Gelişen tıbbi teknoloji ve tedavi yöntemlerine karşın koroner kalp hastalıkları hala dünyada tüm ölüm nedenleri içinde (yaklaşık % 25 ile) 1. sıradadır.
Her 3-4 insandan biri hayatının bir döneminde koroner arter hastalığı (KAH ) tanısı alacak ve bu nedenle ölecektir.
Bu ölümlerin yarıya yakını 65 yaşın altında olmaktadır.
Son 10 yılda KAH'na yakalanma ve bu nedenle ölme yaşı daha da düşmektedir.
Hastalığa yakalanma oranı erkek ve kadınlarda neredeyse eşittir.
Geleneksel tıbbi bilgilerimiz KAH'nın tedavisinde :
İlaç tedavisi
Anjiyoplasti ve Stent işlemleri
Koroner Bypass Ameliyatı
Kalp Transplantasyonu ( son çare ! )
yöntemlerini önermekte ve uygulamaktadır.
Bu yöntemler hastaların sıkıntılarını büyük oranda gidermekte, ölüm tehlikesini azaltmakta ve yaşam süresini uzatmaktadır ancak bu tedaviler hastalığın kökenine inememektedir. İlaçlarla tansiyon, kolesterol ve şeker gibi bazı durumlar kontrol altına alınabiliyor. Anjiyoplasti ve koroner bypass ameliyatı ile tıkanmış damarlar açılabiliyor veya kanlandırılabiliyor, hastaların sıkıntıları ve göğüs ağrısı ( anjina pektoris ) giderilebiliyor ama hasta koroner damarlar ve hastalığa neden olan faktörler yok edilemiyor.
KAH nedeniyle tedavi görmüş hastalara tedavi sonrası önemli "yaşam tarzı değişiklikleri" önerilmektedir. Sağlıklı beslenme, sigara kullanıyorsa bırakma, şeker ve kolesterol düzeylerini kontrol altında tutmaya yönelik önlemler ve tedaviler önerilmekte ama bir süre sonra bu önlemlerin hastalar tarafından uygulanmadığı görülmektedir. Bu durumda KAH bıraktığı yerden ilerlemeye devam edecek, bir süre sonra tekrar sıkıntılara neden olacaktır.
Peki; bu tedavileri tıbbi sakıncaları veya riskleri nedeniyle olamayan veya olmak istemeyen hastalara ne yapılabilir ? Koroner arter hastalığını geriletmek mümkün mü?
Yapılan bilimsel araştırmalar kalp-damar hastalıklarına neden olan risk faktörlerinin kontrol altına alınması ile hastalığın seyrini durdurmanın mümkün olduğunu, dahası yoğun yaşam tarzı değişiklikleriyle ( "Intensive Lifestyle Modification" ) hastalığın geriletilebildiğini göstermektedir. ABD de California Üniversitesinden Dr. Dean Ornish ve Cleveland Clinic'den Dr. Caldwell Esselstyn'in öncülüğünde geliştirilen bu özel tedavi programlarında ( Disease Reversal Program ) yoğun bir şekilde sağlıklı beslenme, fiziksel aktivite (Kardiyak Rehabilitasyon) ve stres kontrolü uygulanmaktadır.
Eski ABD başkanlarından Bill Clinton'un ve Beyaz Saray'ın sağlık danışmanı olan Dr. Ornish, Clinton'un koroner bypass ameliyatı sonrasında oluşan koroner bypass greftlerindeki tıkanma komplikasyonlarını tedavi eden kişi olarak tanınıyor. Ornish programı başta Cleveland Clinic ve UCLA olmak üzere ABDnin 14 merkezinde uygulanmaktadır.
Bu programın özünde; kalp-damar hastalıklarına neden olan risk faktörlerinin özel beslenme ve kontrollü egzersiz ile giderilmesi var. Bu beslenme rejiminde hayvansal protein ve yağlardan fakir, sebze, meyve ve bakliyattan zengin bir şema uygulanmaktadır. Amaç; sağlıklı kilo verdirmek, insülin direncini gidermek, iyi kolesterol (HDL) düzeyini artırmak ve sistemik enflamasyonu söndürmektir. Son yıllarda giderek daha çok rağbet gören bir tedavi yöntemi de EECP cihazı ile yapılan "kansız bypass" uygulamasıdır. Yapılan tedaviler sonrasında hastalıklı damarlardaki daralmaların azaldığı, koroner kollateral damar gelişimi sağladığı ve hatta bazı tıkalı damarların kısmen açıldığı anjiyografik olarak gözlenmektedir. Tedavi ile hastaların yaşam kalitesinde önemli düzelme olmaktadır.
Son yıllarda 15-20 yıl önce ameliyat ettiğim bazı hastalarım bypassları tıkanmış olarak bana başvurmaya başladı. Esasen bu sorun son 10 yıldır başta ABD olmak üzere tüm dünyada giderek artan bir sıklıkta görülmektedir. Koroner bypass yapılan kişilerde bypass damarları 5 ila 10 yılda tıkanmaya başlıyor, 10 ila 20 yıl içinde neredeyse tüm hastalarda değişen ölçülerde tıkanıklıklar görülüyor ve beraberinde ameliyat öncesi sıkıntıları başlıyor. Bazı hastalara ikinci bir ameliyat yapmak mümkün ise de hastaların yaşlanmış olmaları ve ikinci ameliyatların ( re-operasyon ) daima daha riskli olmaları nedeniyle birçok hasta tedavi olamamaktadır. Bu hastalar çok zaman ortada kalmakta ve çaresizlik içinde doktor doktor gezmektedir. Bu hastaların tedavisinde artık başarı oranı yüksek, geçerli yöntemler mevcut.
Programdan Kimler Yararlanıyor :
Koroner Bypass olamayan ( inoperabl ) hastalar
Koroner Bypass olmuş, bypassları tıkanmış hastalar.
Koroner Bypass ameliyatından fayda görememiş hastalar. ( Özellikle diyabetik hastalar )
Koroner anjiyoplasti ve stent olmuş, stentleri tıkanmış hastalar.
Koroner Bypass olmak istemeyen hastalar.
İskemik Kardiyomiyopatisi olan hastalar.
Bu tedavi yaklaşımı klasik tedavilerden faydalanma şansı olmayan binlerce hasta için geçerli bir alternatif olabilir.
Prof. Dr. Yavuz Yörükoğlu
Kalp-Damar Cerrahisi Uzmanı
