1 (Geri dönebilen lenf ödem) :Ödem gün içinde giderek artar geceden sonra dağılır. Kesin tanımlamayan yakınmalarla birlikte geçici şişme görülür
Dönem 2 (Kronik, geri dönmeyen lenf ödem) : Sürekli şişlik, ağır hissetme, ağrı, yanma (etkilenen ekstremitede), hareket kısıtlanması, hastanın günlük rutin yaşamında ödemin önemsiz şekilde etkilenmesi, bağ dokusunun artmasına yatkınlık
Dönem 3: Zaman geçtikçe artan vücut uzuvlarında deformasyon, önemli ölçüde hareket ve fonksiyon kısıtlanması, ciddi ağrılar
Dönem 4: Lenf kanseri, daima öldürücüdür.
ÖDEM TEDAVİSİ
KOMPLEX BOŞALTICI FİZYOTERAPİ İKİ FAZDAN OLUŞUR;
BOŞALTIM FAZI:
Bu Faz Dort Evreden Oluşur;
-Manuel Lenf Drenajı
-Cilt Bakımı
-Kompresyon Bandajı
-Egzersiz
Burada tedavinin Amacı sıvının diğer saglam lenf nodullerine aktarmaktır , Özel el tutuş şekilleri ile tedavi ye başlanır.. Cilde nazik ve ritmik bir basınç uygulanır.Bu tedavide derinin tam altındaki yüzeyel lenf damarlarına hafif basınçlar uygulanır.Lenf drenajı ile Kol ve bacaklardaki birikmiş sıvı vucudun saglam yerlerindeki lenf nodullerine aktarılır drenaja önce merkezden başlanır sonra kol ve bacak en son parmaklara ulaşılır,her drene edilen bölge tekrarlanarak nodule tekrar aktarılır.
Örneğin,göğüs cerrahisine baglı sağ lenf nodulleri alındıysa ve sağ kolda lenfödem gelişti ise burdaki sıvı sol koltuk altı lenf nodüllerine ve sağ kasık lenf nodullerine aktarılır.bölgeye göre süre değişmekte olup ortalama bir saat sürmektedir.
Hasta ilk gun seansa başlamadan önce değerlendirilir,gerekli ölçümler yapılır ve kaydedilir.her bir seans ortalama bır saat surer,seansta hastaya 45 dakika süren manuel lenf drenagı uygulanır,özel bir kremle cilt bakımı ve bandajlama yapılır,hastaya uygun ev egzersizleri verilir,bandaj bir sonraki seansa kadar tedavi bölgesinde kalır tedavi süresi hastaya göre değişmekte olup ortalama 10-15 seans surmektedir.Tedavi uygun yapıldıgı takdirde başarı oranı yukselir
KORUMA FAZI: (Bu Faz Dort Evreden Oluşur Ve Boşaltım Fazı Bıttıkten Sonra Uygulanır Haftada Bır -Ikı Defa Manuel Lenf Drenajı -Cilt Bakımı -Egzersiz-Kompresyon Çorabı)
Koruma fazında,boşaltım fazının sonunda hastanın uygun çorap ölçusu alınır ve hastaya koruma fazında yapacakları konusunda bilgilendirme yapılır,hasta hergun cilt bakımını ve egzersizlerini yapar.
Kompresyon çorabı hergun dikkatli bir şekilde,aksatılmadan giyilmesi gerekir.
Hastaların en çok sordukları sorular,
yazın bu çorabı giyebelecekmiyim,
basıncı beni rahatsız edermi,
kolum yada bacagım tekrar şişermi,
bu soruları şu şekilde açıklanabilir ;çorapta uygun hava boşlukları olduğu için sıcaklık olarak rahatsız etmez,çorap ekstremiteyi (kol-bacak) koruyacagı için uygun basınçta olması gerekir ancak bu basınca hastalar bir süre sonra alışmaktadır,çorap hergun duzenli bir şekilde giyilip egzersizler ve cilt bakımı yapıldıgı takdirde koruma fazı basarılı olacaktır.
LENFÖDEMLİ HASTALARA ÖNERİLER
Lenfödem riski taşıyan veya lenfödemli uzvun bakımı ve korunması oldukça önemlidir. Tedaviden sonra da tedavinin başarısının devam etmesi için hastanın dikkat etmesi gereken hususlar şunlardır;
1. Cilt temiz tutulmalı ve iyice kurulanmalı, nemli bırakılmamalıdır.
2. Cilt bakımı ve esnekliğine dikkat edilmeli, nemlendirilmesi için yağsız kremler, vücut sütü, vücut losyonu gibi yağ içeriği çok az olan nemlendiriciler kullanılmalıdır.
