Üstün zekalı çocuklarda öğrenme güçlükleri üzerine bir betimleme

İki Kere Farklı Olmak

İki kere farklı olmayı en geniş manada üstün zekalı ve yetenekli bireylerinin üstünlüklerinin yanı sıra sahip olabilecekleri ikincil bir problem alanının var olması olarak açıklayabiliriz. Bu durum aslında şaşırtıcı olmak ile birlikte ailelerin ve eğitimcilerin doğal olarak sergiledikleri ilk tepki, "inkar"'dır. Çünkü iki kere farklı olmak aslında bir tezat durumunu barındırır. Bir yandan olumsuz bir durum nedeniyle özel eğitime muhtaç olan çocuklar, başka bir taraftan da akranlarına oranla çok daha ileri düzeyde bazı yeteneklere ve becerilere sahiptir. Bu durumun açıklanması ve kabullenmesi oldukça zordur.

İki kere farklı olma durumu, fiziksel olarak iki kere farklı olma (görme engelli, işitme engelli, bedensel engelli üstün bireyler) ve zihinsel olarak iki kere farklı olma (özel öğrenme güçlüğüne sahip olma, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, otizm ve asperger sendromu gibi zihinsel sorunlara sahip olan üstün çocuklar) durumlarını içermektedir.

Fiziksel Olarak İki Kere Farklı Olan Çocuklar

Bazı çocuklar görme, işitme ya da bedensel engellerine rağmen üst düzey zihinsel işlevler sergileyerek akranlarına oranla çok daha ileri düzeyde bir performans sergilemektedir. Bu çocukların fark edilmesi ve eğitimlerinde engellerine uygun farklılaştırma ile birlikte üstün olan yönlerinin de desteklenmesi ve geliştirilmesi için bireyselleştirilmiş eğitim programlarına ihtiyaçları vardır. 

Sadece engellerine odaklanarak zayıf olan yönlerinin geliştirilmeye çalışılması hem kuvvetli olan zihinsel becerilerinin körelmesine hem de zaten zedelenmiş olan benlik algılarının daha da olumsuz etkilenmesine neden olabilmektedir. Fakat maalesef çoğunlukla fiziksel engelleri hemen farkedilerek gerekli önemler alınmasına rağmen, zihinsel yönden sahip oldukları potansiyel göz ardı edilmektedir. Hem öğretmenlerin hem de ailelerin bu konuda farkındalıklarının arttırılması ve gerekli eğitimsel ve yasal önlemlerin alınması konusunda girişimde bulunmaları gerekmektedir.

Zihinsel Olarak İki Kere Farklı Olan Çocuklar

Zihinsel olarak iki kere farklı olan üstün zekâlı çocuklar, kuvvetli yönlerinin yanı sıra dikkat eksikliği, hiperaktivite, dürtüsellik, öğrenme güçlüğü ve asperger sendromu gibi zihinsel sorunlar yaşayan çocuklardır. Bu çocukların özellikle dikkat, iletişim, sözel olmayan beceriler, hafıza gibi alanlarda sorun yaşadıkları vurgulanmaktadır. Sorun ne olursa olsun bu çocukların kabul edilmesi fiziksel olarak iki kere farklı olan üstün zekâlı ve yetenekli çocuklara göre çok daha zordur. Sahip oldukları sorun onların üstün zekâlılıklarını maskelemekle birlikte, bu çocukların kuvvetli olduğu yönlerinin sıklıkla fark edilememelerine neden olmaktadır.

Zihinsel olarak iki kere farklı olan çocuklar arasında özellikle öğrenme güçlüğüne sahip olan üstün zekalı çocukların oldukça dikkatli bir şekilde ele alınmaları gerekmektedir. Bireylerin bilgiyi işlemede sorunlar yaşamalarına neden olan bir sorun olarak görülen öğrenme güçlüğü, algılama, organize etme, anlama, geri çağırma ve duyulardan gelen uyaranlara tepki vermede sorunlar yaşanmasına neden olabilmektedir. Bu bağlamda nöropsikolojik bir sorun olarak değerlendirilen öğrenme güçlüğü;

- Ortalamada ya da ortalamanın üstünde zihinsel bir kapasiteye sahip olmayı;

- Temel psikolojik süreçlerde sorunlar yaşamayı;

- Sözel ifade, yazılı ifade, temel okuma becerileri, dinlediğini anlama, okuduğunu anlama, matematik hesaplamalar ya da matematiksel muhakeme gibi alanların birinde ya da birkaçında potansiyel ile gerçek performans arasında farklılık göstermeyi;

- Tüm bunlar yaşanırken görsel, işitsel ya da motor sorunların, zihinsel gerilik, duygusal, çevresel, kültürel ya da ekonomik temellerden bağımsız öğrenme sorunlarına sahip olmayı gerektirmektedir.

 Öğrenme güçlüğü yaşayan üstün zekalı çocukların özellikleri arasında; agresif, dağınık, dikkatsiz, zayıf hafıza ve algı becerisine sahip olma, kuvvetli soyut düşünme, gelişmiş problem çözme becerisi, akademik olmayan ortamlarda yaratıcı ve üretken olmakla birlikte, ilgi duydukları alanlarda yüksek motivasyon, zayıf akademik benlik algısı, arkadaşlarına ayak uyduramama, umutsuzluk ve genel bir motivasyon kaybı sergileme gibi özellikler bulunmaktadır.

Bu özelliklerden de fark edildiği üzere, öğrenme güçlüğüne sahip üstün öğrenciler üstün olmalarının yanı sıra öğrenme güçlüğünün getirdiği bazı dezavantajlara da sahip olabilmektedir. Bu durum, ortaya çıkan tablonun tanılanabilmesini zorlaştırmakta ve öğretmenlerin gerekli önlemleri alabilmeleri konusunda yetersiz kalmalarına neden olabilmektedir.