3. Sıcak günlerde terlememesi ve ciltte mantar oluşumunu engellemek için antifungal pudralar kullanılmalıdır.
4. Kesik, kedi-köpek tırmalaması, darbeler enfeksiyona ve lenf yollarının hasarına yol açacağından kaçınılması gereken durumlardır.
5. Lenfödemli hastalar sıcak su, kaplıca suyu, güneşlenmekten uzak durmaya, bunun yerine ödemli kol veya bacağı soğuk tutmaya özen göstermelidirler.
6. Tekrarlanan, yorucu hareketler, ödemi daha kötüleştirebilmektedir.
7. Aşırı kilo, dengesiz beslenme, yetersiz veya aşırı egzersiz, uzvun aşırı ısıya maruz kalması, yolculuk, ağır şeyler taşıma etkilenen kol ya da bacağın sıkılması (örneğin; tansiyon ölçülmesi, sıkı saat, sıkı kıyafetler) lenfödemi tetikler ve arttırır.
8. Etkilenmiş kola manikür ve enjeksiyon yaptırılmamalıdır.
9. Etkilenmiş ayakta nasırlar kesilmemeli, yumuşatıcı kremlerle korunmalıdır.
10. Tırnakları keserken deriyi kesmemeye dikkat edilmelidir.
11. Jilet kullanılmamalı, istenmeyen tüyler traş makinesi yardımıyla alınmalıdır.
12. Mutfakta veya bahçede iş yaparken kesiklerden korunmak için mutlaka eldiven giyilmelidir.
13. Güneş yanığından kaçınılmalı, güneşlenirken yüksek koruma faktörlü koruyucular kullanılmalı ve uzuv asla uzun süre güneşe maruz bırakılmamalıdır.
14. Kompresyon çorapları çoğu zaman güneşten korumamakta ve uzvun yanmasına sebep olabilmektedir.
15. En ideal sporlar yüzme ve dalmadır. Bunun yanı sıra lenf dolaşımını sağlamak için tedavi sonrası öğrenilen egzersizler düzenli olarak uygulanmalıdır.
16. Sutyen, iç çamaşır, diğer giysiler ve takılar sıkı olmamalıdır. Bu giysilerin ciltte oluşturduğu kızarıklıklar lenf dolaşımının engellendiği anlamına gelmektedir.
17. Uçak yolculuğu sırasında basınç düşmesi nedeniyle kol çorabı ve kompresyon bandajı mutlaka kullanılmalıdır.
18. Gece uyurken etkilenmiş kolun üzerine yatmamaya özen gösterilmelidir.
19. Düzenli beslenilmeli, aşırı tuz kullanılmamalı ama tuz asla kesilmemeli ve bol su içilmelidir.
20. Aşırı kilolardan kaçınılmalı, kilo fazlası varsa doktor ya da diyetisyen tarafından hazırlanmış bir diyet ve egzersiz programı uygulanmalıdır.
21. Tedaviden sonra kullanılmaya başlanan bası çorabı özellikle ilk 6 ay, gece ve gündüz düzenli kullanılmalıdır.
22. Eğer kol veya bacak geceleri kendiliğinden küçülüyorsa bası giysisi gece çıkarılabilir. Bası giysileri özel günlerde de bir kaç saatliğine çıkarılabilir. Bol gelmesi ya da sıkması durumunda doktora başvurulmalıdır.
23. Kompresyon giysileri belli bir bölgeyi bant şeklinde sıkmamalı, kızarıklık oluşturmamalıdır.
24. Yetersiz lenf dolaşımından ötürü şişen uzuv, tedavi ile normal ya da normale yakın hale geldikten sonra da bakımına dikkat edilmezse, durumun tekrarlayabileceği unutulmamalıdır.
Son söz: Lenfödem nedeniyle şişen kol veya bacağınızın, tedavi ile normal veya normale yakın hale geldikten sonra da takibi ve bakımına devam etmelidir. Lenfödem hemen tüm hastalarda önlenebilir, azaltılabilir ve kontrol altına alınabilir rahatsızlıktır.
